Parasitologie
Inleiding
Parasieten worden ingedeeld obv voortbewegingswijze.
Parasieten komen nog wel vaak voor, sommige parasieten behoren tot de top 5 van de meest
ernstige infecties.
Enkele voorbeelden:
- Malaria: >200 miljoen zieken/jaar, >0.6 miljoen doden
- Slaapziekte: >3000 gevallen per jaar + enorme economische schade
- Schistosoma: >250 miljoen mensen geïnfecteerd, wormparasiet
- Ascaris: >1 miljard mensen geïnfecteerd, 30-40 cm lang en 0,5 cm dik
Vooral in ontwikkelingslanden 🡪 hygiënische omstandigheden zeer belangrijk.
Sommige parasieten komen ook in de Westerse wereld voor vb. Toxoplasma (kattenziekte).
Opportunistische parasieten: veel parasieten kunnen mensen infecteren en vooral degene met
verminderde immuniteit (AIDS-patiënten, transplantatie patiënten (immuniteit onderdrukken om
afstoting te vermijden), kankerpatiënten etc).
Parasitisme: vorm van symbiose waarbij één van de partners afhankelijk is van de andere partner ivm
nutriënten, protectie etc. Hierbij “geniet” de parasiet van deze vorm van samenleving (voordeel
dankzij nutriënten te krijgen), terwijl het schadelijk is voor de gastheer.
- Ectoparasieten: zitten op buitenkant van het lichaam vb teken en bloedzuigers
- Endoparasieten: zitten in het lichaam en worden onderverdeeld in de helminthes (wormen)
en de protozoa (eukaryote eencelligen zonder celwand, zijn geen bacteriën! of gisten)
Onderverdeling van de protozoa obv de voortbewegingswijze
- Amoebidae: amoeboïde voortbeweging met pseudopodium
- Mastigophora: flagellaten
o Giardia
o Leishmania
o Trypanosoma
- Apicomplexa: aanwezigheid van apicaal complex voor cel-invasie
o Plasmodium
o Toxoplasma
- (Ciliophora): cilia zijn miniatuur flagellen (pantoffeldiertje)
- (Microsporidia) 🡪 worden tegenwoordig bij fungi ondergebracht, hebben geen mitochondrium
Ciliophora: protozoa met korte flagellen (cilia), deze zijn volledig bedekt met deze cilia. Bekendste is
het paramecium (pantoffeldiertje) deze leeft in het water. Als enige die pathogeen is hebben we de
balantidium coli deze veroorzaakt een intestinale infectie, kan diarree veroorzaken en kan ernstig zijn
bij immunosuppressie.
Amoebae
Voortbewegen adhv pseudopodium
Cytoplasma in twee zones onderscheden: buitenste plasmagel (gepolymeriseerd cytoskelet) en
binnenste plasmasol (cytoskelet gedepolymeriseerd). Adhv deze zones kan parasiet voortbewegen,
,thv pseudopodium wordt plasmagel aangemaakt en cytoskelet gepolymeriseerd en aan achterkant
wordt dat afgebroken en zo kan deze dus voortbewegen 🡪 uitstulping = pseudopodium
Pseudopodia dienen om vast te hechten aan een substraat, er zijn een aantal plaatsen waar parasiet
vastgehecht zit aan substraat. Deze zal als het waren stappen om voort te bewegen, gaat vooraan
zich vasthechten en deze zal vanachter dan loskomen en zo steeds verder stappen.
Entamoeba histolytica
Medisch gezien belangrijk want kan stevig pathologie veroorzaken
Morfologie: celkern heeft uitzicht van een fietswiel (wiel met spaken).
Vormen van cysten en deze hebben een celwand, is heel weerstandig tegen ongunstige
leefomstandigheden, is overlevingsmodus van de parasiet. Er zijn chromatoïden staafjes te vinden in
cysten en dat zijn de condensaten van de ribosomen. Onderscheid tussen soorten: gebaseerd op
morfologie kern en “chromatoidal bars”.
Komt relatief veel voor overal over de wereld, maar minder in Westerse wereld en meer in de
dichtbevolkte gebieden.
Parasiet wordt doorgegeven via feces dus goede hygiëne kan uitwisselen van deze parasiet
verhinderen.
Insecten kunnen cysten verspreiden over een grotere afstand.
Parasieten kunnen overleven in darmkanaal van vliegen en
kakkerlakken.
Levenscyclus
- Persoon gaat cysten oraal opnemen via voedsel of via
handen.
- Cysten komen in de maag terecht, daar gaat de lage pH de
parasiet in de cysten activeren.
- In darmen gaat parasiet uit de cysten kruipen en gaat
beginnen prolifereren dan spreken we van een trophozoite
(parasiet die aan het voeden, groeien en prolifereren
is).
- Parasiet gaat nieuwe cysten produceren die met de feces
terug naar buiten gaan en daar wachten deze tot deze terug worden opgenomen door een
andere persoon.
Parasiet kan ook nog in het lumen van de darmen de darmwand invaderen en dan kan deze in het
bloed terecht komen en verder verspreid worden in het lichaam 🡪 veroorzaakt pathologie
Amoebiasis
- Luminale amoebiasis: asymptomatisch maar wel infectieus.
- Invasieve amoebiasis:
o Pathologisch en krijg je symptomen
o Relatief minder infectieus omdat cysten geen weg tot buiten vinden (als ze al worden
geproduceerd).
o Torphozoiet gaat zich vasthechten aan suiker van de mucosa van de darmwand 🡪
produceert protease (knipt alles wat die tegen komt) 🡪 knipt histolysine 🡪 gaatje in
mucosa 🡪 parasiet kruipt er door 🡪 parasiet invadeert in submucosaal weefsel
= ulceratie
,Darmepitheel is onderbroken/beschadigd en je ziet een zweer van de darmwand en bolvormige
structuren die de amoeben voorstellen en alles beginnen op te eten. Je krijgt dus vervolgens diarree
door zware beschadigen darmwand (vaak met bloed)
o Parasiet kan verder gaan en in bloedbaan terechtkomen, dan zal deze via portaal
bloedvat in de lever terecht komen en daar vanalles opeten 🡪 hepatische amoebiase,
parasiet gaat lever beschadigen en kan heel gevaarlijk zijn (zelfs lethaal).
o Secundaire amoebiase: Parasiet kan nog verder gaan en in buikholte terecht komen
en daar wand ook kapot maken of door diafragma naar de longen of op andere
plaatsen. Parasiet in de ogen dan kan deze via de zenuwbaan van de ogen in de
hersenen terecht komen, loopt meestal fataal af (wel zeldzaam).
Opmerking: E. dispar: morfologisch identiek, maar is niet pathologisch en veel voorkomend 🡪
identificatie gebeurt obv morfologie dus kan soms zorgen voor vals positieve indicatie.
Andere soorten: E. hartmanni, E. coli, E. polecki, E. gingivalis (kan in de mond zitten en tandvlees
infecteren), Iodamoeba bütschlii, Endolimax nana 🡪 niet pathogeen
Naegleria fowleri
Deze amoebe kan ook flagellen hebben dus zit tussen de klasse amoeben en flagellaten in. Het is een
protozoa dat kan rondzwemmen in vijvers en rivieren en dan heeft deze flagellen. Maar kan ook
mensen infecteren via ogen en dan neemt deze meer amoebe vorm aan.
Veroorzaakt primaire amoebische meningoencephalitis. Parasieten gaan de hersenen opeten, komt
niet vaak voor maar wanneer dit gebeurt is het vaak lethaal omdat ontzettend snel gaat (1-2 dagen
tussen infectie en sterfte). Infectie gebeurt meestal via de neus of mond.
Intestinale flagellaten: Giardia lamblia
Flagellaten hebben flagel en zitten in de darm.
Meerdere flagellen waarmee deze kan rondzwemmen in het lumen en heeft een
zuignap ‘adhesieve schijf’ die zorgt voor vasthechten aan epitheelcellen. Trophozoieten
zitten vastgehecht in duodenum en galkanaal. Deze flagellaten hebben twee celkernen
dit doordat deze constant bezig is met zich te vermenigvuldigen en splitst zich
longitudinaal in twee.
Kan ook vorm van cyste aannemen, heel weerstandig aan vijandige omgevingen. Cysten hebben 4
kernen en resten van flagellen, worden gevormd in het colon.
Parasiet veroorzaakt diarree en is welgekend (klassieke veroorzaker van diarree), komt wereldwijd
voor en in Rusland komt deze zelfs heel veel voor. Backpackers disease: vaak drinken van water in de
bergen dat er klaar uit ziet maar bevat cysten. Parasiet kan ook in aantal dieren aanwezig zijn.
Levenscyclus
- Cyste wordt oraal opgenomen
- In maag geactiveerd
- In darmen komen ze uit de cyste en beginnen te prolifereren 🡪 ontstaan
pathologie
- Vormen cysten die via feces terug naar buiten gaan
Giardia lamblia
- Parasiet blijft enkel luminaal.
, - Diarree ontstaat doordat parasiet massaal prolifereert en zo massief gaat vasthechten aan
darmwand en deze w volledig bedekt met deze parasieten en kan niet normaal functioneren.
- Hygiëne is erg belangrijk.
- Vaak grote verspreiding in kindercrèches.
Hemoflagellaten
Zijn flagellaten die niet meer in darmkanaal zitten maar wel in het bloed.
Morfologie: vier verschillende morfologische vormen
- Amastigoot: bolvormig, en geen flagel/ heel korte niet functionele flagel.
- Promastigoot: langwerpige cel en eindstandig een lange flagel waarbij deze parasiet kan
rondzwerven. Flagel beweegt voorop en maakt soort van schroefbeweging die cel vooruit
gaat trekken.
- Epimastigoot: flagellen liggen zijdelings en zijn verbonden met cel via een soort golvend
membraan (undilerend) zodanig dat parasiet kan rondzwemmen. Membraan ontspringt
achter de celkern.
- Trypomastigoot: gelijkend op epimastigoot maar bij deze ontspringt membraan langs de
celkernen heen.
Er kan geswitcht worden van de ene vorm naar de andere
Leishmania
Parasiet wordt doorgegeven door bloedzuigende vlieg (zandvlieg = vector).
Er zijn hiervan verschillende soorten
- Phlebotomus in “oude wereld”
- Lutzomya in Amerika
Komt ook vaak voor bij dieren = zoönose = infectieuze aandoening die van dier op mens wordt
overgedragen (in hond naar vlieg naar mens).
Vooral opportunistische infecties.
Levenscyclus
Zandvliegen dragen in monddelen de promastigoot van deze leishmania 🡪
zandvlieg steekt 🡪 promastigoot wordt opgenomen door macrofaag 🡪 parasiet
gaat in fagolysosoom van macrofaag omvormen tot amastigoot 🡪 proliferatie
tot er zoveel parasieten zijn dat macrofaag gaat openbarsten 🡪 vrijgekomen
amastigoten gaan lokaal andere macrofagen infecteren of in het bloed
terecht komen 🡪 verspreiden over hele lichaam 🡪 kunnen worden opgenomen
door andere bloedzuigende zandvlieg 🡪 migreren naar monddelen van de
zandvlieg en deze wordt zo dan ook weer infectieus.
Viscerale leishmaniase
1 soort: Leishmania donovani
Gevaarlijke ziekte, is altijd dodelijk tenzij je gaat behandelen en de ziekte krijgt verschillende namen
zoals dumdum fever, kala-azar (zwarte ziekte omdat deze zwarte plekken op huid kan veroorzaken).
Parasieten in vele organen (milt, lever, beenmerg, lymfeknopen, intestinale mucosa). Parasiet
infecteert macrofagen eerst op plaats van infectie en verspreidt daarna in het lichaam. Daarna terug
te vinden op plaatsen waar veel macrofagen aanwezig zijn zoals de lever, milt en het beenmerg. Als
pathologie gaan lever en milt zwellen (veroorzaakt dikke buik met oedeem), beenmerg wordt
