SAMENVATTING GESCHIEDENIS VAN
HET ECONOMISCH DENKEN
2023 - 2024
Clarisse Verbeek
,
, LES 1: DE GRIEKSE OUDHEID EN DE SCHOLASTIEKEN
Inleiding:
- Methodologie:
à Belangrijke Bijdragen: Karl Popper, Thomas Kuhn, Imre Lakatos, Donald/Deirdre McCloskey.
à Vraagstelling: Is economie een wetenschap?
- Economie als ‘Dismal Science’
à Oorsprong: Term afkomstig van Thomas Carlyle, gebruikt in een essay uit 1849. Vaak gezien als een
reactie op de voorspellingen van Malthus, maar eigenlijk gericht tegen John Stuart Mill en anderen die
slavernij wilden afschaffen.
- Overzicht van de Cursus: Perioden
à Pre-klassieke Periode: Griekse Oudheid, Scholastieken.
à Klassieke Periode: Van Adam Smith tot Karl Marx.
à Neo-klassieke Periode: Vanaf de neo-klassieke revolutie tot John Maynard Keynes en het ontstaan van
de macro-economie.
Hoofdstuk 1:
- De Griekse Oudheid:
à Plato: Idealistische visie op de staat, hiërarchische samenleving, aristocratisch communisme in
"Republiek" en meer realistische visie in "Wetten".
à Aristoteles: Praktische benadering, onderscheid tussen 'oikonomia' en 'chrèmatistikè', focus op
rechtvaardigheid in ruil en maat houden.
- De Scholastieken:
à Situering: 11e - 17e eeuw, invloed van Aristoteles via Arabische geleerden zoals Averroes.
à Thema's: Rechtvaardige prijs, interestverbod, geld.
à Belangrijke figuren: Albertus Magnus, Thomas van Aquino, Henricus van Friemar, Johannes Buridanus,
Pierre de Jean Olivi.
à Interestverbod: Traditioneel in de kerk, met nuances en uitzonderingen in later denken.
à Leonardus Lessius: Innovatieve opvattingen over de juiste prijs, marktprijs, en monopolie-effecten.
,
, LES 2: MERCANTILISME
1. Mercantilisme
- Situering:
à Periode: 1450-1750
à Kenmerken: Geen echte 'school', heterogene verzameling van ideeën. Focus op de toename van
rijkdom door edelmetalen en gunstige handelsbalans.
à Ontwikkelingen: Verlies van kerkelijk gezag, opkomst van sterke centrale staten, kolonisatie en
internationale handel.
- Algemene Principes:
à Rijkdom: Geld (goud en zilver) als de belangrijkste vorm van rijkdom.
à Beleid: Bescherming en stimulering van binnenlandse producenten, ontmoediging van buitenlandse
concurrenten via regelgeving, belastingen, importbelemmeringen en exportondersteuning.
à Overheidsingrijpen: Actief overheidsingrijpen en protectionisme zijn kenmerkend.
- Mercantilisme in Frankrijk
à Kenmerken: Sterke centrale staat, bescherming van inlandse industriële sectoren, vooral textiel, en
verregaande regulering.
à Belangrijke Figuren:
• Barthélemy de Laffemas: Raadgever van Hendrik IV, promotie van de zijde-industrie.
• Antoine de Montchrestien: Handelaar en ondernemer, bekend van "Traicté de l’Œconomie
Politique" (1605).
• Jean-Baptiste Colbert: Belangrijkste raadgever van Lodewijk XIV, sterk mercantilistisch beleid
(colbertisme).
- Mercantilisme in Engeland
à Kenmerken: Strijd tussen koning, parlement en lokale overheden, bescherming van de textielsector,
toekenning van monopolies en aandacht voor monetaire problemen.
à Belangrijke Figuren:
• Thomas Gresham: Wet van Gresham (het slechte geld verdrijft het goede geld).
• Gerard de Malynes: Bullionist en tegenstander van geldhandelaars.
• Edward Misselden: Handelaar, later afkeurend tegenover bullionisme.
• Thomas Mun: Bekritiseert bullionisme, pleit voor export van geld als middel om rijkdom te
vergroten.
- Reacties op Mercantilisme
à Adam Smith: Negatief, kritiek op het "mercantile system" dat productie boven consumptie stelt.
à John Maynard Keynes: Positiever, benadrukt de praktische wijsheid van vroege economische denkers.
2. William Petty (1623 - 1687)
- Leven: Turbulente levensloop, grootgrondbezitter in Ierland, medestichter van de Royal Society.
- Belangrijkste werken:
à "A Treatise of Taxes and Contributions" (1662)
à "Political Arithmetick" (1690), "Verbum Sapienti" (1691)
à "Quantulumcumque Concerning Money" (1695)
- Bijdragen: Empirische invalshoek, onderscheid tussen natuurlijke, politieke en gangbare prijs, belang van
schaalvoordelen en arbeidsverdeling.
