Notes de cours
Geschiedenis van de beeldende kunst in de Nederlanden II samenvatting
- Établissement
- Universiteit Gent (UGent)
alle lessen, geen foto's van werken bij dus moet naast de ppt gestudeerd worden
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Beeldende kunst in de Nederlanden IILes 1: Inleiding
“aanbidding der koningen” Prado, Rubens, 1609
- 1609 = 12 jarige bestand
- Samenkomst in Antwerpen
- Onderhandeling 12 jarige stop oorlog
- Rubens = kreeg een opdracht voor het schilderen van de muur van het Antwerps stadhuis
Nieuwe stijl?
1600 → Rubens in Mantua (Italië) in opleiding als hofschilder
➔ Kreeg vrijheid van de mecenassen om Italië te exploreren
➔ Bestudeerde hierdoor de oudheid
➔ Keek ook naar de stijl van renaissance meesters & zijn tijdgenoten
➔ Deed diplomatieke missies in Spanje
1608 = terugkeer
➔ Vanaf zijn terugkeer een nieuwe innovatieve stijl namelijk de barok
Barok is een combinatie van:
1) De Nederlandse traditie = de wereld zoals die is, detailrealisme
2) Renaissance elementen = snel schilderen van grote werken die van ver gedetailleerd lijken
3) Kunst klassieke oudheid (Griekse en Romeinse kunst) = de heidense oudheid versmelten met
christelijke narratieven
Het onderwerp van aanbidding der koningen
Controversieel
In de Nederlanden = een hele strijd over beelden
In 1609: Noordelijke protestanten pamflettenstrijd met het Zuiden, en discussies van geleerden over
‘kunst’
De 3 koningen vaak naar voren geschoven => controverse
1) Bewijs dat de kerk constant bedot
2) Katholiek
3) Theologische legitimering van beelden (uit bijbel fragmenten) → God heeft zichzelf
zichtbaar gemaakt, materieel door zijn zoon en symbolisch als ster, tot beelden kunnen we
dus tot betere inzichten komen en dichter bij God geraken
Detailfragmenten van het werk
- Sterk bijgeschilderd in Spanje later
- Oorspronkelijke iconografie: een zwarte koning centraal, weinig informatie over de koningen
staat in de bijbel wat bewijs is dan katholieken veel verzinnen en bedotten
- Exclusieve kledij: om rijkdom uit te stralen wat controversieel was → protestanten zeiden
dat Jezus een arme visser was
- Zijn het koningen (katholiek) of wijzen (protestants)
- Zwarte koning: hoofdoek en paradijsvogel (vogel Gods) → goddelijke symboliek aan de
koning/heiligheid, protestanten zeggen: heiligen bestaan niet
,Vergeleken met andere weergaven van dit onderwerp
- Willem Key is katholiek
- Adriaen Thomas Jong Key is protestants en laat de zwarte koning die Willem wel nog
afbeeldde weg
Andere koning met kardinaalshoek: een link met de katholieke kerk
- Vat met wierrook: symbool van de dubbele griffioen & kandelaar
- Romeinse mystieke oudheid
- Deïficatie (vergoddelijking) van de keizers na de dood versterkt de heilige/goddelijke
koningen
Ideeën van de Drievuldigheid (heilig)
- Geloofsdogma: onze vader, Christus en de heilige geest
- Maar ook het licht, vuur van Christus en de fakkel
Beeldanalogie van de heilige Drievuldigheid (mystiek samenspel)
- God = beeld en alles rondom
- Jezus = tegenbeeld, materiële vorm dus afbeelding
- Heilige geest = voorstelling hoofd
Spelen met koppen
- Heilige Thomas naar het oosten gestuurd
- Afbeelding koning oosten → zelfde hoofd
Protestanten uitdagen
- Afbeelding Christus: raar omhoog gehouden
- Doek gebruikt bij bevalling
- Status Madonna toekennen
- Kracht van de beelddevotie
Fakkels: verbinding met beelden → kaarsen, branden, optochten
Offers (goud): wordt gezien als heidens door protestanten
Stola & kazuifel: gedragen als kruis van christus
Jongen met fakkel
➔ Vreemde houding
➔ Roept vragen op (bedoeld voor een intellectueel klimaat)
➔ Emblemata: geschrift, beeld en onderschrift (met uitleg), open vraagstukken die geen
duidelijkheid schenken
➔ Symbool van hoe liefde kan doden: door te overweldigen
➔ Enorme liefde voor Christus
➔ Fakkel gedraaid of niet?: open vraagstuk
Barok?
Fundamenteel herdenken van kunst aan het einde van de 16 de-begin 17de eeuw, een verandering in
politiek religie humanisme en wetenschap, internationalisering en ook kolonisatie
Nieuwe stijl en inhoud
Nieuw beeldgebruik (herdacht)
, Dominantie van de schilderkunst → “schijn zonder zijn” = niet vast te pakken, pakt geen
echte ruimte in zoals de beeldhouwkunst
Begin van barok?
Beeldenstorm, beelddebatten en de context
Ontstaan met beeldenstorm: experimentele fase eind 16de eeuw
1e helft 17de eeuw: stabiliserende fase barok (met grote meesters zoals Rembrandt en Rubens)
1) Politiek-religieuze context
1e helft 16de eeuw: stabiliteit
- Keizer Karel V was wereldrijk: plunderde kolonies, rijke en draaiende economie
- Antwerpen: haven en was dus een wereldstad wat kunstenaars aantrok
Mid 16de eeuw: reformatie krijgt stand (Lutheranisme en Calvinisme)
- Meer aanhangers
- Karel V zet zich af tegen de opstand (politiek en religie verbonden)
- Calvinisten = tegen beelden van religieuze figuren en verhalen
Artistiek kunstenaars vallen zonder inkomen → andere marktsituatie
Contrareformatie kerk = 1563 “beelden moeten we gebruiken”
Filips II koning van Spanje stuurt hertog van Alva waardoor er een opstand is en de splitsing van de
Nederlanden
2) Sociaal-economische context
Voorspoed onder Karel V
- Vennootschappen en beurs in Antwerpen
- 1ste verdieping beurs 1540: rondgang met schilderpand → permanente afzetmarkt kunst
Flips II
- Vanaf de opstand stort de economie van Antwerpen en de Nederlanden in elkaar
1566 – 1600 = zwart gat in de kunstgeschiedenis door de beeldenstorm, maar was een experimentele
periode
3) Intellectueel-artistiek
Humanisme: fascinatie met de oudheid (door reizen)
- Besef van de lokale oudheid (ipv de klassieke)
- Religie herbekijken: terug naar de bron (bijbels en kerkvaders)
Renaissance bij ons
- Kunstenaarsreizen (Italië)
- Kunst heidense oudheid en christendom herdenken (theoretisering van de kunst)
De beeldenstorm (1566)
- Start Westhoek → troepen Calvinisten door Nederlanden getrokken tot het Noorden
- Op een georganiseerde wijze
- Bevolking grotendeels akkoord → stadspoorten nauwelijke gesloten
, - Kunst visueel centraal als fundamenteel debat in religie: herinnering aan destructie van de
beelden, kunstenaars denken na over de problematiek, groot deel valt zonder werl
Kunstenaar (engagement)
• Spottekeningen: hooiwagen als symbool voor ijdelheid
• Prediking Johannes de Doper: referentie hagenpreken voorafgaand de beeldenstorm
• Politiek en religieus engagement
Michiel Coxcie: aan de kant van de Katholieke Kerk
- Groot aanzien (upperclass samenleving)
- Spaanse zijde: internationaal aanzien
- Zelfportret als Sint-Joris: held van het volk
- Propaganda prenten
- Portret hertog van Alva: analogie met eigen zelfportret
Fundamenteel nadenken iconografische en stilistische kwesties
- Nieuwe iconografie creëren door elementen bij te voegen en weg te nemen
Key: Calvinistische principes: God weglaten, maakt kopieën met aanpassingen
Beeldvraagstukken
1) Beeld als idool = wanneer een beeld meer wordt dan zijn materialiteit
2) Beeldbesef = wat is een beeld?
3) Mediabesef = schijn zonder schijn
4) Beeldgebruik
Adriaen Thomaszon Key, heilige Hiëronymus
➔ Vieze vingernagels, borsthaar
➔ Benadrukken dat de heilige een mens van vlees en bloed is
➔ Beulen vaak afgebeeld met vieze nagels, heilige vaak perfect
➔ De heilige desacraliseren
Adriaen Thomaszon Key, Laatste Avondmaal
➔ Afbeelding eucharistie
➔ Discussie Calvijn: bloed tot wijn en brood lichaam → niet logisch
➔ Afbeelding beker ipv kelk (want hij is een protestant)
Michiel Coxcie: etalage rijkdom kerk, antieke architectuur
Key: Reduceren tot bruine egale achtergrond
Antieke architectuur = Rome als analogie gebruikt door hertog Alva
Calvinistische tempel Antwerpen (tuin Rubens)
Gepleisterde bruine plaaster als analogie aan Key
Aandacht fysieke beleving (devotie) kunst
➔ Op de knieën, hoed afnemen, neerleggen
➔ Gehecht aan geraken
➔ Kunst fysiek gebruiken zoals Pieter Aertsen
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur k25. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €7,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
60904 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans