MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN
INHOUDSOPGAVE
inlieiding .......................................................................................................................................................... 5
duurzaamheid ...................................................................................................................................................... 5
mvo ...................................................................................................................................................................... 5
doel ...................................................................................................................................................................... 5
definities en concepten .................................................................................................................................... 6
Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) ............................................................................................ 6
Corporate social responsibility (CSR) ............................................................................................................... 6
Triple bottom Line (TBL)/ 3 P’s ......................................................................................................................... 6
Essentiele kenmerken van mvo: ...................................................................................................................... 7
Verschillende benaderingen van MVO ............................................................................................................ 9
Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) .......................................................................................... 10
evolutie mvo .................................................................................................................................................. 11
sustainable development ............................................................................................................................... 11
Triple Bottom Line (CSR) ................................................................................................................................ 11
Shared value .................................................................................................................................................. 12
MVO: aanverwante concepten ...................................................................................................................... 15
MVO: ANTECEDENTEN EN EFFECTEN - what we know and don’t know .......................................................... 17
Corporate Social Responsibility (CSR) ................................................................................................................ 17
Aanpak onderzoek Aguinis & Glavas (2012) .................................................................................................. 17
Algemene resultaten van literatuuronderzoek .............................................................................................. 17
Institutioneel niveau .......................................................................................................................................... 18
Predictor: druk van stakeholders .................................................................................................................. 19
Predictor: wetgeving, beleidsmaatregelen ................................................................................................... 19
Predictor: certificaten, standaarden, labels ................................................................................................. 21
samenvattend ................................................................................................................................................ 22
organisationeel niveau ...................................................................................................................................... 23
Predictors of CSR:........................................................................................................................................... 23
Outcomes of CSR:........................................................................................................................................... 23
Moderators: ................................................................................................................................................... 24
Individueel niveau .............................................................................................................................................. 24
Predictors van MVO: ...................................................................................................................................... 24
Outcomes van MVO: ...................................................................................................................................... 24
mvo-betrokkenheid ....................................................................................................................................... 25
Multiple needs model of justice .................................................................................................................... 26
MVO en individueel gedrag ........................................................................................................................... 27
mvo authenticiteit.......................................................................................................................................... 27
knowledge gaps ............................................................................................................................................. 27
1
,strategisch mvo .............................................................................................................................................. 28
actualiteit in MVO ............................................................................................................................................. 28
kritiek op MVO ................................................................................................................................................... 28
Wat is strategic CSR? ......................................................................................................................................... 29
Strategic CSR: principes (McElhaney, 2009) ...................................................................................................... 30
Strategic CSR: stappenplan (Porter and Kramer, 2006) ..................................................................................... 30
stappenplan ................................................................................................................................................... 30
Systemic CSR/ CSR 2.0 (Visser, 2010) ................................................................................................................. 34
principes csr 2.0 ............................................................................................................................................. 35
Circulaire economie / Cradle-to-Cradle ............................................................................................................. 36
LINEAIRE vs. circulaire economie ................................................................................................................... 36
MVO-opvolging en rapportering .................................................................................................................... 39
actualiteit .......................................................................................................................................................... 39
Wet rond de ‘due dilligence’ heeft het niet gehaald (Europese zorgplichtwet) ............................................ 39
‘systeem breuk’ boek: .................................................................................................................................... 39
jeans (doing good and less harm) .................................................................................................................. 39
mvo-opvolging ................................................................................................................................................... 40
Laagdrempelige MVO-meting ........................................................................................................................ 40
mvo-rapportering .............................................................................................................................................. 41
Duurzaamheidsverslaggeving ........................................................................................................................ 41
Comprehensive reporting (Bouten e.a., 2011) .............................................................................................. 42
CSR reporting Standards and Ratings ............................................................................................................ 43
Regelgeving MVO-rapportering ..................................................................................................................... 44
Standaarden duurzaamheid & rapportering .................................................................................................. 45
Trends/uitdagingen in MVO-rapportering......................................................................................................... 48
MVO – luik duurzaam HRM ............................................................................................................................ 49
introductie: duurzaam hrm ............................................................................................................................... 49
duurzaam HRM ontwikkeling – definitie ....................................................................................................... 50
Vier dimensies duurzaam HRM ..................................................................................................................... 51
Enkele voorbeelden van bedrijven die duurzaam HRM toepassen gelinkt aan SDG's... ............................... 52
Kernmodellen over duurzaam HRM in literatuur ............................................................................................... 53
STRATEGIC SUPPORT ROLE ............................................................................................................................ 53
Employee advocate role ................................................................................................................................ 63
Social support role ......................................................................................................................................... 65
Wat te kennen van deze les? ............................................................................................................................. 65
better minds - Elke Geraerts (gastles) ............................................................................................................... 66
Liminaliteit ..................................................................................................................................................... 66
Quiet quitting ................................................................................................................................................. 66
Infobesitas...................................................................................................................................................... 66
S1 & S2 ........................................................................................................................................................... 66
Fixed mindset versus growth mindset ........................................................................................................... 66
2
, The learning pit (de leerkuil) .......................................................................................................................... 67
Impact multitasking ....................................................................................................................................... 67
Breinprestatie en psychologische veiligheid .................................................................................................. 67
It’s a great time to be in HRM - Bernd Carette (gastles).................................................................................... 68
waarom nu in HR werken? ............................................................................................................................. 68
WHAT 300 HR LEADERS ARE TELLING US ....................................................................................................... 69
Reviewartikel: Duurzame HRM aanpak De Stefano, Bagdadli, & Camuffo (2019) ............................................ 70
2 dimensies .................................................................................................................................................... 70
4 kwadranten ................................................................................................................................................. 70
actuele thema’s uitgelicht ................................................................................................................................. 72
Stress & burnout ............................................................................................................................................ 72
stress .............................................................................................................................................................. 72
burnout .......................................................................................................................................................... 74
leiderschap ..................................................................................................................................................... 78
trends ............................................................................................................................................................. 82
Hoe duurzaam gedrag stimuleren bij medewerkers? .................................................................................... 83
Duurzaam HRM: SAMENGEVAT ........................................................................................................................ 86
Wat zijn nu "indicatoren" van duurzaam HRM? ............................................................................................ 86
Wat kan uitkomst zijn volgens wetenschap? ................................................................................................. 86
Overzicht duurzaam HRM .............................................................................................................................. 87
Duurzaam aankopen: MVO in (global) supply chains ..................................................................................... 88
MVO in de actualiteit ......................................................................................................................................... 88
supply chain ....................................................................................................................................................... 88
Waarom MVO in supply chain? ..................................................................................................................... 89
Responsibility Paradox ................................................................................................................................... 90
MVO in de supply chain (issues en drivers) ........................................................................................................ 91
MVO-issues in supply chain (Pedersen e.a, 2006) ......................................................................................... 91
Drivers/Success factors voor MVO in SC (Roberts, 2003) .............................................................................. 91
MVO in de supply chain ..................................................................................................................................... 91
Sectorniveau: kenmerken van de supply chain ............................................................................................. 92
Organisatieniveau: focus op kenmerken van de organisatie ........................................................................ 97
Bilaterale relatie tussen de inkopende organisatie en de leverancier .......................................................... 99
samenwerkingsverbanden: initiatieven die het bilaterale overstijgen....................................................... 102
Sociaal ondernemerschap ............................................................................................................................ 105
wat is SE? ......................................................................................................................................................... 105
SE benaderingen .......................................................................................................................................... 106
ontstaanscontext SE..................................................................................................................................... 107
Sociaal ondernemerschap in Vlaanderen ........................................................................................................ 107
maatwerkbedrijven ...................................................................................................................................... 108
Individueel maatwerk .................................................................................................................................. 109
coöperatief ondernemen ............................................................................................................................. 109
Sociale innovatieve ondernemers ................................................................................................................ 111
Sociale ondernemingen als hybride organisaties Battilana and Lee (2014) ................................................... 113
3
, SE als hybride organisaties ........................................................................................................................... 113
Verschillen/gelijkenissen met CE (commercial entrepreneurship)? Austin e.a. (2006) .................................... 114
Fairtrade ...................................................................................................................................................... 115
samenwerkingen met ...................................................................................................................................... 115
WWF ............................................................................................................................................................ 115
Lidl ................................................................................................................................................................ 115
the reputation challenge.............................................................................................................................. 116
the solution ...................................................................................................................................................... 117
fairtrade ........................................................................................................................................................... 117
Elan .............................................................................................................................................................. 118
missie ............................................................................................................................................................... 118
wat mogen medewerkers verwachten ........................................................................................................ 118
Hoe rekruteren we mensen? ....................................................................................................................... 119
retentie ........................................................................................................................................................ 119
Medewerkers duurzaam inzetbaar houden................................................................................................. 119
diversiteit & inclusie..................................................................................................................................... 119
AZ SInt-Lucas ................................................................................................................................................ 120
eco-team .......................................................................................................................................................... 120
voka-scan ..................................................................................................................................................... 120
4
,INLIEIDING
DUURZAAMHEID
• @UGent
o Integratie van duurzaamheid in onderwijs, onderzoek en dienstverlening
o Implementatie van duurzaamheid in bedrijfsvoering en organisatie
MVO
MVO is de verantwoordelijkheid van een organisatie voor de effecten van haar besluiten en activiteiten op de maatschappij
en het milieu door transparant en ethisch gedrag. MVO houdt in dat organisaties aandacht voor mensenrechten,
consumentenbelangen en sociale, ethische en milieukwesties in hun activiteiten en kernstrategie integreren in nauwe
samenwerking met hun stakeholders om:
• zoveel mogelijk gedeelde waarde te creëren voor hun eigenaren/aandeelhouders en voor hun andere
stakeholders en de samenleving als geheel;
• mogelijke negatieve effecten op te sporen, te voorkomen en te verminderen.
DOEL
• Inzicht krijgen in hoe organisaties functioneren in hun ruimere maatschappelijke context en hoe ze de
verantwoordelijkheid kunnen opnemen voor hun sociale en ecologische impact, rekening houdende met de
belangen en verwachtingen van stakeholders
• Organisatieperspectief
• Kennen en begrijpen van belangrijke begrippen, modellen, theorieën m.b.t. MVO
• Aandacht voor duurzaamheid in jullie latere leven (werk en privé)
• Ontwikkelen van een genuanceerde, veelzijdige visie
5
,DEFINITIES EN CONCEPTEN
Te kennen teksten:
• Elkington, J. 2018. 25 Years Ago I Coined the Phrase “Triple Bottom Line.” Here’s Why It’s Time to Rethink It.
Harvard Business Review, 25/06/2018
• Vandemoortele, J. 2018. Van simple Millenniumdoelen naar warrige Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen.
MO*paper 117.
Doel van de les
• Begrijpen en kunnen uitleggen wat MVO is, inclusief concepten die deel uitmaken van de definitie van MVO (3 P’s,
stakeholders,…)
• Begrijpen en kunnen uitleggen dat er verschillende motieven zijn voor MVO
• Het verschil kennen tussen MVO en verschillende andere aanverwante concepten
MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDE RNEMEN (MV O)
MVO is de verantwoordelijkheid van een organisatie voor de effecten van haar besluiten en activiteiten op de
maatschappij en het milieu door transparant en ethisch gedrag. MVO houdt in dat organisaties aandacht
voor mensenrechten, consumentenbelangen en sociale, ethische en milieukwesties in
hun activiteiten en kernstrategie integreren in nauwe samenwerking met hun stakeholders om:
• zoveel mogelijk gedeelde waarde te creëren voor hun eigenaren/aandeelhouders en voor hun andere
stakeholders en de samenleving als geheel;
• mogelijke negatieve effecten op te sporen, te voorkomen en te verminderen.
CORPORATE SOCIAL RESPONSI BILITY (CSR)
Why is CSR important?
• For enterprises, CSR and RBC (= responsible business conduct) provide important benefits in terms of risk
management, cost savings, access to capital, customer relationships, HR management, sustainability of
operations, ability to innovate and eventually profit
• For the EU economy, CSR and RBC make companies more sustainable and innovative, which contributes to a
more sustainable economy
• For society, CSR and RBC offer a set of values on which we can build a more cohesive society and on which we can
base the transition to a sustainable economic system.
Context-specific organizational actions and policies that take into account stakeholders’ expectations and the triple bottom
line of economic, social and environmental performance
TRIPLE BOTTOM LINE (TBL )/ 3 P’S
geïntroduceerd door John Elkington
• People, planet, profit
(sociaal, duurzaam, economisch)
o Leiden tot sustainability
▪ People: werknemers, lokale gemeenschappen,..
▪ Planet: energiebronnen, ecologische voetafdruk,…
▪ Profit: winst
• Uitbreiding op single bottom line: focust enkel op economisch vlak
! Door de jaren heen ook kritiek op TBL, ook door Elkington
6
,Geïntegreerd: 3 P’s staan niet los van elkaar:
• Beïnvloeden elkaar, komen soms in conflict
o Profit versus Planet en People
o ! Ook Planet versus People
• Vaak voorgesteld als een evenwichtsoefening
Systematisch:
• Bij beslissingen en acties steeds de impact op de verschillende domeinen voor ogen houden
Continu verbeteringsproces
• MVO realiseert men niet in één dag
• MVO is nooit voltooid
ESSENTIELE KENMERKEN VAN MVO:
1. Impact van organisatie op maatschappij en milieu
o op maat van de organisatie (context specifiek)
o een continue proces, geen eindbestemming
2. Geïntegreerd in kernactiviteiten en strategie
3. Gedeelde waarde: voordelen voor de organisatie én stakeholders
4. Vrijwillige initiatieven, meer doen dan wat wettelijk opgelegd is.
1. IMPACT OP MAATSCHAPPIJ EN MILIEU
• Planetary boundaries
o Op negen domeinen bekeken wat onze planeet aankan (draagkracht)
o Als we over het groene stuk heen gaan, leven we boven onze stand
o Evolutie 2009-2023 → we gaan enorm boven die grenzen heen
• Mckinsey & company (falen in duurzaamheid)
o De uitdagingen die we hebben zijn belangrijk + van belang van bedrijven om daar ook naar te
behandelen
o Risk benadering
o Bedrijven focussen zich vooral op climate change MAAR minder op andere dimensies van de natuur
▪ Polutie, verlies biodiversiteit, water vervuiling, ontbossing,…
▪ Klimaatverandering is belangrijk MAAR er zijn meerdere topics waar bedrijven aandacht aan
moeten besteden
• World Economic Forum: The global risk report
o The Global Risks Perception Survey (GRPS) has underpinned the Global Risks Report for nearly two
decades and is the World Economic Forum’s premier source of original global risks data. This year’s
GRPS has brought together leading insights on the evolving global risks landscape from 1,490 experts
across academia, business, government, the international community and civil society. Responses for
the GRPS 2023-2024 were collected from 4 September to 9 October 2023.
o “Global risk” is defined as the possibility of the occurrence of an event or condition which, if it occurs,
would negatively impact a significant proportion of global GDP, population or natural resources.
▪ Global risks gerankt volgens belang in de komende 10 jaar
• Zullen een impact hebben op de werking → op gepaste manier mee omgaan
▪ Verschillende risico’s aan elkaar linken
• Milieubedreigingen bekeken als een ver van mijn bed show
• Ecologische risisco’s in sterk verband aan sociale risico’s!
o = Migratie (na overstromingen, aardbewegingen,…)
o ‘klimaatverandering stuurt migratie’
• Duurzaamheid in de mode-industrie
o Diversiteit in duurzaamheid (water, kinderarbeid, fast fashion…)
o ‘zijn duurdere kleren ook ethischer’
7
, o ‘katoen recycleren is gouden kans voor vlaanderen’
o Gepaste zorgvuldigheid
▪ De nieuwe richtlijn voor ‘due dilligence’ (letterlijk: gepaste zorgvuldigheid) op het gebied van
duurzaam ondernemen verplicht grote bedrijven in Europa om strenger toe te zien dat er bij
de productie geen mensenrechten worden geschonden (zoals kinderarbeid, slavernij of
arbeidsuitbuiting) en er geen negatieve impact op het milieu is, zoals vervuiling, (illegale)
ontbossing en schade aan ecosystemen. Daarenboven moeten de bedrijven een plan
opstellen waarin ze aantonen hoe ze hun CO₂-uitstoot willen terugdringen.
▪ Bedrijven in Europa zullen hun duurzaamheid moeten aantonen (blijkt dat veel bedrijven daar
niet echt zicht op hebben)
• Duurzaamheid in voeding
o Omgaan met landbouwgrond (eerlijke arbeid voor de boeren)
o Avocado’s stijgen in vraag in rijkere Westerse landen
▪ Hebben veel water nodig → probleem in landen met watertekort
o Cacao plantages hebben slechte werkomstandigheden / kinderarbeid
o Impact vlees-eten
▪ Landbouw ingezet om voeding dieren voorzien → verder om dieren op te voeden
→ watergebruik
• Plastiek
o Vermijden is beter dan hopen op recyclage
• Mobiliteit
o Autoverkeer, vliegen, …
o OESO legt kilometerheffing op
• Greenwashing
o Organisaties doen zich duurzamer / groener voor dan ze daadwerkelijk zijn met gebruik van misleidende
claims
o EU onderneemt actie:
▪ Liefst 53 procent van de honderden claims die in 2020 werden beoordeeld, bevat ‘vage,
misleidende of ongegronde informatie over de milieukenmerken van producten’, schrijft de
Financial Times.
▪ Waneer een bedrijf deze claims maakt, moeten ze ook bewezen kunnen worden (officiele
certificatie van duurzaamheidskenmerken)
▪ Nadat de tekst officieel is gepubliceerd krijgen de lidstaten 24 maanden om de richtlijn in
wetgeving om te zetten.
• Ook in non-profit sector/social profit/publieke sector
o NPO (non-profits) hebben enkele verantwoordelijkheden waarvoor ze verantwoording moeten afleggen
▪ Waarde creeeren (missie)
▪ Binnen een econmoisch landschap (effecientie mbt financieen)
▪ Social responsibility
o Circulaire economie in de zorgsector
o Green deal
o SDG’s in gmeentes
8
,STAKEHOLDERS = BELANGHEBBENDEN (ROBERTS, 2003)
• Rekening houden met verwachtingen van
stakeholders
• Diverse groepen stakeholders: een organisatie
kan niet aan de verwachtingen van alle
stakeholders voldoen
• Stakeholder mapping: detecteren van
✓ verschillende categorieën van
stakeholders
✓ key stakeholders
• belangrijk in het kader van MVO-rapportering
GROEPEN STAKEHOLDERS:
• Authorisers (laten je toe actief te zijn; regelgevende instanties, shareholders, board,…)
• Business partners (medewerkers, vakbonden, leveranciers)
• Customer groups ( consumenten opdelen in segmenten naargelang verwachtingen)
• External influencers (journalisten, NGO, gemeenschap,… → kunnen bedrijf onder de aandacht brengen,
aankaarten,..)
VERSCHILLENDE BE NADERINGEN VAN MV O
Op basis van motivatie (Dentchev, 2009):
▪ Normatief
• Beschrijven wat organisaties zouden moeten doen
• Wel waardegeladen
▪ Instrumenteel
• Welke acties om doelen te bereiken?
• Causaliteit
MODEL VAN CARROLL ALS VOORBEELD VAN NORMATIEVE BENADERING VAN MVO
Organisaties hebben 4 verantwoordelijkheden
• Winstgevend zijn
• Voldoen aan wettelijke verplichtingen
• Zich ethisch gedragen
• Filantropie
ECONOMISCHE VERANTWOORDELIJKHEID
• Conditio sine qua non voor CSR
• Niet onethisch om winst te maken
In deze context vaak verwijzing naar Milton Friedman (Nobelprijswinnaar Economie 1976):
So the question is, do corporate executives, provided they stay within the law, have responsibilities in their business activities
other than to make as much money for their stockholders as possible? And my answer to that is, no they do not.
• Top Amerikaanse bedrijfsleven maakt scherpe bocht: er is meer dan winst alleen!
o Besef dat wat Friedman zegt niet volledig klopt
9
, JURIDISCHE VERANTWOORDELIJKHEID
• Gehoorzamen aan de wetten
• Wetgeving om bescherming en voordelen te brengen
• Discussiepunt:
o hoe groot moet/mag inmenging van de overheid zijn?
o Concurrentieel nadeel?
ETHISCHE VERANTWOORDELIJKHEID
Meer doen dan wettelijk voorgeschreven:
• Wetgeving is vaak een minimum
• Wetgeving niet altijd up-to-date
• Wetgeving regelt niet alles
FILANTROPISCHE VERANTWOORDELIJKHEID
Iets terugdoen voor de maatschappij:
• Giften; financiële steun aan projecten
• Sponsoring in natura
• Employee volunteering/corporate volunteering/community engagement
o inschakelen van personeel om vrijwilligerswerk te doen
o Verschillende vormen:
o ‘Helpende handen’ (bijv. zwerfafval rapen, schilderwerken uitvoeren)
o Skills-based volunteering (zie Engage4)
CONCLUSIE
Vier verantwoordelijkheden:
• Onderling gerelateerd
• In onderlinge concurrentie
• Vaak voorgesteld als ‘evenwichtsoefening’
INSTRUMENTELE BENADERING MVO
• Business case of CSR
• MVO als middel om de doelstellingen van de organisatie te behalen
• Aandacht voor link sociale en financiële performantie: geen eenduidige resultaten in empirisch onderzoek
MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDE RNEMEN (MV O)
• Geen eenduidige definitie voor MVO
• MVO wordt ook wel aanzien als een ‘container begrip’
• Veel aanverwante begrippen:
o Duurzaamheid/Sustainability
o Duurzame ontwikkeling/Sustainable development
o Corporate citizenship
o Corporate sustainability
o Corporate social performance
o ESG (Environmental, Social & Governance)
• Introductie van nieuwe begrippen gelinkt aan de evolutie in de invulling van MVO
10
