MENS EN GEZONDHEID 1
Introductie van de concepten
Bio-psycho-sociaal model: deze 3 factoren hebben invloed op ontstaan en
verlopen van ziektes
Classificatiesystemen
- ICF
- DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
Diagnostische cyclus
= onderdeel van groter geheel: klinische cyclus = hele proces om van een
probleem af te komen: aanmelding – diagnostiek – therapeutische cyclus (behandeling, evaluatie,
bijsturen, …)
Diagnostiek is logische eerste stap in klinische cycl. ‘wat is er aan de hand?’‘wat kunnen we doen?’
Doel: pas als helder is wat, waarom en hoe, kan aan de cliënt een advies gegeven worden
1.
1. Aanmelding: iemand komt met klacht en probleem
2. Klachten inventariseren: actief luisteren, doorvragen, info verkrijgen en goede werkrelatie
3. Hulpvragen formuleren, wat verwacht cliënt van psychologe
4. Probleemdefinitie: klachten ordenen en termen gebruiken, hypothesen toetsen, aanvullende
gegevens bevragen
5. We weten wat er aan de hand is, NU: waarom is dit aan de hand = verklaren
Eerst stoppen van wat last oplevert, daarna onderliggende oorzaak zoeken
6. Mogelijkheden om probleem aan te pakken
7. Adviesgesprek aangaan = tussenstap tussen diagnostisch proces en therapeutische cyclus
Logische opeenvolging: duidelijk beginpunt en eindpunt <-> maar toch vaak heen en weer schakelen
tussen de stappen doordat er teruggeschakeld kan worden of er een andere hulpvraag naar boven
komt
Hulpvraag
- Mensen komen met klachten, vandaaruit ga je doelen formuleren. Om dan door te vragen en
te concretiseren tot hulpvragen
behandelplan uitzetten (Tijdens behandeling wordt er constant toezicht gehouden op
voortgang soms aanpassing behandelplan of stopzetting)
1
,Soorten hulpvragen:
Onderkennende: WAT, wat heb ik nu?
Verklarende: WAAROM, hoe komt het dat ik mij zo voel?
Indicerende: HOE, hoe kan ik er vanaf geraken?
(Artikel diagnostisch perspectief) Binnen klinische cirkel ook evaluatie: ‘zijn behandeldoelen
gerealiseerd?, is er een vervolgbehandeling nodig?’ herhaling cyclus
Wat voor vooruitgang is er geboekt? Nulmeting is startpositie, vergelijken van 2 dezelfde meningen
op ander tijdstip significante verbetering in scores = klinisch significante verbetering en dan is
behandeling succesvol geweest
Routine Outcome Monitoring (ROM): effect meten van alle behandelingen die door een psychologe
worden gegeven om haar effectiviteit in kaart brengen
Psychosociale problemen
- Psychische problemen: gevoelens en gedachten
- Sociale problemen: anderen, instanties,…
=> combinatie van beiden
- Voorbeelden: Stress, Slaapproblemen, Verslaving, Rouw, Relationele problemen
Gezondheidsproblemen: kunnen ontstaan door leefstijl/gedrag, omgevingsfactoren, aangeboren
(genetische aanleg),…
Voorbeelden: Roken, drinken, druggebruik, Overgewicht en obesitas, Te weinig bewegen, Ongezonde
voeding, Covid19 en andere virale infecties
Chronische ziekten: Langdurige ziekten die niet spontaan verdwijnen en zelden volledig genezen
Voorbeelden: kanker, artrose, diabetes, hart- en vaatziekten, leverziekten, …
Wat is gezondheid?
Biomedisch ziektemodel (Flexner)
- Gezondheid = afwezigheid van ziekte
- Ziekte heeft een oorzaak die via medische interventie genezen kan worden diagnose-
receptmodel
o Wegnemen van oorzaak zorgt voor verdwijnen van symptomen
- Oorzaak ziekte: externe ziekteverwekkers (dingen buiten lichaam zoals bacteriën) of
celmutaties = inwendige veranderingen
- Patiënt heeft geen verantwoordelijkheid
- Reductionistisch: reduceert de geest, lichaam en menselijk gedrog tot lichaamscellen of tot
neurale of biochemische activiteiten en verklaart ook alleen op dit niveau
- Basis voor veel succesvolle behandelingen, zoals vaccinaties.
Definitie WHO (World Health Organisation)
Gezondheid = "een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet
slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken."
MAAR veel ziekten hebben organische oorzaken, maar veroorzaken unieke individuele reacties
rol geest
2
,Biopsychosociaal ziektemodel (Engel)
- Ziekte en symptomen worden verklaard door een
combinatie van lichamelijke, sociale, culturele en
psychologische factoren.
o Subjectiviteit en beleving hebben rol
- Wijst biomedische model niet af, maar verrijkt het
- Feit of iemand zich ziek voelt, wordt mede bepaald door
sociale en culturele factoren.
- Behandeling wordt toegespitst op het individu, in
samenspraak met hulpverlener en patiënt.
- Gedeelde verantwoordelijkheid: niet alleen hulpverlener beslist, patiënt is mee
verantwoordelijk
Kritiek: hoe zwaar wegen verschillende aspecten door? + neemt veel tijd in beslag
Vernieuwd concept van gezondheid (1986)
- “Gezondheid als het vermogen je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de
sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven.”
- Gezondheid is een proces, kan voortdurend veranderen
Nieuwste, breed en dynamisch concept: ‘positieve gezondheid’ (Huber)
6 dimensies van gezondheid
Lichaamsfuncties
Dagelijks functioneren
Mentaal welbevinden
Zingeving
Meedoen
Kwaliteit van leven
Gelijkenissen en verschillen tussen positieve gezondheid,
spinnenweb en het biopsychosociaal model
- Gelijkenissen: samenhang tussen verschillende factoren
- Verschillen:
o Positieve: bevorderen gezondheid, meer factoren en ziet het concreter
o Biopsychosociaal: begrijpen van gezondheid, maar 3 factoren die invloed hebben
(Positieve) geestelijke gezondheid: samenspel tussen mentale, fysieke en sociale gezondheid
dynamisch en complex
Optimale geestelijke gezondheid
= Wanneer iemand geen of enkele psychische klachten heeft en anderzijds ook in positieve zin goed
functioneert. Hierdoor kan persoon stresserende
gebeurtenissen aan en op een positieve manier relaties
aangaan met anderen en onderhouden.
Het salutogenetische element = positieve geestelijke
gezondheid en komt tot uiting in mentaal welbevinden of
3
, geluk, in positieve zin functioneren
Het pathogenetisch element = geen of minimale psychische klachten
Beïnvloeden elkaar en zorgen dat je al dan niet optimale geestelijke gezondheid hebt
Tweevoudig continuümmodel van Corey Keyes
Een wisselwerking tussen 2 continua / manier waarop
positieve geestelijke gezondheid en geestelijke ongezondheid
op elkaar inspelen wordt hier verduidelijkt:
- Eerste continuüm/ horizontale as: geestelijke
ongezondheid, gaande van maximale tot minimale
aanwezigheid van psychische symptomen en
klachten.
- Het tweede continuüm (de verticale as) is de
‘positieve geestelijke gezondheid’. Dat gaat van je
minimaal tot optimaal ‘goed in je vel voelen’ of
mentaal welbevinden.
Geen perfecte relatie tussen positieve geestelijke gezondheid en psychopathologie: een hoge
score op positieve geestelijke gezondheid gaat niet noodzakelijk samen met minder
psychische klachten. En omgekeerd.
Een goede geestelijke gezondheid is ook mogelijk voor iemand met psychische klachten
De 2 assen zijn relatief onafhankelijk, maar beïnvloeden elkaar ook. R is een wisselwerking tussen
beide, waardoor dat het werken aan 1 as kan leiden tot verschuiving op de andere as.
Het werken aan mentaal welbevinden kan dus zowel je positieve geestelijke gezondheid versterken
als een positief effect hebben op eventuele psychische klachten. Geestelijke gezondheidsbevordering
zal daarom primair inzetten op het versterken van de as van positieve geestelijke gezondheid.
Herstelgerichte benadering
= Vertrekken vanuit de kracht van de persoon en is gericht op zijn herstel moderne ik-denken dat
zelfbeschikking en keuzevrijheid benadrukt
- Mensen met een psychische aandoening worden gezien als mens en niet als patiënt
- De hulpverlener laat zich niet primair leiden door de diagnose van de cliënt, maar erkent
diens eigen visie, kracht, wensen, deskundigheid en mogelijkheden voor herstel.
- De hulpverlener streeft naar een gelijkwaardige relatie met de hulpvrager en gaat
terughoudend om met zijn eigen professionele inzichten.
o Cliënt beslist zelf, meer verantwoordelijkheid
- Het is belangrijk dat de hulpverlener de fase van herstel onderkent waarin de hulpvrager zich
bevindt, en daarbij met zijn handelen aansluit.
o Herstel: crisis of ontregeling zorgde voor blijvende verandering, maar persoon neem
leven opnieuw in eigen handen en heeft ervaring verwerkt
- Een belangrijk aspect van herstelgerichte hulpverlening is ook de aandacht voor het
herstelondermijnende effect van stigmatisering en een gezamenlijke inspanning van alle
betrokkenen om dit tegen te gaan.
Erkende en wetenschappelijk onderbouwde interventies:
4
