Notes de cours
Notities rechtspsychologie
- Cours
- Rechtspsychologie
- Établissement
- Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Lesnotities van het vak rechtspsychologie in de vorm van een samenvatting
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
INHOUDSOPGAVE RECHTSPSYCHOLOGIE (C01B5A)AJ 2023-2024
Prof. dr. Lore Mergaerts
DEEL I. EEN KORTE INLEIDING IN DE (RECHTS)PSYCHOLOGIE
1. Een schets van de (rechts)psychologie
1.1. De oorsprong en geschiedenis van voor het recht relevante psychologie
o Niet nieuw – psychologie kent lange traditie (vanaf ongeveer 19 e eeuw)
o Toepassingen van psychologie binnen het recht: Duitse roots
- Grondlegger: William Stern
Verwarring over waar precies ontstaan (Duitsland of Amerika) want verhuisd
naar Amerika
- Hugo Mûnsterberg sommige mensen denken dat hij grondlegger is
Belangrijk boek: ‘On the witness stand’
Probleem: bouwde zeer sterk voort op werk van Stern + was zeer kritisch tov
juristen
Rechtspsychologie in verdoeming geraakt in Amerika
o Focus op de feilbaarheid van het geheugen van getuigen en hun verklaringen
- Kleinschalige experimenten om aan te tonen dat wat we waarnemen en
onthouden niet per se perfect is en invloed kan hebben op wat we later verklaren
- Grondlegger van specifiek onderzoek: mock crime studies
Gaf les aan universiteit en zette misdrijf in scene en vroeg achteraf aan
studenten wat er precies gebeurd was => heel verschillende verhalen en
soms ook manifest foute verhalen
Ging na hoe dat mogelijk is
- Basis van psychologisch onderzoek binnen het recht
- Bood zichzelf aan als deskundige om advies te geven over verklaringen in
rechtszaken
o Doorwerking van rechtspsychologie
- In België niet zo makkelijk
- Grootste poot in Amerika en ook wel deels in Nederland
o Psychologie & recht: een geslaagd huwelijk?
o ‘Clash’ tussen psychologie & recht
- Descriptief (data) vs. prescriptief (regels) karakter
Moeilijk om goeie regels op te stellen wringt om op elkaar af te stemmen
- Onzekerheid (waarschijnlijkheden) vs. zekerheid & duidelijkheid
In de psychologie is nooit iets zeker en in recht normaal gezien wel
1
, Bv moeilijk om recidiverisico in te schatten nooit 100% zeker in
psychologisch rapport, men werkt met waarschijnlijkheidsgraden
Niet altijd zwart/wit in psychologie
- Globale focus/groepsniveau vs. individuele gevallen
Psychologie: enquête bij grote groep => uitspraak geldt voor die grote groep
Recht: meestal bij individuen (bv: hoe gaat verdachte daarop reageren of
klopt de verklaring van dat kind?)
1.2. Verschillende op het recht toegepaste en voor het recht relevante psychologische disciplines
o Vooral onderscheid tussen 2 disciplines van belang
- Rechtspsychologie
- Forensische psychologie
- (Criminologische psychologie)
o Wel wat overlap & raakvlakken
1.3. De doelstellingen en reikwijdte van de rechtspsychologie
o Bestuderen van allerhande menselijke processen
- Gedrag onder ‘controle’ van het recht
Hoe interageren mensen met elkaar in het licht van procedures?
- Invloeden (welke en hoe)
Niet over impact van een specifieke rechtsregel, wel over reactie van
mensen als ze samenkomen in de context van recht
o Sterke focus op tekortkomingen/valkuilen bij bewijsgaring en justitiële besluitvorming
- Vanaf moment dat er iets gebeurt in realiteit, spelen er bepaalde invloeden
o Doelstellingen
- Informeren van juridische procedures en beslissingen
- Best practices en te vermijden praktijken in kaart brengen
o Brede focus
o Vooral ontwikkeld op het domein van het strafprocesrecht
- Bewijsgaring
- Besluitvorming
2
, o Maar ook andere rechtsdomeinen
o Verschillende rollen voor rechtspsychologen
- Wetenschappelijk onderzoek – descriptief, verklarend, evaluatief (hervorming)
- Getuigendeskundigenexpertise
- Adviserende rol (beleid)
1.4. De rol van de rechtspsychologie in het licht van verschillende rechtssystemen
o Hoofdzakelijk Angelsaksische traditie
o Minder sterk ontwikkeld in continentale landen
o Impact op invulling van het gevoerde onderzoek
1.4.1. De rechtspsychologie in Angelsaksische en overwegend accusatoire systemen
o Common law traditie
o Overwegend accusatoire procedure zelf bewijs aanbrengen
o Staat vs. actieve en autonome verdachte/beklaagde/beschuldigde
o Rechter als onpartijdige scheidsrechter: nadruk op debat ter terechtzitting
1.4.2. De rechtspsychologie in continentale en overwegend inquisitoire systemen
o Civil law traditie
o Politiële en justitiële autoriteiten actief betrokken bij onderzoek
o Veeleer passieve rol voor de partijen in het geding
o Nadruk op het vooronderzoek
1.4.3. De doorwerking van de rechtspsychologie in de Belgische strafprocedure
o Toegenomen wisselwerking tussen beide systemen, ook zichtbaar in België
- Accusatoire vs. inquisitoire procedure
- Belgische context: steeds meer accusatoire elementen in onze
inquisitoire procedure
het verhoor verandert in België: advocaat bij verhoor als voorbeeld
(onder invloed van Europese wetgeving)
o Toegenomen belang van inzichten uit Angelsaksische landen voor
continentale landen
o Maar …
- Beperkte implementatie in de praktijk
er wordt weinig moeite gedaan om die inzichten uit de
rechtspsychologie te implementeren
- Beperkte invloed op beleids(her)vorming/juridische procedures
rechtspsychologie speelt amper een rol in het beleid &
wetshervormingen
- Verklaringen?
geen grote namen? Niet nodig?
3
, meestal geboost door grote fouten die in een strafprocedure aan het
licht komen => dan pas schiet politiek wakker
2. De binnen de (rechts)psychologie gehanteerde methoden en technieken van onderzoek
2.1. De rechtspsychologie als empirische wetenschap
o In kaart brengen van bepaalde fenomenen/praktijken
bv: hoe ervaart een kind geweld, hoe proberen ambtenaren in kaart te brengen of
een asielzoeker de waarheid spreekt, …
o Op basis van het systematisch bestuderen ervan
o Systematisch: op basis van een methode
- Gestandaardiseerde manier om fenomenen te bestuderen
- Gestructureerd
- Objectief eigen achtergrond en vooroordelen uitschakelen
o Fundamenteel onderzoek: theorievorming
o Toegepast onderzoek: werkelijkheid veranderen – meer praktijkgericht
bv: om interviewprotocol op te stellen
2.2. De rechtspsychologie: een overwegend kwantitatief experimentele traditie
o Rechtspsychologie: vooral kwantitatieve benadering
o Voor- & nadelen:
- Kwantitatief onderzoek grote kans dat als je veel data hebt, je een vrij
algemeen geldende uitkomst zal krijgen meer in de breedte iets vaststellen +
gaat snel & is veel objectiever omdat je als onderzoeker geen actieve rol hebt in
het onderzoek
Maar: fouten zijn zeker mogelijk hangt sterk af van de kwaliteit van je vragen
Wel mogelijk om onderzoek makkelijk opnieuw te doen
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur ibepiepers. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,56. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
52510 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans