BEDRIJFSKUNDE
H1: EEN BEDRIJF IS GEEN VANZELFSPREKENDHEID
1.1 Wat is een bedrijf?
2 Betekenissen
= elke organisatie die zakendoet en die voor haar continuïteit afhankelijk is van wisselwerking
met een markt
Een verzameling van mensen en middelen die producten en/ of diensten produceert en/ of
handel drijft
Zelden gebruikt voor organisaties die afhankelijk zijn van de goodwill van hun leden, bv
universiteit, overheid
“economisch rationele organisatie” : een bedrijf kan niet permanent verlies maken/
hulpmiddelen verkwisten, hoogleraar James Thompson publiceert een axiomatische
benadering van de organisatietheorie, “norms of reality”
Vb.: voetbalclubs die aan grootheidswaanzin lijden, vallen hier niet onder maar zijn “
permanently failing organizations”
Gesubsidieerde sectoren, de automobielsector en banksector ontsnappen vak aan de norms
of reality “too big to fail”: marktmechanismen waren niet in staat problemen op te
vangen, de staat moest overnemen. De processen zijn machtsgericht ipv marktgericht
= een aparte juridische entiteit met specifieke rechten en plichten
Aparte rechtspersoonlijkheid beperkt risico maar brengt ook beperking in vertrouwen.
( je engageert je niet volledig, je bent maar beperkt aansprakelijk voor je daden)
De staat verplicht de gesubsidieerde bedrijven ‘economisch rationeel’ te zijn
Wanneer de 2 definities niet samenvallen, bevindt de samenleving zich in een overgangsfase
Toepassingen
-Zijn peer-to-peer netwerken (yt,fb) bedrijven?
-> ze hangen zeker af van de markt, maar klanten betalen niet rechtstreeks
- Is een koningshuis een bedrijf?
-> ze moeten wel grote rijkdomen beheren maar ze zijn voor hun inkomen niet afhankelijk van de
markt
- Waren de Syrische handelaars bedrijven?
-> Ze waren niet afhankelijk van de markt en hadden geen juridisch statuut
Waarom richt niet iedereen een bedrijf op ? een bedrijf starten is zeer risicovol, je hele hebben en
houden en reputatie kan verloren gaan door economische beoordelingsfout mensen verkiezen
een risicovrije baan (situatie tot 19 e eeuw) (deels) oplossing nadien door de aparte
rechtspersoonlijkheid
,Wat is het probleem?
Omgeving van een modern bedrijf word “raplex” genoemd = rapid + complex
Bedrijven moeten beslissingen nemen rond intelligentie, blockchaintechnologie, de impact van de
Brexit, klimaatopwarming… de risico’s zijn onvoorspelbaar en ze blijven verschuiven of veranderen
van aard. VUCA- wereld (volatile, uncertain, complex and ambiguous). Geen individu/ systeem is
onfeilbaar.
Bedrijf is een weldaad, een zegen voor de mensheid maar is ook een mixed blessing, ze kunnen op
sociaal ecologiesch en democratsich vlak geen al te fraaie getuigenschriften voorleggen. Klein, Frank
en Bakan hebben “de donkere zijde van bedrijven” aangeklaagd.
1.2 Waarom bestaan bedrijven?
Ronald Coase: hij licht de aard en de limieten aan de groei van bedrijven toe aan de hand van de
notie transactiekosten. Aan elke vorm van bedrijfsvoering zijn transactiekosten verbonden, afspraken
moeten worden gemaakt, bewaakt enz. (goedkoper die te plaatsen in een marktrelatie)
Vb: beter zelf een Volvo kopen dan die te ontwerpen en assembleren
Toch kunnen transactiekosten lager liggen binnen een bedrijf. Marktrelatie wordt vervangen door
goedkopere “hiërarchische “ relatie.
Vb: eerder samen uiteten dan privékok inhuren
“Theories of firm” zijn theoriën die het bestaan van zoveel bedrijven willen verklaren
De discussie van wat een bedrijf si en de rol van transactiekosten, blijft actueel . Bedrijven trachten
hun transactiekosten te minimaliseren.
1.3 Een bedrijf als een bundel relationele contracten
Een relationeel contract
= een vorm van samenwerking of coördinatie die door de partijen via de samenwerking zelf in stand
wordt gehouden
= een contract tussen partijen dat via de uitoefening ervan zichzelf versterkt
Huwelijk is een relationeel contract van de zuiverste soort, nog een bv: relatie met je buurman
Juridisch niet te regelen
Basis van elke vorm van samenleven, samenwerken en maatschappelijke ordening
Vaak maakt juridisch optreden het stuk bv, goede buur kunnen blijven als je hem verraden
hebt?
Vertrouwen si het centrale begrip in de economie en zo wilt men het subjectieve uitschakelen uit de
“rationele” economie
Blokchain, the technology of trust is de aanpak om vertrouwen in financiële transacties te
garanderen
,1.4 Stakeholders versus stockholders
Vertrouwensrelaties zijn fundamenteel relationele contracten en door de beperkte aansprakelijkheid
ontstaat er een vertrouwensprobleem, daarom bouwen bedrijven relationele contracten op.
Stockholder= aandeelhouder
Stakeholders= de belangrijkste groepen met wie ze relationele contracten onderhouden,
werknemers en leveranciers zijn belangrijke stakeholders
-Primaire stakeholders hebben een direct belang in de organisatie: aandeelhouders, werknemers,
klanten
-Secundaire stakeholders hebben een indirect belang: overheid, vakbonden, media
onderscheid in wie invloed kan uitoefenen
Discussie tussen de voorstanders van een stakeholdermodel en stockholdermodel
Milton Friedman, nobelpijswinnaar, “ the business of business is business”.
Wie heft het recht of de plicht de organisatie te controleren?
1.5 Stakeholders, wie zijn zij?
Een bedrijf heeft een relationeel contract met de maatschappij, bedrijven moeten van die
maatschappij een licence to operate krijgen. kinderpornografie niet toegestaan
Overheid is de eerste belanghebbende (stakeholder) van elk bedrijf (kan bv ook
exploitatievergunningen weigeren of publieke opinie kan druk uitoefen-> vb bonthandelaar)
Bedrijven hebben een franchise from society nodig: de maatschappij moet elk bedrijf legitimeren.
Wie geen economische weerwaarde kan creëren, moet verdwijnen
Een bedrijf heeft ook zichtbare relationele contracten hebben met:
-centrale of primaire stakeholders: kapitaalverschaffers, personeel, klanten en leveranciers
-secundaire stakeholders: journalisten, concurrenten, professoren
Het is de plicht van de overheid om zo weinig mogelijk mensen buiten het economisch systeem te
laten vallen: vb sociale uitkeringen zo laag mogelijk houden zodat niemand zich in werkloosheid kan
nestelen+ belastingen laag houden om excuses van hoge kosten bij een nieuwe werknemer te
vermijden.
Visie Amerika (American Dream ) <-> Europa : Rijnlandmodel: legt nadruk op de maatschappelijke
inbedding van bedrijven
- Bedrijf gaat langetermijnrelaties aan met de maatschappij waarvan het deel uitmaakt
- Verschillende partijen hebben overleg en wederzijds respect
- Trachten win-winrelatie op te bouwen
- Problemen worden niet via de markt geregeld en afspraken worden via een debat opgelost
- nadruk op solidariteit, politieke consensus, consumentenvereningen, respect voor
vakbonden
, - Rijlandmodel komt overeen met stakeholdermodel
1.6 Waarom kennen we nog maar enkele tientallen jaren zoveel bedrijven?
-Begonnen met de handelsroutes naar het Verre Oosten: ondernemer neemt de fysieke en
emotionele risico’s met zich mee en de financier de financiële
-Middeleeuwen: ondernemer is de persoon die grote projecten monitort maar geen risico erbij
neemt
-18e eeuw: ondernemer wordt geassocieerd met uitvinder: vb Thomas Edison
-19e -20e eeuw: ondernemer = innovator en innovatie wordt onderdeel van onderneemgemeenschap
Waarom heeft het zolang geduurd vooraleer ondernemerschap gestalte vindt in een bedrijf?
TECHNOLOGIE: organisatie ontstaat wanneer een technologie gehanteerd moet worden die het
individu of een familie niet aankan. Bedrijven werden niet beperkt in aansprakelijkheid maar in
bestaandsduur, bestaan is een welomschreven project.
Shoshana Zuboff (professor): technologie leidt tot productiviteitsstijgingen, maar dat is alleen aan de
aanbodzijde. Een economie wordt fundamenteel gedreven door de vraagzijde.
Kindersterfte daalde: het werd zinvol om psychologisch en economisch te investeren in een kind. Een
consument werd geboren CONSUMENTENCYCLUS
3e factor: mogelijkheid tot een APARTE JURIDISCHE STRUCTUUR beperkt risico’s
Consumenten hebben steeds hogere eisen, economische rationaliteit moet geschraagd worden door
een rationeel rechtssysteem, in landen waar bedrijven moeilijk juridisch beschermd worden, maakt
economische groei geen kans
3 opvattingen
- Ingenieurs: machine-uitleg
- Sociologen: plaats van de consument in de maatschappij
- Juristen en economen: juridische verklaring
Grondslagen zijn multidisciplinair
- technologie is belangrijk
- de hogere eisen van de consument
-aparte rechtspersoonlijk