FORENSISCHE PSYCHOLOGIE
INTRO
LES 1: Een ontwikkelingsperspectief op crimineel gedrag
1. Wat is Forensische psychologie
1.1 geschiedenis forensische psychologie
EUROPA
̶ 1896: Albert von Schrenck-Notzing, Duitsland
• Eerste psychiater als expert in de rechtbank bij moordzaak.
• Haalt studies aan over suggestibiliteit en geheugen
̶ 1900: Alfred Binet
• Pleit voor het gebruik van psychologische tests bij delinquenten
̶ 1907: Hugo Munsterberg
• Publicatie ‘On the witness stand’
• Forensische toepassingen van de psychologie: accuraatheid van ooggetuigen,
suggestibiliteit voor getuigenissen/bekentenissen, preventie van misdaad
̶ 1911: Juliaan Varendonck, Belgische psycholoog
• Pleit tegen het gebruik van getuigenissen van kinderen in de rechtbank
omwille van nog niet voldoende ontwikkelde mentale capaciteit
̶ Gelijkaardige evolutie in USA
̶ 1950-1960
• Verschillende zaken waarin kennis uit de sociale psychologie gebruikt werd in
justitiële besluitvorming
• Vb. Brown v. Board of Education
o Rechtszaak over rassenscheiding in openbare scholen
o Besluitvoering mee op basis van sociaal psychologisch experiment dat
kinderen Afro-Amerikaanse en witte poppen niet gelijkaardig
behandelen.
̶ 1970: forensische psychologie als aparte divisie binnen the American Psychological
Association (APA)
̶ 2001: klinische forensische psychologie als specialiteit voor klinische praktijk
, 1.2 Forensische psychologie =
̶ APA’s spciality guidelines for Forensic psychologists
‘Forensic psychology refers to professional practice by any psychologist working within any
subdiscipline of psychology (e.g. clinical, developmental, social, cognitive) when applying the
scientific, technical or specialized knowledge of psychology to the law to assist in addressing
legal, contractual and administrative matters.’
Vertaling: Forensische psychologie verwijst naar de professionele prkatijk van elke
psycholoog die werkzaam is binnen een subdiscipline van de psychologie (bv. klinisch,
ontwikkelingsgericht, sociaal, cognitief) wanneer hij de wetenschappelijke, technische of
specialistische kennis van de psychologie toepast op de wet om te hlepen bij de aanpak van
juridische, contractuele en administratieve kwesties.
→ de kennis uit de psychologie wordt gebruikt om de rechtspraak te ondersteunen
̶ Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen (VVKP)
• Divisie Forensische psychologie
“Forensische psychologie verwijst naar de professionele praktijk van iedere klinisch
psycholoog die wetenschappelijke, technische en/of gespecialiseerde psychologische ken - nis
toepast op (1) justitiële vragen met betrekking tot contractuele, administratieve en juridische
probleemstellingen, en op (2) niet-justitiële vragen met betrekking tot grensoverschrijdend
gedrag (onder andere preventie, bemiddeling en vrijwillige hulp - verlening). De forensisch
psycholoog is diegene die gespecialiseerd is in preventie van crimineel/normoverschrijdend
gedrag, de forensische psychodiagnostiek en/of de be - handeling van plegers dan wel
slachtoffers”
,1.3 Forensische vs Klinische psychologie
̶ Verschillen in doelstelling
• Welzijn cliënt versus beschermen maatschappij
• Vraagt ook andere theorie en vaardigheden van forensisch psycholoog
̶ Verschillen in context
• (meestal) vrijwillig versus (meestal) opgelegd
o Implicaties voor motivatie
• Aanwezigheid derde partij: forensische psycholoog → justitie als
opdrachtgever
o rapportering
• Stressoren
o Agressie, bedreigingen,…
• Subjectieve waarde als uitgangspunt versus heteroanamnese, dossierstudie,
…
1.4 Forensische psychologie en recht
̶ Spanningsveld!
̶ Verschillen in taal/training
• Psychologie: stoornis
• recht: schuldig/niet schuldig ; goed/kwaad
̶ Andere methode om ‘waarheid’ te achterhalen (zie volgende dia)
̶ Verschillen in paradigma
• Vrij wil vs. determinisme
• Aard van de feiten:
o Kans versus zekerheid
o Groep versus individueel
̶ Recht: waarheid is gebaseerd op een proces van deductie (redenering) 1 kant krijgt
gelijk
̶ Psychologie: wetenschappelijke hypotheses worden getoetst (gebasseerd op wat je
kan meten)
, 1.5 Veld in beweging
̶ Evoluties binnen algemene psychologie
• bv. Inzichten in geheugenprocessen, psychodiagnostiek
̶ Sociale omwentelingen
• Bv. Kindermisbruik
o 19de eeuw: moeder = schuld; zeldzaam
o Toename rechtszaken eind 19de eeuw
o 1960: feminisme
o 2010-…: seksueel misbruik in de kerk, sport,…
• 2017-…: #Metoo (geleid tot meer aangifte van seksueel geweld)
̶ Ontwikkelingen binnen justitie
• Bv. Stalking (1990; California)→ als misdrijf opgenomen in de wet
• Bv. Stalking (2016; België): geen klacht van slachtoffer meer nodig om te
berechten
̶ Nieuwe afzetmarkt
• Bv. Werving politieagenten
• Bv. Anti-terreur
̶ Training – professionalisering
• Geen aparte masteropleiding in België
• Wel ander aanbod
o Bv. Postgraduaat Forensische psychodiagnostiek & counseling (Thomas
More)
o Bv. Postgraduaat Forensische Psychiatrie & Psychologie (UA, UGent, VUB)
2. Jeugddelinquentie
2.1 Definitie jeugdcriminaliteit
̶ Jeugdcriminaliteit = alle inbreuken door -18 jarigen
̶ Jeugdrecht
• MOF (als misdaad omschreven feit): jongere pleegt strafbare feiten
• VOS (verontrustende situatie): jongere verkeert in verontrustende situatie die
interventie vereist
̶ 1 september 2019: Decreet Jeugddelinquentierecht
• MOF = Jeugddelict
• Verschillende veranderingen, bvb.
o Meer verantwoordelijkheid bij jongere, mogelijkheid tot ‘positief
project’
o Reactie op delict moet duidelijk, snel, constructief en herstelgericht
zijn
o Gescheiden sporen voor VOS en MOF