PSYCHOLOGIE
INLEIDING
Psychologie is de wetenschappelijke studie van het gedrag en alle factoren die het gedrag beïnvloeden.
Psyche is datgene dat in ons brein omgaat
• Het is niet observeerbaar, omvat gedachten, drijfveren waarden, voorkeuren
• Reduceerbaar tot neurofysiologische processen
• Bepaalt wie we zijn als mens
2 eigenschappen die ons bepalen als mens zijn socialiteit en intelligentie
• Gaf de capaciteit om samen te werken
• We kunnen destructief zijn
WIE IS DE HOMO SAPIENS?
Onevenaarbaar succes in biomassa, flexibiliteit, creativiteit, ook neiging tot geweld, destructie, …
De homo sapiens bestaat nog niet zo lang, maar toch heeft hij als een grote ecologische voetafdruk
achtergelaten. De studie van het gedrag biedt inzichten om te zien hoe het verder moet.
We gebruiken homo sapiens en niet mens omdat homo sapiens het gevolg is van een evolutionaire
geschiedenis en hij is aangepast aan de omgeving doorheen deze geschiedenis. De homo sapiens legt de
nadruk dat er nog andere Hominidae bestaan en bestonden.
GESCHIEDENIS VAN DE PSYCHOLOGIE
OORSPRONG VAN GEDRACHTEN VOLGENS EMPIRISME EN HET RATIONALISME
Rationalisme: theorievorming, het denken van de logica SOCRATES + DESCARTES
Empirisme: dataverzameling, kennis door ervaringen en observatie ARISTOTELES + LOCKE
➔ Volgens KANT zijn ze beide nodig. Kennis begint met een zintuigelijke waarneming, we bouwen een
realiteit op door onze waarnemingen te integreren met voorkennis die we al verworven hebben.
➔ Wetenschappelijke methode: rationalisme ligt aan de basis van een doordachte theorie, maar moet
onderbouwd worden met empirische gegevens die op een systematische wijze worden verzameld.
DE STUDIE VAN HET BE WUSTZIJN VOLGENS HET STRUCTURALISME
Psychologie is ontstaan omdat artsen, dokters geïnteresseerd waren in waar de mens vandaan kwam, de
wetenschappelijke psychologie rond 1850 door de filosofische kijk op het bewustzijn te benaderen met
fysiologische methoden.
Wilhelm Wundt is de vader van de moderne psychologie: bestudeert de onderdelen van het bewustzijn via
introspectie. Hij stichtte het eerste experimenteel psychologisch labo in Leipzig, wat uiteindelijk leidde tot het
oprichten van APA.
• Meten van verschillende bewustzijnsverschijnselen
• Methode was onvoldoende om hogere orde bewuste processen volledig te begrijpen.
• -> Experimentele methode.
MARIE VINCKE 1
,Titchener volgde de gedachtegang van Wundt en stichtte het structuralisme, de eerste school in moderne
psychologie.
• Hoe zit het bewustzijn in elkaar, analyseren en trachten te begrijpen van het bewustzijn.
• Experimenteel gericht, studie van het waarnemen en de gewaarwording
• Fysioloog met als doel onderlinge processen bij bewuste ervaringen blootleggen
• Structurele componenten van het bewustzijn analyseren en trachten te begrijpen
• Introspectie: we kijken naar stukjes informatie die we bewust verwerken.
WILLIAM JAMES EN HET FUNCTIONALISME
Iets later kwam William James, ook een arts geïnteresseerd in het bewust zijn die ook fysiologie studeerde,
volgens hem was het bewustzijn een geheel. Psychologen moesten niet de inhoud van het bewustzijn
bestuderen, maar de processen die bewustzijn mogelijk maakt dit is het functionalisme. William James werd
geïnspireerd door Charles Darwin.
• Wat doet het bewustzijn voor mensen en waarom doet het dit?
• Begrijpen van de doelen en functies van het bewustzijn
• Hangt sterk samen met het pragmatisme: alle kennis is waardevol zolang ze nuttig is.
• Steunt op observatie
HET BEHAVIORISME VAN JOHN WATSON EN BURRUS SKINNER
Het conflict tussen structuralisme en functionalisme leidde tot nieuwe benaderingen van het bewustzijn zoals
het behaviorisme. Watson was de stichter van het behaviorisme, hij pleitte ervoor dat psychologie de
wetenschappelijke studie van het gedrag zou worden. Psychologie mocht enkel fenomenen bestuderen die
objectief kunnen geobserveerd worden en aan de hand van een experiment getoetst kunnen worden. Hetgeen
dat we doen is belangrijk, niet datgene dat we denken. Ook hetgeen dat dieren doen is belangrijk, dit omdat
we veel over onze ingesteldheid kunnen leren door het observeren en bestuderen van andere zoogdieren.
Skinner zijn theorie zegt dat een organisme een bepaalde gedrag tendens behouden en vermeerderen als het
positieve gevolgen heeft en verminderen als het negatieve gevolgen heeft. Ons gedrag is niet het gevolg van
bewuste keuzes die we maken, maar het wordt volledig bepaald door responsen op prikkels in de
buitenwereld. Er is aandacht gekomen aan de sociale context waarin het leven plaatsvindt en het planmatig en
toekomstgericht denken dat vaak met leerprocessen gekoppeld is en niet door stimulus-response verklaard kan
worden.
SIGMUND FREUD EN DE PSYCHOANALYSE
Freud werd bekend om zijn psychoanalytische theorie. Hij brengt bewust en onbewust zijn in de psychologie.
Onbewust gedrag bestaat uit gedachten, herinneringen en diepe verlangens die we niet bewust ervaren, maar
die wel een invloed hebben op ons gedrag. Het onbewuste kan wel zichtbaar worden in dromen en in
versprekingen. Veel van de theorie houdt vandaag geen stand omdat ze niet empirisch is onderbouwd. Hij kon
aantonen dat we vaak niet de meester zijn over ons gedrag. Dankzij Freud besteedt de psychologie aandacht
aan motivatie, persoonlijkheid en abnormaal gedrag.
MARIE VINCKE 2
,CARL ROGERS EN HET HUMANISME
Het humanisme kwam er als reactie op het behaviorisme dat inspiratie vond in experimenten met dieren en
geen rekening hield met de menselijke kwaliteiten. De focus van humanisten is dat ze de psychologie proberen
te verleggen naar de unieke kenmerken van de mens (onszelf ontwikkelen, ontplooien). We beschikken over
unieke, menselijke vrijheid.
ACTUELE BENADERING VAN HET GEDRAG EN HET OPKOMEN VAN DE
NEUROWETENSCHAPPEN
Door verschillende vooruitgangen in de technologie wordt de studie van de hersenen belangrijker. Psychologie
kreeg hierdoor in combinatie met de neurowetenschappen een nieuwe wending.
• Systematisch onderzoek hersenen
• Hoe verwerken de hersenen informatie
• Hoe de informatiesystemen in de hersenen het gedrag bepalen.
BIOLOGISCHE BENADERI NG
Neurowetenschappers zien dat de hersenen op actieve wijze de verschillende aspecten van het gedrag
coördineren. Neurowetenschap maakt verschillende trajecten om informatie te verwerken in de hersenen
zichtbaar. Donald Hebb toonde aan dat het aanleren van nieuwe dingen het gevolg was van neurologische
activiteit in de gecoördineerde celassemblages op bepaalde plaatsen in de hersenen. Deze assemblages
worden gevormd wanneer bepaalde cellen in de hersenen vaak samen gestimuleerd worden. De biologische
benadering belicht het verband tussen bewustzijn, gedrag en lichaam.
COGNITIEVE BENADERING
Bewustzijn wordt nu cognitie genoemd, dit verwijst naar de informatieverwerking die hiervoor nodig is.
Cognitieve processen zijn latent en om ze te achterhalen worden aan proefpersonen onder gecontroleerde
omstandigheden prikkels of taken gegeven.
• Herbert Simon
o Ontwikkelde gedetailleerde modellen om het besluitvormingsproces te stimuleren. Deze
modellen bieden een inzicht in het probleemoplossend denken.
• Noam Chomsky
o Haalt biologische basis en het creatieve deel van taal aan.
o Wijst op de oneindige manieren waarmee we met gemak zinnen kunnen vormen
o De mens beschikt over een aangeboren taalmodule= LAD
Sociale cognitie is leren door het observeren van anderen en het inleven in het denkvermogen en gevoelens
van anderen. Dit laat ons toe om verwachtingen te creëren.
EVOLUTIONAIRE BENADERING
Het gedrag dat we observeren is het gevolg van evolutie door middel van natuurlijke selectie.
Gedragskenmerken zijn adaptief als ze overlevingswaarde hebben in een bepaald milieu. Gedragspatronen zijn
het resultaat van evolutie door natuurlijke selectie en dienen om adaptieve problemen op te lossen. Ze
kunnen het gevolg zijn van verschillende partnervoorkeuren van mannen en vrouwen of verschillende
genderrollen in de oeromgeving. Geslachtsverschillen in ruimtelijk inzicht is mogelijk het gevolg ban
genderspecifieke rollen in de oeromgeving.
MARIE VINCKE 3
, SOCIALE CULTURELE BE NADERING
Dankzij de globalisatie is de moderne psychologie meer aandacht gaan besteden aan de invloed van cultuur en
etniciteit. Gedrag moet in zijn sociale context worden geïnterpreteerd. De sociaal-culturele benadering verlegt
de focus naar de niet erfelijke elementen die ons gedrag sturen. We leren vooral in een sociale context die
onderhevig is aan cultuur. De oeromgeving was niet noodzakelijk uniform, ze zorgde mogelijk voor sterk
context afhankelijk gedrag: bv verschil eetgewoonten in China en Europa. Onze gedragspatronen zijn
afhankelijk van de socio-culturele context.
WAAROM PSYCHOLOGIE EN NEUROWETENSCHAPPEN VOOR ECONOMEN
• Het nemen van beslissingen staat centraal in de economie en zowel psychologie en
neurowetenschappen zijn niet weg te denken uit het besluitvormingsproces.
• Economen zijn geïnteresseerd in het welzijn van organisaties, de kennis van psychologie is belangrijk
als je het kernelement – de WN- beter wil begrijpen
BESLUITVORMING
MICRO-ECONOMIE
• Neoklassieke traditie: mensen zijn rationele agenten die een keuze maken in functie van hun
persoonlijk nut.
• Moderne gedrags- en experimentele economen: economische voorspellingen kunnen verfijnd
worden wanneer ze gestaafd zijn met bevindingen uit de psychologie en de neurowetenschappen.
• 20e -eeuwse economen: laten neurowetenschappen toe om onderliggende mechanismen van de
besluitvorming die zich in het brein afspeelt in beeld te brengen.
MACRO-ECONOMIE
• Animal spirits zijn een aantal niet-observeerbare, irrationale psychische krachten die zijn ingebakken
in de mens/ homo-economicus:
o Afkeer voor onrechtvaardigheid: we hebben niet graag meer dan een ander, veel mensen
willen onrechtvaardigheid straffen. (wordt later verder op ingegaan)
o Statische blik op geld
o Blindelings vertrouwen, we gaan ervan uit dat anderen ook een rationele homo
economicussen zijn.
o Neiging tot corruptie
PSYCHOLOGIE IN DE BE DRIJFSKUNDE
De output van een bedrijf is afhankelijk van de betrokkenheid van de WN’s. Het welzijn van een organisatie
hangt af van het gedrag van haar leden. Als mensen gelukkiger zijn werken ze beter. De WG moet de WN
beschouwen als iets kostbaar. De persoonlijkheids- en sociale theorie onderzoekt hoe je WN best kan
motiveren, belonen en betrekken in een organisatie.
NIETS IS ZO PRAKTISCH ALS EEN GOEDE THEORIE
Elke wetenschap heeft draagpunten met andere wetenschappen, ze is domein overschrijdend. De theorie is
hierdoor krachtiger. Mensen voelen zicht beter en presteren meer wanneer ze het gevoel hebben dat ze de
situatie waarin ze zich bevinden onder controle hebben.
MARIE VINCKE 4
