PLICHTENLEER EN ETHISCH
HANDELEN
Barbara Van Camp
Lune Derdin
2022-2023
,H1: ETHIEK EN MORAAL
BEGRIPPENKADER
FILOSOFIE
- 1ste natuurfilosofen: natuur, wereld rondom, kosmos
- 800-400 v. Chr.: oude griekenland/ turkijke (westerse filosofie!)
- Polis en agora (markt) => Athene
- Democratie onstond ttv. Pericles (ca. 495-429 v.Chr.)
- Filosofie werd ter lering en vermaak aangeboden aan de burgers van de polis
Filosofie (Grieks: philos (= houden van) + sophie (=wijsheid)
LOGICA: Hoe kun je aan betrouwbare kennis komen
FYSICA: Hoe zit de wereld in elkaar?
ETHICA: Wat hoor je wel/ niet te doen
ETHIEK
- Ethos: gewoonten, gebruike of zeden, houding
- Deel van de filosofie
- Centrale vraag: welke menselijke beslissingen/ handelingen zijn goed of toelaatbar en welk
slecht of niet toelaatbaar?
- Het onderzoek en de rechtvaardiging van ethische waarden (waarom vind ik dit juist of fout)
van morele normen en van waardestelsels
SOCRATES
- Centrale figuur
o Maak iets van je leven
o Onderzoek je leven en ontwikkel wijsheid
o Ging op wandel en bevroeg de burgers op straat
o Wat is rechtvaardigheid?
o Wat betekent het een goed leven leiden?
o Zelf nadenken: er achter komen wat het juiste handelen voor jou betekent
- Socrates – Plato- Aristoteles
MORAAL
- Niet hetzelfde als ethiek (“ethiek is reflectie over moraal’ = Aristoteles)
- Heeft evolutionair biologische wortels
, - Is het eveneens het geheel van waarden en normen van een gemeenschap, individu, bedrijf,
organisatie
- Een ondernemer die geregeld fraudeert, volgt ook een zekere moraal, die ethisch laakbaar is
MOREEL OORDEEL
- Het in de praktijk brengen van ethiek als er zich een dilemma stelt (waardeconflict) en er een
keuze moet wordne gemaakt
- Kort gezegd:
“ Een moreel oordeel is het antwoord op de vraag of een handeling of beslissing moreel
juist is”
- Meestal volgens een bepaalde redenering onderbebouwd met argumenten
- Is een perspectief dat evenwaardig naast een financieel-economische, praktische of
juridische benaderi van een situatie/ beslissing kan staan
MOREEL DILEMMA
- Een tegenstelling tussen (professionele) waarden
Vb.: gewrongen tussen 2 opties. Stel, je begint ergens te werken en je wil je best doen (baas pleasen).
Loyaliteit (waarde) kan botsen met andere waarden van vb de baas want die vraagt iets waar je zelf
bedenkingen bij hebt. => je baas vraagt om bepaalde mensen niet te laten bezichtigen enkel en
alleen door hun geaardheid, loyaliteit botst dus met je eigen waarden (en de discriminatiewetten)
- Kan onderworpen worden aan een moreel oordeel
- Stelt je voor een keuze tussen 2 of meerdere alternatieven
- Handeling is moreel juist als er voldoende rekening gehouden is met de rechten, de
belangen en wensen van betrokkenen
ETHISCH HANDELEN
Jeurissen: “ Ethisch handelen is dat handelen dat in overeenstemming is met de waarden en de
normen waaraan we onszelf en anderen in redelijkheid gehouden achten”
- Gebaseerd op zelf onderzoek
- Hoe sta ik hier als mens tegenover
- Hoe interageer ik professioneel met anderen?
- Hou ik rekening met de rechten en belangen van de betrokkene(n)?
Anderen? Betrokkenen?: “ Iedere partij wiens gerechtvaardigde belangen kunnen worden beinvloed
door de activiteiten van de onderneming, of die zelf invloed op de gerechtvaardigde belangen van de
onderneming kan uitoefenen”
Individueel niveau (micro)
Organisatie niveau (meso)
Economisch (macro)
, INTEGRITEIT
Wirtz: “ integer je beroep uitoefenen, betekent dat je handelt vanuit de verantwoordelijkheden die bij
je taak en positie horen, met inachtname van de regels, richtlijnen, normen en waarden die gelden,
met oog op het welzijn, de belangen en rechten van alle betrokkenen”
INTEGRITEIT: geheel van gedragsvormen, kennis en attitudes om vertrouwen te creëren en
behouden
Wordt bepaald door:
- Regelgeving en ethische (beroeps)codes
- Beperken van verleidingen (risico’s)
- Vaardigheid van moreel oordelen
- Houding vanuit intentie en opstaan voor
Meervoudig begrip
- Individuele integriteit: doen wat je zegt, zeggen wat je doet, eerlijk en oprechtheid,
betrokkenheid, geen emotionele veinzerij of agenda
- Sociale integriteit: verleidingen weerstaan uit je omgeving, machtspositie niet misbruiken of
bederven
Je kan geen beetje integriteit hebben, je streeft het naof niet
Integriteit:
- RECHTSCHAPENHEID
- GELOOFWAARDIGHEID
- BETROUWBAARHEID
- ZUIVERHEID
- …
JURIDISCHE EN MORELE RECHTEN
Ethiek en ethisch handelen juridische aansprakelijkheid alleen
- Legaliteit (= in overeenstemming met de wet handelen) is niet hetzelfde als ethische
legitimiteit (rechtvaardiging van een beslissing of handeling)
- Rassenwetten van de nazi’s, apartheid in Zuid-Afrika, economische wetten die kinderarbeid
niet verbieden, quasi fiscale fraude
- Recht en rechtvaardigheid gaan niet altijd zomaar hand in hand
- Wetgeving ontstaat soms uit rechtspraak over situaties die ethisch laakbaar zijn