“Filosofische decamerone”
Emiliano Acosta
Voorwoord
Plato zegt dat in ons een universeel onoplosbaar conflict is tussen:
1. Denkactiviteit
2. Verlangens
3. Passies
Preciado zegt dat we technieken hebben van:
1. Opwinding
2. Controle
3. Discipline
Plato zegt dat als je jezelf wilt leren kennen je niet naar binnen moet kijken maar naar buiten moet
gaan, naar de “polis” want zelfkennis heeft een politieke dimensie.
Hobbes zegt niet dat je jezelf moet kennen maar moet lezen.
Als kennis en lezen synoniemen zijn moet je, om de kennis van de geschiedenis van de filosofie te
weten, lezen wat alle filosofen hebben geschreven.
Kant heeft filosofie in “wereldburgerlijke zin” samengevat in 4 vragen:
1. Wat kan ik kennen?
2. Wat moet ik doen?
3. Wat mag ik hopen?
4. Wat is de mens?
Om nu om te gaan met de geschiedenis van de filosofie kan men niet bewijzen, alleen voorbeelden
geven van hoe het vroeger was in haar constitutieve diversiteit.
Eerste dag, Heraclitus en de Idioten
Het werk van Heraclitus (520v.C.-460v.C.) is verloren gegaan. Vermoedelijk noemde het “over de
natuur” maar we zijn niet zeker of hij het zelf heeft geschreven of iemand anders die uitspraken van
hem heeft verzameld.
De definitie van filosofie
Om een definitie van filosofie te bedenken denkt men snel aan common places zoals “liefde voor de
waarheid” maar mag men niet te snel gaan om er een te vinden. Men mag niet vast ervan overtuigd
zijn dat het concept “een definitie voor iets” het snel begrijpelijk maakt.
Lacans gaf “een waarschuwing tegen te snel begrijpen” maar men zou het kunnen aanpassen naar
“let op de illusie dat je iets snel begrepen hebt.”
Antwoorden op dingen die geen probleem zijn, zijn gemakkelijk maar ze helpen niet om de filosofie
te begrijpen op historisch vlak.
1
,Indien men de definitie “liefde voor de waarheid” gebruikt, zegt men dat wijsheid gelijk is aan
waarheid en vriendschap aan liefde?
Dit spreekt dan andere filosofen tegen die waarheid van wijsheid scheiden en wijsheid belangrijker
vinden dan waarheid.
Wat bedoelt men dat met liefde en vriendschap als men zegt dat de vriend of geliefde van een
filosoof een concept is.
Conclusie
Wanneer men “de” definitie van filosofie wil maken, ziet niet hoe divers of breed filosofie kan zijn;
De gebruikelijk definities zorgen ervoor dat we niet zelf moeten nadenken over wat filosofie eigenlijk
is. Ze beschermt ons tegen de instabiliteit van het creatief denken.
Definities zijn comfortzones.
De reden waarom we definities gebruiken
We gebruiken definities als instrument om tot de waarheid te komen, omdat we schrik hebben voor
dwaling (men bedoelt waarheid). Dit is dus een contradictie.
De realiteit wordt vertaald in een systeem van kennis van vaste definities en dat systeem is er omdat
we niet willen/durven weten wat de realiteit is.
De realiteit is ook volgens Heraclitus en Hegel helemaal niet vast maar constant instabiel.
Het probleem van Heraclitus is dat men dat de kennis (van vast definities om de realiteit niet te
moeten weten) een vertekend beeld van de realiteit geeft en dat de mens tevreden is met die
kennis. De kennis wil niet weten dat de realiteit anders is dan dat mensen geleerd hebben.
Volgens Heraclitus ligt het gebrek aan wil en moed om de ware realiteit te begrijpen ligt aan het feit
dat mensen (Heraclitus noemt ze de velen1) allemaal denken dat ze een “eigen wijsheid” kennen.
Mensen denken dat ze al weten wat de realiteit is.
1Develen is volgens Heraclitus niet “de massa” maar de individuele, zelfbewuste belichamingen van
macht en waarheid van het gezond verstand2 of de common sens.
2Demacht en waarheid zijn geproduceerd door de grote leraars van de Oude Grieken en versterkt
met rationele argumenten door de eerste denkers die het heelal wetenschappelijk probeerde te
begrijpen of natuurfilosofen.
De Idioten3 zijn dus de natuurfilosofen, dichters en de velen.
3
De idioten zijn de mensen die zonder dat ze het weten, opgesloten zitten in hun eigen idee over de
realiteit, hun eigen “droom” of illusie.
2
,Waarom leeft men zo graag in een droom?
Mensen leven volgend Heraclitus graag in een droom.1
1De droom is een ingebeelde wereld waarin de realiteit beschreven wordt met woorden die
vasthangen aan definities.
Men beseft niet dat, volgens Heraclitus, 1 alles is en dat alles 1 is.
Hij zei hierover
“Niet naar mij maar naar de wet luisterend blijkt wijs om er eens over te zijn dat 1
alles is.”
Je bent volgens Heraclitus uit de droom/illusie als je beseft dat de realiteit een eenheid is, gemaakt
volgens een bijzondere wet. Die wet is ook universeel.
De wet is de logos2 die alle dingen gemeen hebben.
2De logos is de uitleg of theorie.
De eenheid van die wet is tussen tegengestelden, namelijk 1 en alles. Die tegengestelden stichten de
realiteit.
De echte realiteit is niet een verzameling van onveranderlijke elementen.
De echte realiteit is een constant proces waarin zaken veranderen, overgaan van het ene naar hun
tegengestelde. Hetgeen water tussen 1 en alles ligt is dialectisch3.
3Een redeneervorm waarbij tegengestelde worden gebruikt om tot waarheden te komen.
De wet/logos kun je alleen begrijpen door erover na te denken. Heraclitus houdt zich niet bezig met
empirisch onderzoek en de natuur3 of de oerstoffen waaruit alles ontstaan en waarin alles terug
ontbindt. Hij vindt dat natuurfilosofie bedriegerij is.
Alles wat de natuurfilosofen over de natuur zeggen is volgens Heraclitus “veelweterij”. Hij vindt de
lucht en natuurprocessen niet belangrijk genoeg om over na te denken.
Heraclitus zijn object is de logica van de processen achter de oerstoffen (dat wat de natuurfilosofen
onderzoeken) die eigenlijk maar een momentopname zijn uit het proces omdat ze daarna weer in
iets ander veranderen.
3De natuur is het onzichtbare wezen, de logica van de zichtbare realiteit.
Heraclitus kijkt niet wat er binnen 1 proces zich verbindt maar wat verschillende processen onder
elkaar verbindt. Dat geen wat processen met elkaar verbindt is dat 1, alles is en dat alles, 1 is.
De wereldorde bestaat, heeft altijd bestaan en zal altijd blijven bestaan.
Heraclitus logos (theorie) hangt niet af van tijd maar zit in de dynamiek van veranderingen die niet
tijdelijk is maar logisch (er zit een systeem achter) is.
Nochtans is de materialiteit van de fysieke wereld geen gevolg van de logos maar de logos bepalen
het tempo waarin zaken in andere dingen veranderen in de natuur. De logos neemt zo de functie
van tijd over.
3
, Wat is dan de ware fysieke realiteit?
Door naar de logos te luisteren (de theorie toe te passen) krijgt Heraclitus nieuwe ogen en oren om
de fysieke realiteit1 en de “echtheid” te herontdekken. (Hij ziet de realiteit anders en begrijpt het
vanuit een ander standpunt).
Door het vanuit een ander standpunt (de nieuwe ogen en oren) te bekijken kan hij de onwaarheden
uit anderen hun wijsheid vinden (fouten in hun theorie).
1De fysieke realiteit is het moment dat de onzichtbare harmonie zichtbaar wordt.
De harmonie kun je alleen zien door erover na te denken. Het is de ontwikkeling van de wet in de
dialectische circulariteit (alles gaat over van het een naar zijn tegengestelde) die de logos (de theorie
van alles is 1 en 1 is alles) aan “het zijn” (alle zaken in de natuur) oplegt.
De materialiteit is de zichtbare realiteit. Die realiteit is opgebouwd uit een dialectisch clustersysteem
van concepten.
Heraclitus maakt een concept dat “zijn”, “worden” is. Met de dialectische circulariteit klinkt dit ook
logisch: iets kan nu iets zijn maar het wordt sowieso zijn tegengestelde. Met “worden” bedoelt hij
ook niet een lineair proces in de tijd waarin iets verandert, het is circulair.
Hij zegt nooit “alles stroomt en niets blijft”. Plato zei dat.
Hij zei dit in zijn dialoog Cratylus verzint hij een dialoog vanuit het perspectief van Socrates, hij legt
Socrates woorden in de mond ondanks dat de ‘echte’ Socrates ze nooit heeft uitgesproken.
Socrates citeert Heraclitus uit het hoofd die bepaalde woorden. Plato probeert zo Heraclitus te
begrijpen maar het is niet juist. De manier hoe Plato (Socrates in de dialoog) Heraclitus probeert te
begrijpen is fout want met de uitspraak ‘alles stroomt en niets blijft’ wil men zeggen dat alles lineair,
niet-dialectisch is maar dit is exact wat Heraclitus net NIET bedoelde want:
Als in een rivier water stroomt van boven naar beneden, dan kan dat water nooit opnieuw naar
boven stromen om terug op dezelfde plek stromen voor de x te keer.
Die dialectische circulariteit is de kern van Heraclitus (en Hegel) zijn logos (theorie).
Het feit dat je A, A noemt komt omdat er ook -A bestaat. Je zegt dat A, A is omdat er ook iets bestaat
wat NIET A is dat is het dialectische deel. En wat Heraclitus dan zegt is dat A ook kan veranderen in –
A dat is het circulaire deel.
4
