Samenvatting
OMGEVINGSRECHT
Romee Verbeke
2023-2024
,INHOUDSTAFEL
INLEIDING 5
Doelstellingen van het vak 5
Evoluties in het vak 5
Onderwijsmethode 5
Examen 5
Hulpmiddelen 6
Verloop 6
Hoofdstukken 6
HOOFDSTUK 1: OMGEVINGSRECHT EN HET RECHT 7
1. Recht NIET KENNEN 7
2. Bestuursrecht 7
2.1 Omschrijving en situering NIET KENNEN 7
2.2 Milieurecht en ruimtelijk bestuursrecht 7
3. Bronnen van het milieurecht en het ruimtelijk bestuursrecht NIET KENNEN 8
HOOFDSTUK 2: MILIEU, RUIMTE, BELEID, EN RECHT 9
1. Milieu, ruimte en (de nood aan) beleid 9
1.1 Toenemende aantasting door de mens 9
1.2 Nadelig juridisch statuut van het milieu 9
1.3 Milieubeleid, ruimtelijke ordening… zijn nodig! 10
1.4 Legitimatie van het omgevingsbeleid 11
2. Functies van het omgevingsrecht 12
3. Instrumenten van het omgevingsbeleid 13
3.1 Directe en indirecte regulering 13
3.2 Enkele belangrijke instrumenten 13
Vergunningen 13
Stedenbouwkundige voorschriften en beschermingsvoorschriften 14
Milieueffectrapportage, milieukwaliteitsnormen en emissienormen 14
Instrumenten toegepast op autoverkeer – luchtkwaliteit/klimaat 15
Instrumenten toegepast op asbest (NIEUW 2023-24) dia 40-45 16
4. Op naar nieuwe instrumenten en weg van de regulering? 17
4.1 Verhandelbare emissierechten, een marktconform instrument 17
4.2 De rol van het beleid en van de rechter herzien? 18
4.3 Beginselen van het milieubeleid 20
Inhoud en oorsprong van de beginselen 20
Rechtspraak over de beginselen van het milieubeleid uit het DABM 22
4.4 Rechtsbescherming op de helling? 22
1
,HOOFDSTUK 3. ONTEIGENING, EIGENDOMSBEPERKINGEN EN RECHTEN VAN VOORKOOP EN
VOORKEUR 24
1. Onteigening 24
inleiding dia 59-62 24
1.1 Begrip 25
1.2 Bescherming van het eigendomsrecht bij onteigening 25
Algemeen nut, wettelijke grondslag en noodzakelijkheidsvereiste 26
Onteigeningsprocedure 28
Bestuurlijke fase 28
Gerechtelijke fase 28
Rechtsbescherming 29
Onteigeningsvergoeding 30
Integraal karakter 30
Venale waarde van het goed 30
Geschiktheidswaarde, affectiewaarde en waardevermindering van het restant 31
Verzoek om van de onteigening af te zien, terugbetaling van interesten en recht van werderoverdracht
en verzoek tot zelfrealisatie 32
Verzoek om van de onteigening af te zien 32
Terugbetaling van interesten 32
Recht van wederoverdacht 32
Verzoek tot zelfrealisatie 32
2. Eigendomsbeperkingen 33
2.1 Begrip 33
2.2 Bescherming van het eigendomsrecht bij eigendomsbeperkingen 34
In beginsel geen schadevergoeding 34
Schadevergoeding bij quasi-onteigening of de facto-onteigening 35
Schadevergoeding bij onuitvoerbaarheid niet-vervallen rechtmatige verkavelingsvergunning 35
Schadevergoeding in toepassing van het beginsel van de gelijkheid voor de openbare lasten 35
Schadevergoeding in toepassing van een decreet: planschadevergoeding, gedwongen aankoop,
kapitaalschade- en gebruikerscompensatie 36
Notities uit de les 36
3. Recht van voorkoop DIA 65 37
3.1 Begrip 37
3.2 Modaliteiten, toepassingsgebied en uitzonderingen 37
3.3 Rangorde NIET KENNEN 37
3.4 Procedurele aspecten NIET KENNEN 37
3.5 Sanctieregeling 37
4. Recht van voorkeur 38
4.1 Begrip 38
4.2 Regeling 38
HOOFDSTUK 4. VERGUNNINGEN IN DE RUIMTELIJKE ORDENING EN HET MILIEUBELEID 39
1. Co-existentie van wetgeving, rechtsbescherming bij en kenmerken en gevolgen van vergunning 39
1.1 Soorten vergunningen 39
1.2 Cumulatieve werking en gelijkwaardigheid van wetgevingen 40
1.3 Soorten vergunningen na de invoering van de omgevingsvergunning 40
1.4 Openbaar onderzoek 41
1.5 (Georganiseerd) administratief beroep 42
2
, 1.6 Jurisdictioneel beroep 42
1.7 Relatie bezwaar – administratief beroep – jurisdictioneel beroep 43
1.8 Kenmerken en gevolgen van de vergunning 44
2. Omgevingsvergunning 46
2.1 Voorwerp van de vergunning 46
Voorwerp van de omgevingsvergunning voor stedenbouwkundige handelingen 46
Stedenbouwkundige handelingen dia 70-51 46
Vrijstelling of meldingsplicht 47
Vermoeden van omgevingsvergunning voor stedenbouwkundige handelingen 47
Voorwerp + aard vd omgevingsvergunning voor verkavelen van gronden dia 72-76 48
Voorwerp van de omgevingsvergunning voor de exploitatie van een ingedeelde inrichting of activiteit
dia 77-78 49
Voorwerp van de omgevingsvergunning voor vegetatiewijzingen dia 79 49
Voorwerp van de omgevingsvergunning voor kleinhandelsactiviteiten 49
2.2 Vergunningsprocedure en beoordelingskader 50
Vergunningsprocedure 50
Gewone proceduRe 51
1. Projectvergadering 53
2. Aanvraag 53
3. Volledige en ontvankelijke aanvraag 53
4. Openbaar onderzoek 53
5. Advisering 53
6. Beslissing van de vergunningverlenende overheid 53
7. Administratief beroep 54
8. Volledig en ontvankelijk administratief beroep 54
9. Advisering 54
10. Beslissing van de vergunningverlenende overheid in beroep 54
11. Juridictioneel beroep bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen 54
12. Arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen 54
13. Cassatieberoep bij de Raad van State 55
2.3 Verval van de omgevingsvergunning 55
2.4 Beoordeling van de omgevingsvergunning 56
HOOFDSTUK 5. RUIMTELIJKE PLANNING EN INRICHTING 59
1. Ruimtelijke ordening 59
1.1 Begrippen en algemeen 59
1.2 Ruimtelijke planning 59
Plannen van aanleg: de oude bestemmingsplanning 59
Soorten, kenmerken en juridische aard, en procedure 59
Bestemmingen en bestemmingsvoorschriften 60
Ruimtelijke uitvoeringsplannen: de nieuwe bestemmingsplannen 61
Soorten, kenmerken en juridische aard, en procedure 61
Ruimtelijke structuurplannen: de oude beleidsplannen 62
Soorten, kenmerken en juridische aard, en procedure 62
Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen 63
Ruimtelijke beleidsplannen: de nieuwe beleidsplannen (niet echt heel belangrijk) 64
Soorten, kenmerken en juridische aard, en procedure 64
Beleidsplan Ruimte Vlaanderen 65
1.3 Bouwshift 65
1.4 Rooilijnplannen (enkel dit weten) dia 119 67
3
,3. Ruilverkaveling, landinrichting en natuurinrichting NIET KENNEN Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
HOOFDSTUK 6. BESCHERMING VAN HET ONROEREND GOED NIET KENNEN 68
HOOFDSTUK 7. SECTORAAL MILIEURECHT NIET KENNEN 68
HOOFDSTUK 8. HANDHAVING IN HET OMGEVINGSRECHT 68
1. Algemeen 68
1.1 Geen unifome handhaving van het omgevingsrecht 68
1.2 De administratieve afhankelijkheid en de verhouding tussen bestuurlijke en strafrechtelijke
handhaving 68
2. Ruimtelijke ordening (Handhaving in de VCRO) 70
2.1 Stedenbouwkundige misdrijven en inbreuken 70
uitvoeren, voortzetten en instandhouding 70
2.2 Toezicht en opsporing + Voorkoming en vaststelling van stedenbouwkundige misdrijven en
inbreuken 70
2.3 Gerechtelijke handhaving 70
gevangenisstraf en geldboete, verbeurdverklaring 70
Verjaring van de strafvordering en de herstelvordering 71
Uitvoering van de rechterlijke uitspraak NIET BESPROKEN 72
2.4 Bestuurlijke handhaving 72
3. Milieu NIET BESPROKEN 73
4. Onroerend erfgoed NIET BESPROKEN 73
5. Milieustakingsvordering 73
4
, LES 1 – 02/10
INLEIDING
DOELSTELLINGEN VAN HET VAK
• Verder bouwen op bestuursrecht
• Omgevingsrecht: leefomgeving à ruimtelijkeordeningsrecht en milieurecht) zie dia 2-7
• Materies voor allround jurist bv. DO, onteigening, gewestplan, omgevingsvergunning,…
• Teaser voor latere specialisatie
• Inzicht verschaffen in deel van het administratief recht (aka bestuursrecht) dat een ruimtelijke
component heeft
EVOLUTIES IN HET VAK
• Sinds 2005-06 bestaat ruimtelijk bestuursrecht als verplicht vak
• Sinds 2014-15 wat meer nadruk op milieurecht, wat minder ruimtelijke ordeningsrecht à naam
omgevingsrecht
• Sinds 2019-20 meer nadruk functie omgevingsrecht voor een duurzame ontwikkeling (leerlijn
duurzame ontwikkeling, wat meer beschouwend dan beschrijvend)
• Sinds 2021-22 vak bestuurs- en omgevingsrecht (zonder reductie van beide vakken !)
ONDERWIJSMETHODE
• Hoorcolleges
o Verduidelijking bij de leerstof
§ Spreektaal vs. uitgetypte cursus/handboek)
§ Actualisering (handboek van 2022)
§ Enkele keren een (grote) uitbreiding
o Concretisering en illustratie bv. tonen van documentatie
o Interactie via ‘case-method’ onderwijs (met gebruik van Wooclap quizzen)
• Ook (wat) zelfstudie
EXAMEN
• Één schriftelijk examen voor het vak bestuurs- en omgevingsrecht
• Open vragen bv. ja/neen vragen met motivering
o Gebruik van wetgeving is toegelaten
• Theorie/oefening/met tekst/vonnis/arrest/…
o Casussen of toepassingsvragen met stukje tekst zie Wooclap quizzen 1 tot 7
Bv. uit een rechterlijke uitspraak dat wordt gegeven
o Open kennis- en inzichtsvragen bv. schrijf een (hypothetische) strafrechtelijke bepaling in het
omgevingsrecht die administratief afhankelijk is
o Ja/neen vragen met motivering
5
OMGEVINGSRECHT
Romee Verbeke
2023-2024
,INHOUDSTAFEL
INLEIDING 5
Doelstellingen van het vak 5
Evoluties in het vak 5
Onderwijsmethode 5
Examen 5
Hulpmiddelen 6
Verloop 6
Hoofdstukken 6
HOOFDSTUK 1: OMGEVINGSRECHT EN HET RECHT 7
1. Recht NIET KENNEN 7
2. Bestuursrecht 7
2.1 Omschrijving en situering NIET KENNEN 7
2.2 Milieurecht en ruimtelijk bestuursrecht 7
3. Bronnen van het milieurecht en het ruimtelijk bestuursrecht NIET KENNEN 8
HOOFDSTUK 2: MILIEU, RUIMTE, BELEID, EN RECHT 9
1. Milieu, ruimte en (de nood aan) beleid 9
1.1 Toenemende aantasting door de mens 9
1.2 Nadelig juridisch statuut van het milieu 9
1.3 Milieubeleid, ruimtelijke ordening… zijn nodig! 10
1.4 Legitimatie van het omgevingsbeleid 11
2. Functies van het omgevingsrecht 12
3. Instrumenten van het omgevingsbeleid 13
3.1 Directe en indirecte regulering 13
3.2 Enkele belangrijke instrumenten 13
Vergunningen 13
Stedenbouwkundige voorschriften en beschermingsvoorschriften 14
Milieueffectrapportage, milieukwaliteitsnormen en emissienormen 14
Instrumenten toegepast op autoverkeer – luchtkwaliteit/klimaat 15
Instrumenten toegepast op asbest (NIEUW 2023-24) dia 40-45 16
4. Op naar nieuwe instrumenten en weg van de regulering? 17
4.1 Verhandelbare emissierechten, een marktconform instrument 17
4.2 De rol van het beleid en van de rechter herzien? 18
4.3 Beginselen van het milieubeleid 20
Inhoud en oorsprong van de beginselen 20
Rechtspraak over de beginselen van het milieubeleid uit het DABM 22
4.4 Rechtsbescherming op de helling? 22
1
,HOOFDSTUK 3. ONTEIGENING, EIGENDOMSBEPERKINGEN EN RECHTEN VAN VOORKOOP EN
VOORKEUR 24
1. Onteigening 24
inleiding dia 59-62 24
1.1 Begrip 25
1.2 Bescherming van het eigendomsrecht bij onteigening 25
Algemeen nut, wettelijke grondslag en noodzakelijkheidsvereiste 26
Onteigeningsprocedure 28
Bestuurlijke fase 28
Gerechtelijke fase 28
Rechtsbescherming 29
Onteigeningsvergoeding 30
Integraal karakter 30
Venale waarde van het goed 30
Geschiktheidswaarde, affectiewaarde en waardevermindering van het restant 31
Verzoek om van de onteigening af te zien, terugbetaling van interesten en recht van werderoverdracht
en verzoek tot zelfrealisatie 32
Verzoek om van de onteigening af te zien 32
Terugbetaling van interesten 32
Recht van wederoverdacht 32
Verzoek tot zelfrealisatie 32
2. Eigendomsbeperkingen 33
2.1 Begrip 33
2.2 Bescherming van het eigendomsrecht bij eigendomsbeperkingen 34
In beginsel geen schadevergoeding 34
Schadevergoeding bij quasi-onteigening of de facto-onteigening 35
Schadevergoeding bij onuitvoerbaarheid niet-vervallen rechtmatige verkavelingsvergunning 35
Schadevergoeding in toepassing van het beginsel van de gelijkheid voor de openbare lasten 35
Schadevergoeding in toepassing van een decreet: planschadevergoeding, gedwongen aankoop,
kapitaalschade- en gebruikerscompensatie 36
Notities uit de les 36
3. Recht van voorkoop DIA 65 37
3.1 Begrip 37
3.2 Modaliteiten, toepassingsgebied en uitzonderingen 37
3.3 Rangorde NIET KENNEN 37
3.4 Procedurele aspecten NIET KENNEN 37
3.5 Sanctieregeling 37
4. Recht van voorkeur 38
4.1 Begrip 38
4.2 Regeling 38
HOOFDSTUK 4. VERGUNNINGEN IN DE RUIMTELIJKE ORDENING EN HET MILIEUBELEID 39
1. Co-existentie van wetgeving, rechtsbescherming bij en kenmerken en gevolgen van vergunning 39
1.1 Soorten vergunningen 39
1.2 Cumulatieve werking en gelijkwaardigheid van wetgevingen 40
1.3 Soorten vergunningen na de invoering van de omgevingsvergunning 40
1.4 Openbaar onderzoek 41
1.5 (Georganiseerd) administratief beroep 42
2
, 1.6 Jurisdictioneel beroep 42
1.7 Relatie bezwaar – administratief beroep – jurisdictioneel beroep 43
1.8 Kenmerken en gevolgen van de vergunning 44
2. Omgevingsvergunning 46
2.1 Voorwerp van de vergunning 46
Voorwerp van de omgevingsvergunning voor stedenbouwkundige handelingen 46
Stedenbouwkundige handelingen dia 70-51 46
Vrijstelling of meldingsplicht 47
Vermoeden van omgevingsvergunning voor stedenbouwkundige handelingen 47
Voorwerp + aard vd omgevingsvergunning voor verkavelen van gronden dia 72-76 48
Voorwerp van de omgevingsvergunning voor de exploitatie van een ingedeelde inrichting of activiteit
dia 77-78 49
Voorwerp van de omgevingsvergunning voor vegetatiewijzingen dia 79 49
Voorwerp van de omgevingsvergunning voor kleinhandelsactiviteiten 49
2.2 Vergunningsprocedure en beoordelingskader 50
Vergunningsprocedure 50
Gewone proceduRe 51
1. Projectvergadering 53
2. Aanvraag 53
3. Volledige en ontvankelijke aanvraag 53
4. Openbaar onderzoek 53
5. Advisering 53
6. Beslissing van de vergunningverlenende overheid 53
7. Administratief beroep 54
8. Volledig en ontvankelijk administratief beroep 54
9. Advisering 54
10. Beslissing van de vergunningverlenende overheid in beroep 54
11. Juridictioneel beroep bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen 54
12. Arrest van de Raad voor Vergunningsbetwistingen 54
13. Cassatieberoep bij de Raad van State 55
2.3 Verval van de omgevingsvergunning 55
2.4 Beoordeling van de omgevingsvergunning 56
HOOFDSTUK 5. RUIMTELIJKE PLANNING EN INRICHTING 59
1. Ruimtelijke ordening 59
1.1 Begrippen en algemeen 59
1.2 Ruimtelijke planning 59
Plannen van aanleg: de oude bestemmingsplanning 59
Soorten, kenmerken en juridische aard, en procedure 59
Bestemmingen en bestemmingsvoorschriften 60
Ruimtelijke uitvoeringsplannen: de nieuwe bestemmingsplannen 61
Soorten, kenmerken en juridische aard, en procedure 61
Ruimtelijke structuurplannen: de oude beleidsplannen 62
Soorten, kenmerken en juridische aard, en procedure 62
Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen 63
Ruimtelijke beleidsplannen: de nieuwe beleidsplannen (niet echt heel belangrijk) 64
Soorten, kenmerken en juridische aard, en procedure 64
Beleidsplan Ruimte Vlaanderen 65
1.3 Bouwshift 65
1.4 Rooilijnplannen (enkel dit weten) dia 119 67
3
,3. Ruilverkaveling, landinrichting en natuurinrichting NIET KENNEN Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
HOOFDSTUK 6. BESCHERMING VAN HET ONROEREND GOED NIET KENNEN 68
HOOFDSTUK 7. SECTORAAL MILIEURECHT NIET KENNEN 68
HOOFDSTUK 8. HANDHAVING IN HET OMGEVINGSRECHT 68
1. Algemeen 68
1.1 Geen unifome handhaving van het omgevingsrecht 68
1.2 De administratieve afhankelijkheid en de verhouding tussen bestuurlijke en strafrechtelijke
handhaving 68
2. Ruimtelijke ordening (Handhaving in de VCRO) 70
2.1 Stedenbouwkundige misdrijven en inbreuken 70
uitvoeren, voortzetten en instandhouding 70
2.2 Toezicht en opsporing + Voorkoming en vaststelling van stedenbouwkundige misdrijven en
inbreuken 70
2.3 Gerechtelijke handhaving 70
gevangenisstraf en geldboete, verbeurdverklaring 70
Verjaring van de strafvordering en de herstelvordering 71
Uitvoering van de rechterlijke uitspraak NIET BESPROKEN 72
2.4 Bestuurlijke handhaving 72
3. Milieu NIET BESPROKEN 73
4. Onroerend erfgoed NIET BESPROKEN 73
5. Milieustakingsvordering 73
4
, LES 1 – 02/10
INLEIDING
DOELSTELLINGEN VAN HET VAK
• Verder bouwen op bestuursrecht
• Omgevingsrecht: leefomgeving à ruimtelijkeordeningsrecht en milieurecht) zie dia 2-7
• Materies voor allround jurist bv. DO, onteigening, gewestplan, omgevingsvergunning,…
• Teaser voor latere specialisatie
• Inzicht verschaffen in deel van het administratief recht (aka bestuursrecht) dat een ruimtelijke
component heeft
EVOLUTIES IN HET VAK
• Sinds 2005-06 bestaat ruimtelijk bestuursrecht als verplicht vak
• Sinds 2014-15 wat meer nadruk op milieurecht, wat minder ruimtelijke ordeningsrecht à naam
omgevingsrecht
• Sinds 2019-20 meer nadruk functie omgevingsrecht voor een duurzame ontwikkeling (leerlijn
duurzame ontwikkeling, wat meer beschouwend dan beschrijvend)
• Sinds 2021-22 vak bestuurs- en omgevingsrecht (zonder reductie van beide vakken !)
ONDERWIJSMETHODE
• Hoorcolleges
o Verduidelijking bij de leerstof
§ Spreektaal vs. uitgetypte cursus/handboek)
§ Actualisering (handboek van 2022)
§ Enkele keren een (grote) uitbreiding
o Concretisering en illustratie bv. tonen van documentatie
o Interactie via ‘case-method’ onderwijs (met gebruik van Wooclap quizzen)
• Ook (wat) zelfstudie
EXAMEN
• Één schriftelijk examen voor het vak bestuurs- en omgevingsrecht
• Open vragen bv. ja/neen vragen met motivering
o Gebruik van wetgeving is toegelaten
• Theorie/oefening/met tekst/vonnis/arrest/…
o Casussen of toepassingsvragen met stukje tekst zie Wooclap quizzen 1 tot 7
Bv. uit een rechterlijke uitspraak dat wordt gegeven
o Open kennis- en inzichtsvragen bv. schrijf een (hypothetische) strafrechtelijke bepaling in het
omgevingsrecht die administratief afhankelijk is
o Ja/neen vragen met motivering
5
