Hanne Vogelaers Eerstelijnspsychologie 23-24
verzicht
O
3
1. Situering ELP 4
1.1. Situering zorg 4
1.2. Karakteristieken 5
1.3. Proces 6
1.4. Conventie 7
1.5. Uitdagingen werkveld 8
2. Modellen ELP 9
2.1. Kortdurende behandelmodellen 9
2.2. KOP-model 11
2.2.1. Het theoretisch concept 11
2.2.2. De balans: reflectie, relativering, uitzicht en ontwikkeling 12
2.2.3. Het KOP-model in praktijk: behandelproces in vijf stappen 12
2.2.3.1. Begeleide exploratie, herstel van overzicht 12
2.2.3.2. Gezamenlijke casusconceptualisatie: K = O * P 14
2.2.3.3. Doelen formuleren 14
2.2.3.4. Gedragsverandering 15
2.2.3.5. Terugvalpreventie 17
2.3. PrOP-model 18
2.3.1. Inleiding 18
2.3.2. Opbouw 18
3. Assessment en indicatiestelling ELP 20
3.1. Inleiding 20
3.2. Criteria ELP vs gespecialiseerde psychologische zorg 20
3.2.1. Klachten 21
3.2.2. Omstandigheden 24
3.2.3. Persoonlijke stijl 24
3.3. Assessment en indicatiestelling via KOP-model 27
3.4. Sociale kaart 27
4. Emotieregulatie 28
4.1. Transdiagnostische factoren 28
4.2. Theoretisch concept 28
4.3. Transdiagnostische interventies 29
4.4. Verdieping: emotiecoaching 30
4.4.1. Rationale 30
4.4.2. Oorsprong 31
4.4.3. Stappen van emotie-coaching 31
5. Sociale vaardigheden 33
5.1. Theoretische achtergrond 33
5.2. Interventies sociale vaardigheden 35
5.3. Psycho-educatie en vaardigheidsversterkende oefeningen 35
5.3.1. Psycho-educatie 36
5.3.2. Vaardigheidsversterkende oefeningen 37
6. Slaapproblemen 38
1
,Hanne Vogelaers Eerstelijnspsychologie 23-24
.1. Algemeen
6 8
3
6.2. Slaapproblemen 38
6.3. Verdieping: interventie insomnie 39
6.3.1. Interventies slaap 41
7. Zelfbeeld 44
7.1. Theoretische achtergrond zelfbeeld 44
7.2. Interventies zelfbeeld 45
7.3. Verdieping: Negatief zelfbeeld behandelen 46
7.3.1. Psycho-educatie: problematiek negatief zelfbeeld 46
7.3.2. Anders kijken 47
7.3.3. Anders doen 48
7.3.4. Het negatief zelfbeeld de pas afsnijden 49
7.3.5. Integratie en afronding 50
8. Gedragsactivatie 51
8.1. Gedragsactivatie 51
8.1.1. Tien kernprincipes 51
8.1.2. Verder 53
8.2. Levensfase ouderen 55
8.3. Gedragsactivatie bij ouderen 57
9. Digital mental health 58
9.1. Introductie 58
9.1.1. Taxonomie van digitale interventies 58
9.2. Uitdagingen 59
9.3. Enkele voorbeelden 60
10. Psycho-educatie en werken met groepen 61
10.1. Psycho-educatie 61
10.2. Werken met groepen 62
10.3. Voorbeelden 63
2
,Hanne Vogelaers Eerstelijnspsychologie 23-24
Overzicht
ERSONEN
P
-Dagmar Van Liefferinge (titularis)
ATERIAAL
M
-Handboek (Aanbevolen): Handboek KOP-model., Kortdurende psychologische interventies
voor basis-ggz, Rijnders P. & Heene E., Uitgeverij Boom, Amsterdam, 9789024437597, 2020
-Digitaal cursusmateriaal (Vereist) : Slides en digitaal cursusmateriaal, Canvas
EOORDELING3SP
B
-70% schriftelijk examen met open vragen
-wat is er zinvol om te weten later als ELP? (bv window of tolerance)
-30% groepstaak (examenvideo)
-je moet op beide onderdelen slagen!
LEERSTOF
H1. Inleiding
H2. Modellen
H3. Assessment en indicatiestelling
H4. Emotieregulatie
H5. Sociale vaardigheden
H6. Slaapproblemen
H7. Zelfbeeld
H8. Gedragsactivatie
H9. Digital mental health
H10. Psycho-educatie en werken in groepen
INKS
L
-discord map
3
,Hanne Vogelaers Eerstelijnspsychologie 23-24
1. Situering ELP
1.1. Situering zorg
ituering internationaal
S
-WHO-dienstorganisatiepiramide voor optimale mix van diensten voor geestelijke gezondheid
-basispsychologische zorg: breed en toegankelijk aanbod
-gespecialiseerde psychologische zorg: kwantitatief kleiner maar toegankelijk aanbod
-stepped care: steeds beginnen met de minst intensieve vorm(bv zoon met driftbuien)
-nulde lijn: zelfhulp en informele gemeenschapszorg(bv mantelzorg, crisiscentra, 1813)
-bv mama zoekt op google hulp
-eerste lijn: rechtstreeks toegankelijke, lokale, brede zorg
-bv zoon heeft driftbui in de klas waardoor school het CLB inschakelt
-tweede lijn: ambulante gespecialiseerde zorg
-bv CLB vermoed dat er meer scheelt → verwijst door naar multidisciplinaire praktijk
-derde lijn: gespecialiseerde zorg in ziekenhuis of centra
-bv draagkracht v gezin is op → observatieopname in kinderpsychiatrie
-matched care:juiste hulp krijgen op juiste plaats, op juiste moment en door juiste persoon
-bv clb medewerker kan meteen naar derde lijn doorverwijzen indien nodig
-dus je moet niet steeds elke lijn doorlopen
wee continuum modelKeyes
T
-bij uitspraak over geestelijke gezondheid kijken naar
-symptomen/aandoeningen/stoornissen(bv psychiatrische aandoening)
-mentaal welbevinden(bv veerkracht)
-op basis van deze twee continua komen we tot 4 groepen mensen
-flourishing (RB): optimale groep
-languishing (RO):bv financiële problemen die stress veroorzaken (geen stoornis)
-flourishing (LB):bv desondanks stoornis, toch goed mentaal welbevinden
-languishing (LO): meest kwetsbare groep
LP is gericht op:
E
1. bevordering van de mentale gezondheid (verticale as)
-bv gemeenschapsgerichte interventie: les geven over psychologische veerkracht
2. preventie v psychologische problemen
-bv kids in scheidingsproblematiek targetten want risico op psychologische klachten
3. (vroege) detectie v en psychologische interventie bij milde tot matige psychische problemen
4. aanvullende basispsy zorg naast gespecialiseerde psy zorg bij ernstigere problematieken
-bv na opname door depressie terug naar huis en werken → ELP helpt daarbij
ituering nationaal
S
-organisatie GGZ België omgekeerd in vergelijking met WHO-piramide
-er waren veel psychiatrische bedden en weinig ambulante diensten (nu: hervorming)
-nood aan verbreding van de basis van de piramide → vermaatschappelijking van de zorg
-public health perspectief als leidraad bij hervormingen in de geestelijke gezondheidszorg
-mentale gezondheid van iedereen in de bevolking verbeteren,
niet enkel van de meest kwetsbare groepen (cfr model Keyes)
4
,Hanne Vogelaers Eerstelijnspsychologie 23-24
1. W erk met gezondheidsdoelstellingen en doe een systematische sturing van
het beleid op basis van data in een value based benadering
-zichtbaar welke problemen het meest voorkomen en verspreiding in land
2. Zet in op preventie, vroeginterventie en kinderen en jongeren
-want psychiatrische problemen ontstaan op deze leeftijd
3. Verlegdefocusvan1-op-1behandelingvanpsychischestoornissennaarhet
creëren van een laagdrempelig groepsaanbod
4. Focus op vindplaatsen, installeer er adequate interventies en gerichte zorgtoeleiding
-ELP organiseren waar mensen al komen(bv huisarts, scholen, CLB,..)
5. Bestrijd actief de hardnekkige mythes die echte verandering in de weg staan
-bv psychiatrische aandoeningen komen nu meer voor dan 20 jaar
geleden → niet waar, het wordt meer besproken (maar corona?)
-netwerken van hulpverlening
-kinderen en jongeren opgestart in 2015 (per provincie)
-volwassenen opgestart in 2011 (meer versnippering)
-overheid verplichtte de GGZ om meer samen te werken
-netwerken moeten hervormingen mee in goede banen leiden (subsidies!)
1.2. Karakteristieken
at is eerstelijnspychologie?
W
=ELPisgerichtophetverhogenvandezelfredzaamheidenautonomievandepatiënt/cliënt
binnenzijnofhaarcontextendichtbijhuis.Hetiseen(vroegtijdige)klinischpsychologische
begeleiding,generalistischénkortdurend.
pdrachten ELP
O
-vroegdetectie: hoe zit de geestelijke gezondheid van de persoon in elkaar? (2 dimensies!)
-vroeginterventie
-oriëntatie: waar kan de persoon naar toe?
-samenwerking ipv op eilandje werken
Finaliteiten ELP zorgeinddoelstellingen
1. bevorderen GGZ (verticale as van Keyes)
2. voorkomen GGZ problemen (horizontale as van Keyes)
3. watchful waiting
-bv concentratieproblemen zonder impact op functioneren → afwachten en opvolgen
-maar dit verloopt momenteel slecht want mennietnaadloosoverschakelen
naar2d e lijn(wachtlijsten),hierdoorwordenzemeteendoorgestuurdnaar2de
lijnwaarzevaakziendatdeimpactnognietgrootgenoegisdusmoetenze
afwachten (wat dus eigenlijk in de eerste lijn zou moeten gebeuren)
4. vroegtijdige interventie: wnr iemand risico loopt
5. remediëren: wnr er klachten zijn meteen ingrijpen
6. stabiliseren
7. optimaliseren leeftijdskwaliteit
8. voorkomen van verslechtering
9. preventie van herval
10.revalidatie/rehabilitatie
5
, Hanne Vogelaers Eerstelijnspsychologie 23-24
rofiel ELPgeformuleerd door de federale raad van de GGZ
P
-opleiding masterindepsychologieofpedagogischewetenschappeninhetdomeinvande
klinische psychologie of klinische orthopedagogie
-visum en erkenning als klinisch psycholoog/orthopedagoog
-vertrouwd zijn met klinische beelden ve brede waaier aan psy en psychiatrische problematieken
-expertise in eerstelijnspsychologisch assessment en interventies
-grondige kennis van de sociale kaart
-vaardig in interdisciplinair communiceren en werken in geïntegreerd zorgnetwerk
1.3. Proces
. Assessment
1
-assessment en interventie zijn nauw verweven met elkaar
-criteria:
1. bruikbaarheid voor ontwikkelen van hypothesen voor casusconceptualisatie
2. gericht op inzicht factoren die mogelijks een rol spelen in deproblematiekofrisico
inhouden voor verdere escalatie en degradatie vd mentale gezondheidstoestand
3. gerichtophetidentificerenvandelevenskwaliteit,dekrachtbronnen,dewaardenen
levensdoelen en de veerkracht van de persoon en zijn omgeving
4. gericht op het vaststellen van de factoren die van belang zijn om het gepaste
zorgniveau voor een patiënt en zijn problematieken te bepalen
5. bruikbaar zijn op vlak van duur en de modaliteiten afname
-ELP: foto van geheel die beetje blurry is (snel en breed)
-gespecialiseerde zorg: inzoomen op details
-methoden
-open en semi-gestructureerde klinische gesprekken
-screeningsvragenlijsten
-vragenlijsten gericht op inschatting van de aard en de ernst van de problematiek
-directe observatie of observatie obv audio-video-opnamen die patiënt bereid is te delen
-monitoring van de aspecten van het dagelijks leven (logboek, applicaties, …)
. Gezamenlijke casusconceptualisatie
2
-hypothese over de factoren die een rol spelen in de problematiek vd cliënt in zijn leefsituatie
-verschillende modellen,bv KOP-model (klachten, omstandigheden, persoonskenmerken)
. Gedeelde besluitvorming
3
-samen met de patiënt verschillende finaliteiten (zie hierboven) kiezen als einddoel
LP interventies
E
-relatie-opbouw is zeer belangrijk, maar gezien het karakter van ELP moet het snel gaan
-afhv de cliënt kan dit moeilijk zijn, dit kan een reden zijn om door te verwijzen
-de vraag verduidelijken/uitwerken
-een werkbare dagelijkse realiteit proberen te installeren(bv werken aan dagstructuur)
-het streven naar/innemen van een meta-cognitieve positie tav zijn of haar problemen
-dus vanop een afstand naar het probleem kijken
-gezamenlijke casusconceptualisatie maken
-identificeren en mobiliseren van de veerkracht/krachten van de persoon en zijn omgeving
-informeren/psycho-educatie(bv wat zijn tics en hoe moet ik daar als ouder op reageren?)
6
