Celine Vanmeenen 2BaTPK
MEDISCHE PSYCHOLOGIE
1. INLEIDING
Wanneer mensen ziek zijn wordt er vooral gekeken naar de geneeskunde voor een oplossing maar men besefte
dat de geneeskunde geen oplossing kan brengen voor alle gezondheidsproblemen, waardoor preventie
belangrijker werd en de medische psychologie ontstond.
De medische psychologie valt onder tertiaire zorg, dit wil zeggen dat het vooral bedoeld is voor mensen die een
chronische aandoening hebben en zullen hier voornamelijk werken aan de kwaliteit van leven en aan het
verminderen van symptomen maar niet meer per se curatief.
1.1. GEZONDHEID
Gezondheidswetenschappen gaan uit van gezondheid en niet van ziekte.
Gezondheid – is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden en niet louter de
afwezigheid van ziekte of lichamelijk gebrek.
1.2. BIOPSYCHOSOCIAAL PERSPECTIEF
BIOMEDISCH PERSPPECTIEF
Oudheid: Plato: Thomas van Aquino:
Ziekte = mystieke krachten Lichaam en geest zijn volledig Lichaam en geest zijn 1
0 geheel
Opl.: schedelboringen afzonderlijk
Descartes:
Hippocrates: Middeleeuwen:
Ziekte = straf van God Gedrag van mensen is een reactie op
Ziekte = onevenwicht
de gebeurtenissen uit de
lichaamsvochten
buitenwereld (mens = machine)
De ziel of geest zorgt voor de variatie
Dankzij de verandering in idee van Descartes, dat het lichaam en de geest in reacties de geest en het lichaam
gescheiden waren en het idee dat de geest het lichaam dan verlaat wanneer zijn afzonderlijk maar communiceren
de persoon sterft werd het aanvaardbaar op dissecties te doen op lichamen wel dissectie is mogelijk
waardoor heel wat informatie verkregen werd en men ging inzien dat ziekte
het gevolg was van een storing in het lichaam.
Het biomedisch denken:
- Ziektes hebben een niet te controleren biologische oorzaak, de patiënt als persoon is hierin
onbelangrijk. Het persoonlijke en unieke lijden van de patiënt in het zoeken naar de oorzaak wordt als
storend gezien en bij te veel overlast wordt doorverwezen naar de psychiatrie.
- Patiënt heeft geen verantwoordelijkheid voor hun ziekte.
- Behandeling gaat over het herstel van de lichamelijke toestand.
- Directief zijn, de verantwoordelijkheid ligt volledig bij de geneeskundige en de patiënt moet enkel
bevelen opvolgen.
- Ziekte en gezondheid zijn strikt gescheiden.
Hier is een monocausaal verband tussen ziekte, ziek-zijn en ziektegedrag
1
Medische psychologie
,Celine Vanmeenen 2BaTPK
Ziekte – een definieerbare medische stoornis wat objectief gediagnosticeerd kan worden waarbij sprake is van
abnormale afwijkingen in het lichaam.
Ziek-zijn – de ervaring van de ziekte, het gevoel dat een patiënt heeft dat er iets mis of veranderd is.
Ziektegedrag – het typische gedrag dat mensen die ziek zijn stellen.
Parsons: de rol van de zieke is een tijdelijke en onwenselijke rol die de persoon:
- Verplicht zo snel mogelijk beter te worden
- Medische hulp te zoeken en hierin coöperatief te zijn
- Toestaat normale activiteiten en verantwoordelijkheden niet te doen
- Wordt gezien als hulpbehoevend
Nadelen biomedisch model:
- ziekte, ziek-zijn en ziektegedrag vallen vaak samen, terwijl deze heel vaak niet samen vallen, dit kon
het biomedische model niet verklaren. (vb. ziekte zonder symptomen, ziek voelen zonder objectieve
oorzaak)
- de causale relatie tussen de drie zou betekenen dat de ziekte en het ziek-zijn steeds perfect hetzelfde
zou moeten zijn bij iedereen met dezelfde afwijking
- sommige klachten die niet binnen dit model geplaatst kunnen worden worden dan genegeerd of
gepsychologiseerd
BIOPSYCHOSOCIAAL MODEL
Bij elke vorm van ziekte zijn niet enkel biomedische variabelen aanwezig, maar ook psychologische en sociale
variabelen. Dit zorgt ervoor dat er bij elke vorm van ziekte en gezondheid een complexe en dynamische
wisselwerking is tussen de biomedische, psychologische en sociale variabelen.
de mens is meer dan de som van de delen
Het biopsychosociaal denken:
- Ziekten ontstaan uit een wisselwerking van biologische factoren, psychologische factoren en sociale
factoren. Dit samenspel bepaalt of iemand ziek wordt, hoe iemand dit ervaart en hoe deze zich
gedraagt en hoe hij herstelt.
- De patiënt kan tot op zekere hoogte invloed hebben op het krijgen van de ziekte en het verloop
ervan.
- Behandeling van de lichamelijke symptomen is niet voldoende, soms moet ook het gedrag van de
patiënt aangepast worden.
- Verantwoordelijkheid voor de behandeling ligt niet enkel bij de arts maar ook bij de patiënt.
- Het is beter om mensen gedragingen aan of af te raden terwijl ze nog gezond zijn.
Biomedisch model Biopsychosociaal model
Oorzaak van ziek-zijn Externe factoren: virus, bacterie, Biologische, psychologische en sociale
erfelijkheid factoren
Verantwoordelijkheid voor De patiënt is een passief slachtoffer Patiënt is gedeeltelijk
ziek zijn verantwoordelijk
Behandeling Medisch-technisch: inenting, chirurgie, Rekening houden met de persoon:
chemo therapietrouw, motivatie
Verantwoordelijkheid voor Medische hulpverleners Patiënt en hulpverlener
behandeling
Ziekte en gezondheid Ééndimensioneel Meerdimensioneel
2
Medische psychologie
,Celine Vanmeenen 2BaTPK
Lichaam en geest Ééndimensioneel Meerdimensioneel
1.3. ICF-MODEL
Artikel ICF-model
1.4. PREVENTIE
DE VORMEN VAN PREVENTIE
Positieve gezondheid – richt zich op hoe mensen gezond blijven en wat kan gedaan worden om de gezondheid
te bevorderen.
Primaire preventie – heeft als doel om gezondheidsproblemen, ziekten en aandoeningen te voorkomen door
risicofactoren en determinanten zoveel mogelijk weg te nemen.
Secundaire preventie of vroegtijdige opsporing – het opsporen en vroegtijdig behandelen van ziekten en
aandoeningen nog voor er ziekteverschijnselen ontstaan om zo de problemen in te perken.
Tertiaire preventie of zorg – heeft als doel om bij reeds aanwezige ziekten of aandoeningen de
gezondheidssituatie te optimaliseren en de kwaliteit van leven te bevorderen binnen de mogelijkheden.
1.5. MEDISCHE PSYCHOLOGIE
Freud gaf aan dat patiënten
fysieke symptomen kunnen
ervaren zonder dat hier een
onderliggende organische
stoornis voor is.
Als reactie hierop werd de psychosomatische geneeskunde
opgericht, hieronder ziet men vaak ingebeelde ziektes. Wat
helemaal niet waar is aangezien de term aangeeft dat zowel het
psychische als het fysieke van de patiënt een onwelbevinden
ervaart.
Behavioral medicine heeft twee eigenschappen:
- Interdisciplinair werken
- Ontstond uit behaviorisme dat gelooft dat alle gedrag aangeleerd is waaruit dan ook specifieke
behandelingen ontstonden. Gedrag en emoties kunnen af- en/ of aangeleerd worden.
hieruit ontstond de biofeedback
Biofeedback – een persoon kan zijn fysiologische processen (bloeddruk) monitoren via operante
conditionering.
De gezondheidspsychologie heeft vier doelen:
1. Gezondheid promoten en behouden (to promote and maintaine health)
2. Voorkomen en behandelen van ziekte (to prevent and treat illness)
3. De oorzaken en correlaties tussen gezondheid, ziekte en andere disfunctioneren identificeren (to
identify the causes and diagnostic correlates of health, illness, and related dysfunction)
3
Medische psychologie
, Celine Vanmeenen 2BaTPK
4. Het analyseren en verbeteren van gezondheidsfaciliteiten en gezondheidswetgeving (to analyze and
improve health care systems and health policy)
De gelijkenissen en verschillen tussen de psychosomatische geneeskunde, behavioral medicine en
gezondheidspsychologie (medische psychologie):
Gelijkenissen Verschillen
Gelijkaardig doel Gezondheidspsychologie of medische psychologie:
sluit nauw aan bij de psychologische wetenschappen
de focus ligt op levensstijl en emotionele
processen die invloed hebben op ziekte en
gezondheid
Bestuderen hetzelfde thema Behavioral medicine: sluit aan bij het behaviorisme
focus ligt op interventies zonder medicatie of
medische ingrepen
Delen dezelfde kennis Psychosomatische geneeskunde: sluit nauw aan bij
de medische wetenschap en wordt vooral toegepast
in de psychiatrie om fysieke verschijnselen te
kunnen begrijpen en behandelen
Gaan uit van het biopsychosociaal model
Medische psychologie = een integrale benadering van de somatisch zieke patiënt
1. CHRONISCHE AANDOENINGEN
Kenmerken van een chronische aandoening:
- Irreversibel karakter: chronische aandoeningen zijn niet te genezen, de gezondheidstoestand van de
patiënt wordt steeds slechter
- (relatief) lange duur: chronische ziekten hebben een langdurige zorgverlening nodig, kan leiden tot
blijvende invaliditeit
- Legt een groot beslag op de zorg: zowel de patiënt als de zorgverleners moeten veel tijd besteden aan
het bieden van zorg
Chronische aandoening – een verzamelnaam voor allerlei aandoeningen die kunnen verschillen in etiologie,
stabiliteit, voorspelbaarheid, mate van levensbedreiging, beperking, …
Soorten chronische aandoeningen:
- Hart- en vaatziekten
- Kanker
- Respiratoire aandoeningen
- Pijn
- Vermoeidheid
- Psychosomatiek
we zien een verschuiving van acute aandoeningen naar chronische aandoeningen, wat er ook voor zorgt dat
binnen de zorg er zich ook een verschuiving voordoet. Men gaat nu meer inzetten op preventieve zorg,
daarnaast is er ook meer nood aan psychologie binnen de medische context.
Ongeveer 1/5 die lijdt aan een chronische ziekte zou een depressie of angststoornis hebben en daarnaast lijken
deze twee ook vaak samen voor te komen. Door de vele individuele verschillen in aandoeningen moeten er ook
heel wat verschillende behandelingen zijn wat het moeilijk maakt.
4
Medische psychologie
