POLITIEKE VRAAGSTUKKEN
VAN DUURZAAMHEID
Prof. Dr. Erik Paredis & Prof. Dr. Thomas Block
2023 – 2024
Bekijk zeker brochure voor focus van elke les
1
, 1. Duurzaamheid als politiek vraagstuk
Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (CDO)
• Multidisciplinair onderzoekscentrum
• Onderzoeksgroep van de Vakgroep Politieke Wetenschappen op beleidsniveau
o Uitzonderlijk: werken rond een specifiek thema en jongste onderzoeksgroep
• Duurzaamheidskwesties = politieke kwesties
Wat proberen we te bereiken?
• Kennis vergroten over duurzaamheidskwesties
• Het belang tonen van een sociaal-wetenschappelijke, politieke invalshoek op
duurzaamheid
• Kritisch reflecteren op duurzaamheidskwesties
o Sociale professionals spelen een belangrijke rol in dit debat, niet enkel
technologen en economen
o Onze visie en denken is belangrijk
o Niet enkel in je eigen standpunt blijven steken, maar verschillende standpunten
leren kennen
• Een aanzet geven tot persoonlijke stellingname
o Veel doelstellingen die we gaan bespreken zijn voor 2050 (bloei van ons leven)
Duurzaamheid in vogelvlucht
• Helikopterperspectief van de grote lijnen van het debat (weinig nuance)
• Tot eind jaren 80 had duurzaamheid niet de betekenis dat het nu had, eerder
consumptiegoederen die lang meegingen (bv. frigo)
• Opkomst van nieuw denken: toenemende ecologische problemen op wereldvlak,
blijvende arm-rijk, noord-zuid, rechtvaardigheidsproblemen
o → De 2 zijn met elkaar verbonden, wat kunnen we er aan doen?
• Binnen de VN komt er commissie om die 2 samen te onderzoeken (Brundlandt)
o → Our common future = sustainable development → voldoen aan de behoeften
van de huidige generatie zonder de behoeften van komende generaties in gevaar
te brengen
o Klimaatwetenschap en –beleid
• Nu: twee grote vraagstukken aan de basis
o Arm-rijk, noord-zuid, rechtvaardigheid
o Ecologisch
Stap 1: rechtvaardigheid & ongelijkheid
Hoe zit de rechtvaardigheidsproblematiek in elkaar?
Een ongelijke wereld
Rijkdom
• Het Bruto Nationaal Inkomen is de totale hoeveelheid geld die wordt verdiend door de
mensen en bedrijven van een land. Het getal omvat het bruto binnenlands product van
de natie plus het inkomen dat het ontvangt uit overzeese bronnen.
2
, • Het hoogste BNI in 2018 werd geregistreerd voor
de VS, gevolgd door China, Japan, Duitsland en
Frankrijk. Het Verenigd Koninkrijk, India, Italië,
Brazilië en Canada maken de top 10 compleet.
Het eerste Afrikaanse land is Nigeria op 33.
• Vervormde wereldkaart → projecteert een
bepaalde problematiek op de oppervlakte van
landen
• Hier: Bruto nationaal inkomen (hoe groter, hoe
groter land) → waar situeert zich de rijkdom?
Armoede
• Interessant om deze naast de vorige te plaatsen
• Hoe meer armoede, hoe groter land → Afrika,
China, India
• Multidimensionale armoede: 3 indicatoren
o Opleiding
o Gezondheid
o Levensstandaard
• Conclusie: zowel rijkdom als armoede zit in bepaalde delen → Europa doet het goed
Armoede in Europa
• In 2022 liepen er 95,3 miljoen mensen in de EU
risico op armoede of sociale uitsluiting = 21,6%
van de bevolking
• Inzoomen op Europa (Eurostat)
• Eigenlijk ligt ons risico op armoede en sociale
uitsluiting nog vrij hoog
• In Vlaamse steden: rond de 30 à 35 = vrij hoog
(1/3)
Ongelijkheid in België
• Statistieken van België: vergelijking tussen opgetelde inkomen van de 10% rijksten (10%
van de mensen beschikt over 30% van het inkomen) en onderste 50% mensen bezitten
20% van het inkomen
• Ongelijkheid is nog groter als je naar vermogens kijkt i.pl.v. inkomens
o 10% van de mensen heeft meer dan 50% van het vermogen, is wel pre-tax
• België doet het nog “vrij goed”
3
, Evolutie internationaal
• De ongelijkheid is zeer hoog maar was dalend
o Een “inhaaloperatie” zal wel decennia duren,
maar lage inkomens doen het al iets beter
• Algemeen wordt aangenomen dat covid de
ongelijkheid weer heeft doen toenemen
o Deze cijfers zijn van voor covid
• Evoluties op website: our world in data
• Verdeling op wereldvlak: 2013 vs. 2003
Evolutie in landen
• Niveau van ongelijkheid in 1990 vergeleken met 2015, binnen landen → neemt het af of
niet?
o Als het gelijk zou gebleven zijn, zouden ze op de diagonaal liggen
o Gini index
o Onder de lijn = beter
• Er is geen algemene trend naar hogere (on)gelijkheid (tenzij voor sommige regio’s): sterke
verschillen tussen landen, samenhangend met beleidskeuzes
• Verschillende trends in landen én grote
verschillen in inkomensongelijkheid tussen
landen
• Regionale patronen zijn herkenbaar:
o Hoog maar dalend in Latijns-Amerika
o Relatief laag maar stijgend in
industrielanden en Oost-Europa
o Stijgend in aantal grote landen
o Maar in elk land gaat het anders
• Wat doet Covid-19?
Evolutie rijkste 1%
• Daling in aandeel 1% rijksten in de rijkdom tot jaren 70
o Is gedaald, dus wordt gelijker
• Daarna sterk verschil in evolutie tussen rijken landen: politieke keuzes en institutionele
kaders maken een verschil
o Vooral m.b.t. tot onder controle houden van gevolgen van marktkrachten en
technologieontwikkeling
• Vergelijkt Angelsaksische landen met niet-Angelsaksische → terug sterke stijging in
Angelsaksisch → beleid maakt wel degelijk verschil (politieke keuzes,
belastingsystemen)
4
