INLEIDING TOT FISCALITEIT
,Inhoud
DEEL I: Basisprincipes van het Belgisch fiscaal recht ..................................................................... 5
1 Het begrip belasting ................................................................................................................ 5
1.1 Definitie............................................................................................................................. 5
1.2 Functies van belastingen en fiscaal beleid ...................................................................... 7
2 Grondregels van de belastingheffing ..................................................................................... 7
2.1 Klassieke structuur van een belasting ............................................................................. 7
2.2 Grondwettelijke regels ..................................................................................................... 8
2.3 Invloed internationaal & Europees recht ........................................................................ 9
2.4 Openbare orde ................................................................................................................. 9
2.5 Niet-retroactiviteit ......................................................................................................... 10
2.6 Dubbele belasting........................................................................................................... 10
DEEL II: De inkomstenbelasting .................................................................................................... 11
Deel II.A. Inleiding .......................................................................................................................... 11
1 Indeling van de inkomstenbelasting..................................................................................... 11
2 Mate van onderwerping aan de inkomstenbelasting ......................................................... 11
Deel II.B. De personenbelasting .................................................................................................... 12
1 Indeling van de personenbelasting ...................................................................................... 12
1.1 Algemene principes ........................................................................................................ 12
1.2 De belastingplicht ........................................................................................................... 12
1.3 De grondslag van de personenbelasting ....................................................................... 13
2 Onroerende inkomsten......................................................................................................... 14
2.1 De belastbare onroerende inkomsten .......................................................................... 14
2.2 Aftrekbare kosten ........................................................................................................... 16
2.3 Onroerende voorheffing ................................................................................................ 17
3 Roerende inkomsten ............................................................................................................. 17
3.1 Algemene principes ........................................................................................................ 17
3.2 Categorieën van roerende inkomsten .......................................................................... 18
4 Beroepsinkomsten ................................................................................................................ 25
4.1 Algemene principes ........................................................................................................ 25
4.2 Bezoldigingen ................................................................................................................. 26
4.3 De aftrekbare beroepskosten ........................................................................................ 30
4.3.1 Werkelijke beroepskosten ..................................................................................... 30
2
, 4.3.2 Forfaitaire beroepskosten ...................................................................................... 33
4.3.3 Beroepsverliezen .................................................................................................... 34
5 Diverse inkomsten ................................................................................................................. 34
6 Berekening van de personenbelasting ................................................................................. 38
6.1 Berekening van de belastbare basis: aftrekbare bestedingen ..................................... 38
6.2 Berekening van de belastbare basis: berekening belasting op GBI ............................. 38
6.3 Berekening van de belastbare basis: belastingvrije som.............................................. 39
6.4 Berekening van de belastbare basis: belastingverminderingen .................................. 39
6.5 Berekening van de belastbare basis: afzonderlijk belastbare inkomsten ................... 40
6.6 Berekening van de belastbare basis: gemeentebelasting ............................................ 40
7 Belastingontduiking vs. belastingontwijking ........................................................................ 40
7.1 Belastingontduiking ........................................................................................................ 40
7.2 Belastingontwijking ........................................................................................................ 41
8 Casus personenbelasting ...................................................................................................... 42
Deel II.C. De vennootschapsbelasting .......................................................................................... 45
1 Kadering van de vennootschapsbelasting............................................................................ 45
1.1 Relevantie ....................................................................................................................... 45
1.2 Hervorming van de vennootschapsbelasting................................................................ 47
2 Toepassingsgebied ................................................................................................................ 47
2.1 Toepassingsvoorwaarden .............................................................................................. 47
2.2 Uitgesloten rechtspersonen .......................................................................................... 49
3 Belastbare grondslag............................................................................................................. 50
3.1 Algemene beginselen ..................................................................................................... 50
3.2 Overzicht: de dertien bewerkingen ............................................................................... 53
4 De bewerkingen .................................................................................................................... 53
4.1 Stap 1: bepaling van het fiscaal resultaat ..................................................................... 53
4.2 Stap 2 & 3: opsplitsing binnenlands en buitenlands resultaat + andere vrijstellingen
61
4.3 Stap 4: definitief belaste inkomsten (DBI-regime) ....................................................... 61
4.4 Stap 8: notionele interestaftrek .................................................................................... 65
4.5 Stap 9: overgedragen DBI-aftrek ................................................................................... 67
4.6 Stap 11: overgedragen verliezen ................................................................................... 67
5 Berekening van de vennootschapsbelasting ....................................................................... 68
6 Casus vennootschapsbelasting ............................................................................................. 69
3
,DEEL III: De belasting over de toegevoegde waarde ................................................................... 73
1 Begrip & werking ................................................................................................................... 73
2 Belastingplichtigen ................................................................................................................ 74
2.1 De gewone belastingplichtige........................................................................................ 74
2.2 Niet-belastingplichtige rechtspersonen ........................................................................ 75
3 Belastbare handelingen ........................................................................................................ 76
3.1 Levering van goederen ................................................................................................... 76
3.2 Verrichting van een dienst ............................................................................................. 79
3.3 Invoer van goederen ...................................................................................................... 82
3.4 Intracommunautaire verwerving .................................................................................. 82
4 Grondslag en tarief................................................................................................................ 83
4.1 Grondslag van de belasting ............................................................................................ 83
4.2 Tarief van de belasting ................................................................................................... 84
5 Vrijgestelde handelingen ...................................................................................................... 84
5.1 Vrijstellingen zonder recht op aftrek............................................................................. 84
5.2 Vrijstellingen met behoud van recht op aftrek ............................................................. 85
6 Aftrek van voorbelasting ....................................................................................................... 86
7 Herziening van de aftrek ....................................................................................................... 86
4
,DEEL I: Basisprincipes van het Belgisch fiscaal recht
1 Het begrip belasting
1.1 Definitie
Er is geen wettelijke definitie voor het begrip belasting. De wetgever gebruikt in verschillende
fiscale wetboeken verschillende begrippen zoals ‘belasting’, ‘taks’, ‘recht’, ‘heffing’, ‘bijdrage’,
… Uit de rechtspraak blijkt dat een belasting volgende bestanddelen omvat:
1. Een door de overheid;
→ Er zijn verschillende overheden die bevoegd zijn om belastingen op te leggen. In
België zijn dat de federale staat, de gewesten (bv. erfbelasting), de
gemeenschappen, de provincies en de gemeenten en de agglomeraties en
federaties van gemeenten.
2. Volgens bepaalde regels van recht;
→ Er zijn regels nodig, een belasting mag niet willekeurig opgelegd worden.
→ legaliteitsbeginsel art. 170 GW fungeert als buffer tegen willekeur van de
overheid (uitvoerende macht) → “no taxation without representation”
→ Er is een steeds groter wordende invloed van het internationaal en Europees
belastingrecht. Het btw-wetboek is bijvoorbeeld bijna volledig gebaseerd op de
Europese wetgeving.
3. Eenzijdig opgelegde en verplichte bijdrage;
→ De belastingplichtige heeft geen keuzemogelijkheid. De overheid (uitvoerende
macht) kan sancties opleggen en bij niet-betaling zelfs dwangmaatregelen
nemen.
4. Opgelegd op personen/feiten die band hebben met het territorium;
→ De overheid kan haar bevoegdheden slechts uitoefenen binnen haar
territorium, er is dus een bepaalde band met België nodig.
▪ Om personenbelasting te heffen, moet men rijksinwoner zijn van België.
▪ Om vennootschapsbelasting te heffen, moet de wettelijke zetel in België
zijn.
▪ Btw is een belasting die betaald wordt waar het goed gekocht wordt.
5. Bestemd om diensten van algemeen nut te financieren.
→ De belastingen komen in één pot terecht om publieke goederen en diensten te
verschaffen, ongeacht of men gebruik maakt van de overheidsdienst. Het kan
voor om het even welke overheidsuitgave worden besteed. Ze worden
gekenmerkt door de afwezigheid van een aanwijsbare en individuele
tegenprestatie.
We kunnen een onderscheid maken tussen belastingen en andere vormen van bijdragen die
door de overheid worden opgelegd.
1. Sociale zekerheid (“parafiscale heffingen”)
→ Ook verplichte bijdragen maar deze dekken specifieke sociale risico’s zoals
pensioenen of werkloosheidsuitkeringen. Het wordt dus niet gebruikt om
5
, diensten van algemeen nut te financieren waardoor we niet over een belasting
spreken.
→ Belangrijk gevolg hiervan is dat de socialezekerheidsbijdragen ontsnappen aan
de jaarlijkse wettelijke controle door het parlement.
→ In economische termen worden deze wel als belastingen beschouwd →
parafiscale heffingen.
2. Retributies (art.173 GW)
→ Retributies zijn heffingen die door of namens de overheid worden gevorderd in
ruil voor specifieke prestaties die door de overheid worden geleverd in het
persoonlijk belang van de belastingplichtige → niet verplicht (kan vermeden
worden), wel specifiek
→ Bv. parkeergeld, haven- en kaaigelden, tolgeld. Kilometerheffing wordt in
Vlaanderen en Brussel gezien als een belasting, in Wallonië wordt dit als
retributie gezien. Zij zien dit immers als een vergoeding die een publiekrechtelijk
rechtspersoon ontvangt voor het gebruik van die weg door een voertuig. Het ter
beschikking stellen van de weg vormt dan de specifieke prestatie die de overheid
levert. Het gevolg van deze kwalificatie is dat deze vergoeding in Wallonië aan
btw onderworpen zal zijn, elders in het land niet.
3. Verhaalbelastingen
→ Verplichte heffingen die de overheid oplegt naar aanleiding van een concrete
prestatie (specifiek) die deze overheid verricht. Het verschil met een retributie
is dat de verhaalbelasting sowieso verschuldigd is, dus ook wanneer de
belastingplichtige hier geen persoonlijk voordeel uit haalt of er geen beroep op
doet. → onweerlegbaar vermoeden dat de belastingplichtige er voordeel uit
haalt
→ Bv. gemeentebelastingen om gemeentelijke infrastructuurwerken te
financieren (aanleg van wegen).
Er is een belangrijk onderscheid tussen directe en indirecte belastingen. Een directe belasting
belast een doorlopende toestand waarin de belastingplichtige zich omwille van zijn activiteit of
vermogen bevindt. Voorbeelden hiervan zijn de personen- en vennootschapsbelasting. Ze
worden periodiek geïnd via het aanslagbiljet. Een indirecte belasting belast afzonderlijke feiten
of handelingen, deze worden per transactie geïnd. Een voorbeeld hiervan is de btw. Een ander
verschil is dat bij de directe belasting de belastingplichtige de belasting wel degelijk betaalt en
hij deze niet van zich kan afwentelen terwijl bij de indirecte belasting de belastingplichtige de
kosten wel van zich afwentelt. Economisch gezien zal de klant de belasting dragen (betaalt btw)
terwijl de winkel de belastingplichtige is.
6
,1.2 Functies van belastingen en fiscaal beleid
Belastingen kunnen verschillende doelen nastreven. De financiële functie (diensten van
algemeen nut financieren) is de meest essentiële van belastingen. Daarnaast hebben sommige
belastingen een herverdelende functie. Via heffingen wordt geprobeerd het inkomen en
vermogen te herverdelen en zo de ongelijkheid tussen klein- en grootverdieners en kleine en
grote vermogens zoveel mogelijk weg te werken. Een voorbeeld is de progressieve
personenbelasting, het tarief van de belasting stijgt naarmate het inkomen hoger is. Tenslotte
wordt de belastingheffing ook ingezet als middel om het gedrag van burgers en rechtspersonen
zowel in positieve zin als in negatieve zin te sturen (stimulerend – ontradend). Voorbeelden
hiervan zijn accijnzen op tabak en alcohol, milieuheffing, belastingvermindering bij
pensioensparen, belastingvermindering voor vennootschappen wanneer ze aan O&O doen, …
De streefdoelen van belastingen zijn idealen waaraan men toch niet volledig kan voldoen. Het
is de bedoeling dat men eerlijk is en rekening houdt met de situatie van de belastingplichtige.
Belastingen moeten duidelijk, zeker en vaststaand zijn. Ze moeten eenvoudig uitvoerbaar zijn,
er wordt vaak gezegd dat de aangifte te moeilijk is.
Na een afweging tussen de verschillende factoren bekomt men een fiscaal beleid. Dit zijn de
verschillende fiscale beleidskeuzes die staten maken om bovenstaande functies al dan niet te
vervullen.
Er is een bepaalde volgorde van belastingen, deze worden op vier momenten geheven:
1. Productie van inkomsten → inkomstenbelasting (pb en vennbel)
2. Bezit van inkomsten → vermogensbelasting (onroerende voorheffing)
3. Consumptie van inkomsten → consumptiebelasting (btw)
4. Vervreemding (andere dan consumptie) van inkomsten → schenkingsrechten of
erfbelasting
2 Grondregels van de belastingheffing
2.1 Klassieke structuur van een belasting
Hoe ziet een belasting eruit?
7
, 1. Toepassingsgebied
→ Personeel: wie is onderworpen aan belasting?
→ Materieel: welke situaties geven aanleiding tot belasting?
→ Temporeel: wanneer?
2. Grondslag van de belasting: het bedrag waarop het tarief toegepast wordt
3. Tarief: welk percentage?
4. Moment van betaling van de belasting
→ ! inkomstenjaar (2017) – aanslagjaar (2018)
→ Inkomstenjaar (2018) – aanslagjaar (2019)
5. Procedure: hoe wordt de belasting geïnd?
6. Sancties bij niet-betaling
Er kunnen kortingen gegeven worden op zowel het tarief, de belastbare grondslag en de te
betalen belasting. Wanneer het gaat om het inbrengen van een aftrekbare kost, zal de
belastbare grondslag verminderen. Een belastingvermindering is een rechtstreekse
vermindering van de te betalen belasting. Dit laatste zal steeds het voordeligste zijn aangezien
er direct ingegrepen wordt op de belasting. Bij het inbrengen van de aftrekbare kost, moet het
bedrag wel nog aan het tarief passeren.
VOORBEELD:
100 euro inkomsten → tarief 50% → 50 euro te betalen belastingen
90 euro inkomsten → tarief 50% → 45 euro te betalen belastingen (aftrekbare kost)
100 euro inkomsten → tarief 50% → 50 40 euro te betalen belastingen na
belastingvermindering
2.2 Grondwettelijke regels
Legaliteitsbeginsel (art. 170 GW)
Volgens het legaliteitsbeginsel kan geen belasting dan door een wet geheven worden. Het
fungeert als buffer tegen de willekeur van de overheid. Alle essentiële elementen van een
belasting (toepassingsgebied, grondslag, tarief, vrijstellingen/verminderingen) moeten door de
belastingwet worden vastgelegd. Toch moet niet elk aspect of elke wijziging vastgelegd worden
in de wet, ze bieden de koning de uitvoerende macht om regels aan te passen (‘de koning
bepaalt dat…”).
Eenjarigheidsbeginsel / annualiteitsbeginsel (art. 171 & 174 GW)
De regering moet ieder jaar toestemming krijgen van het parlement om uitgaven te doen en
belasting te heffen. In theorie zouden belastingwetten ieder jaar gestemd moeten worden, in
de praktijk gebeurt dit niet. De regering moet eveneens éénmaal per jaar belastingcontrole
houden, in België gebeurt dit zelfs tweemaal.
Gelijkheidsbeginsel (art.172 GW)
Het gelijkheidsbeginsel vereist een gelijke behandeling van een gelijke situatie en eveneens een
ongelijke behandeling van een ongelijke situatie. Het is mogelijk om belastingplichtigen op
verschillende manieren te belasten (progressief belastingstelsel).
8
