Exercise is medicine
Samenvatting 2023-2024
1
,Inhoud
Hoofdstuk 1: inleiding en begrippen ...................................................................................................... 3
Hoofdstuk 2: chronische ziekte ................................................................................................................ 4
Hoofdstuk 3: Meetmethoden FA en SG .................................................................................................. 4
Hoofdstuk 4: Relatie FA, SG, FF en mortaliteit .................................................................................... 7
Hoofdstuk 5: De beweginsparadox ......................................................................................................... 8
Hoofdstuk 6: Fysieke fitheid ...................................................................................................................... 9
Energiesystemen: The exercise intensity continuum ................................................................ 11
VO2max ....................................................................................................................................................... 14
Hoofdstuk 7: Beweging als medicijn..................................................................................................... 15
Hoofdstuk 8: Voeding als basis voor een optimale revalidatie ................................................... 17
Hoofdstuk 9: Chronische aandoeningen ............................................................................................. 26
Cardiovasculair......................................................................................................................................... 26
Kanker.......................................................................................................................................................... 34
Kinderen ..................................................................................................................................................... 44
Metabole aandoeningen ....................................................................................................................... 54
Diabetes mellitus: ............................................................................................................................... 54
Obesitas .................................................................................................................................................. 57
Neurologische aandoeningen 1: ........................................................................................................ 59
Psychiatrische aandoeningen: ............................................................................................................ 63
Ouderen....................................................................................................................................................... 66
Respiratoir: ................................................................................................................................................ 72
Urologisch stelsel .................................................................................................................................... 76
Voortplantingsstelsel: ............................................................................................................................ 80
Hoofdstuk 10: Gedragsverandering ...................................................................................................... 86
Bewegen op verwijzing ......................................................................................................................... 86
‘Exercise-drug’ interacties ................................................................................................................... 92
2
,Hoofdstuk 1: inleiding en begrippen
Fysieke activiteit:
FA-richtlijnen: (hier niet aan voldoen = fysieke inactiviteit → is dus niet = sedentair
gedrag)
• 0-1j: 24u-richtlijn
o 30min fysieke activiteit, GEEN screen time! En 12-17u slaap obv leeftijd
• 1-5j: 24u-richtlijn
o 180min fysieke activiteit waarvan 60 matig tot hoog intensief, MAX 60
min screen time, 10-13u slaap
• 6-17j: 60min/dag aeroob matig tot hoge intensiteit, en 3 dagen per week ofwel
spieren/botten versterken of bewegen aan hoge intensiteit als deel van deze
60min
• 18-64j: 150-300 min/wk aeroob aan matige intensiteit OF 75-150 min/week
aeroob hoge intensiteit OF combinatie vd 2, 2x/week spierversterkende
oefeningen als deel hiervan
o MAX 8u per dag zitten en max 3u schermtijd!
• 65+j: zelfde als 18-64, maar meer focus op spierversterkende oefeningen,
evenwicht en lenigheid!
• Chronische aandoeningen: zelfde
Sedentair gedrag: gedrag buiten de slaap aan <1,5 METS in zit, lig of stand
Fysieke fitheid: bij aanwezigheid van 7 basiseigenschappen:
• Kracht
• Lenigheid
• Snelheid
• Uithouding
• Coordinatie
• Lichaamsbouw- en samenstelling
• evenwicht
Algemene fitheid: mate waarin basiseigenschappen aanw zijn om in het ADL optimaal te
fctoneren zonder het optreden van buitensporige vermoeidheid
Prestatiegerelateerde fitheid: mate waarin basiseigenschappen aanwezig zijn waardoor
het uitvoeren van een welomschreven taak op een welbepaald ogenblik mogelijk is
(sport)
Gezondheidsgerelateerde fitheid: mate waarin basiseigenschappen aanw zijn die
beïnvloedbaar zijn door fysieke activiteit en geassocieerd zijn met het risico op
gezondheidsproblemen
3
,Hoofdstuk 2: chronische ziekte
Kenmerken:
• Trage progressie
• Langdurig
• Late diagnose
• Fysiologisch mechanisme al lang actief
Cardiovasculair > CA > respiratoir > DM
STIJGING van Chronische ziekte door:
• Obesitaspandemie/ongezonde levensstijl (1 miljard mensen met overgewicht!)
• Verouderen vd populatie (minder geboortes en ouder worden)
o Leeftijdscurve van pyramide naar een pillaar
BMI:
• >/= 25 → overgewicht
• >/= 30 → obesitas
Overal ter wereld stijging van mensen met overgewicht/obesitas (zowel mannen als
vrouwen, kleuters als volwassenen!)
HOGER BMI ZORGT VOOR:
• 5 kg stijging in lichaamsgewicht → 11-42 % MEER kans op ontwikkelen van
CA!!!
• Meer kans op overlijden aan CA bij een hogere BMI!
• Meer kans op cardiovasculaire events (zelfs zonder andere metabole
stoornissen!)
SMR = sleeping metabolic rate
Vanaf je wakker bent = arousal
Sleeping metabolic rate + arousal = basaal metabolisme = verbruik in rust! Hoe meer
vetvrije massa (spiermassa), hoe hoger het basaal metabolisme!!!
Oorzaak obesitaspandemie: hogere gemiddelde energie-opname en minder
energieverbruik (FA)
Hoofdstuk 3: Meetmethoden FA en SG
Hoe meetinstrument kiezen?
• Doel vd meting
• Doelgroep
4
, • Welke componenten van (FA/SG) meten?
o Frequentie (aantal keer)
o Intensiteit (kan obv HS, MET, VO2,…)
o Hoeveelheid/duur (het volume)
o Type (wandelen met hond, tv kijken,…)
o Domein (op werkvloer, in vrije tijd,…)
• Betrouwbaarheid en validiteit
o Betrouwbaar: kan het toestel overheen de tijd hetzelfde concept meten
▪ Goed vanaf > 0.75
o Validiteit: meet het wat het moet meten
▪ Goed vanaf 0.4
• Praktische bruikbaarheid meetinstrument (zelf report is meer praktisch
bruikbaar dan observaties, maar minder betrouwbaar).
• Gebruiksgemak (vb kinderen kunnen pas vanaf 10j een eenvoudige vragenlijst
invullen → daarvoor moeten ouders een inschatting maken)
➔ Eigenschappen vd meetmethoden aftoetsen aan je criteria en de voor/nadelen
van meetmethoden bekijken
3 meetmethoden:
➔ Criteriummethoden (Er zijn criteria waar je je aan moet houden)
o Directe observatie (cameras, seconde per seconde bekijken)
▪ 1 calorie: hvlh warmte nodig om 1g H2O met 1° te doen stijgen
▪ 1 kcal = 4.1858 kJ !!
o Calorimetrie
▪ Direct (moet 24u-48u zijn) → hvlh verbruikte energie → warmte
▪ Indirect (aerobe E-productie vh lichaam meten) (vb via
inspanningstesten)
• VCO2/VO2
• RER = 1 → 100% KH-verbranding (ong 5.05 kcal/ L O2)
• RER = 0.7 → 100% vetverbranding (ong 4.69 kcal/L 02)
o Dubbel gelabeld water (drankje van isotopen, hoe sneller ze in het bloed
komen hoe hoger het 3-verbruik
→ Voor- en nadelen:
+: valide, nauwkeurig in intensiteit en duur, meet energieverbruik
-: duurt lang, invasief, duur, geen grote groepen/lange tijdsperiode
➔ Objectieve methoden (stappenteller, activity meter,…)
o Beweginsmeters
▪ +: objectiev/gebruiksgemak/geblindeerd
▪ -: geen info over context vd dag (→ log- of dagboek), soms
specifieke software nodig
o Pedometers
5
, ▪ +: makkelijk, goedkoop
▪ -: totaal aantal stappen noteren en dan op reset duwen (behalve bij
nieuwe models), geen info over intensiteit EN context! Niet
waterdicht, geen meting SG, meestal niet geblindeerd
o Accelerometer: ActiGraph (thv rechter heup aan de broek hangen)
▪ +: meer valide, WEL info over intensiteit! Stappen/dag en /uur
▪ -: GEEN info over context vd dag, geen verschil tussen zit/stand,
niet waterdicht
o Accelerometer: ActivPAL (bakje geplak op het rechter dijbeen boven de
knie)
▪ +: valide, info over intensiteit!!! Inclinometer → verschil tussen
zit/stand (= verschil ActiGraph) EN waterdicht
▪ -: GEEN info over context, soms huidirritatie
o Activity Tracker
▪ +: veel info, makkelijk,trendy
▪ -: geen info over context, geen verschil tussen zit/stand, beperkte
validiteit voor meten van intensiteit (wel valide voor tellen vh
aantal stappen), duur
o GPS
▪ Vaak in combi met accelerometers
▪ +: info over locatie en goedkoop
▪ -: signaal nodig, niet waterdicht, moeilijke dataverwerking,…
➔ Subjectieve methoden (vragenlijsten → rapporteren over je gedrag)
o +: WEL INFO OVER CONTEXT vh gedrag!!!
o -: subjectief, soms moeilijk te herinneren/in te schatten, sociale
wenselijkheid, jonge kinderen
Van FA naar E-verbruik:
• Rustverbruik: E in rust > 2-3u na laatste maaltijd in liggende positie
o = 1Kcal/kg/uur → Rustverbruik van een persoon van 60 kg is 60Kcal/uur!
o = 1 MET
• Obv overzicht van activiteiten en de MET’s kan P zijn activiteiten optellen
o OPGELET: bij vraagstukken: activiteiten die onder de richtlijn van fysieke
activiteit zitten ( en dus <3 MET’s zijn) mag je NIET meetellen in je totale
E-verbruik!!!
o Vb: man van 88 kg
▪ 2u gras afrijden
▪ 4u fietsen met vrienden 24Km/u
▪ 45min met kinderen spelen aan matige intensiteit
▪ 3u zittend Tv-kijken
6
