CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
DEEL I. EEN INLEIDING IN DE
CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
1. EEN SCHETS VAN DE CRIMINOLOGISCHE
PSYCHOLOGIE
DE ONTWIKKELING VAN DE CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
Enkele belangrijke grondleggers
William Stern
o Grondlegger van de psychologie toegepast in het recht
o Grondlegger van onderzoek naar het geheugen van getuigen. Verklaringen
zijn vaak niet juist en bevatten fouten
Hugo Münsterberg
o Kritisch voor hoe juristen besluitvorming deden in strafrechtprocedures
o Psychologie <-> recht
Franz von Liszt
o Geïntegreerde strafwetenschap
o Criminologie is geen puur empirische studie, maar er is een band met andere
disciplines zoals recht
o Deed onderzoek. Bracht in kaart hoe fenomenen zich gingen uiten, maar met
aandacht voor het strafrechtssysteem
Hans Gross
o Grondlegger van psychologie als recht in EU
o Geen psycholoog, maar beschreef in zijn boek aandacht voor het beschrijven
van oorzaken van crimineel gedrag vanuit psychologisch oogpunt
o Aandacht voor psychische mechanismen bi besluiten van strafrechters,
impact waarneming op verklaring van verdachten en getuigen
Gustav Aschaffenburg
Hilde Kaufmann
Erich Wuffen
De Leuvense traditie
Louis Braffort
o Zorgde ervoor dat psychologie een plek kreeg in criminologie programma
Etienne Degreeff
o Gaf het vak psychologie in de opleiding criminologie en deed onderzoek
o Interesse rond passionele misdrijven (individuele verklaring)
René Dellaert
o Focus op psychologische, pedagogische en psychiatrische verklaringen
o Niet individueel benaderen, aar wel aandacht voor de situatie waarin iemand
leeft en opgroeit
1
, o Meer interdisciplinaire visie op criminaliteit
Steven de Batselier
o Opkomst kritische criminologie
o Hoe mensen in het leven staan verklaren vanuit de omgeving en niet enkel
vanuit zichzelf
Johan Goethals
o Focus op de impact van lange straffen op het welzijn van gedetineerden
o Meten van het onveiligheidsgevoel
VERSCHILLENDE VORMEN VAN BINNEN DE CRIMINOLOGIE TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE
Forensische psychologie
o Brede definitie: alle vormen van psychologie toegepast in juridische context
o Smalle definitie: subdomein van klinische psychologie en kennis inzetten op
individuele zaken, zoals risicotaxatie
Rechtspsychologie: focus op optreden van actoren in strafrecht of burgerlijke zaken,
zoals besluitvorming en kwaliteit van bewijsvergaring
Investigative psychology: gaat over he inzetten van inzichten voor de opsporing van
misdrijven en daders, zoals daderprofilering
Police psychologie: inzichten gebruikt bij de selectie van politiemensen
Correctional psychology: focus op correctionele setting, zoals het gevangeniswezen,
in berechtingsfase (wat doet een gevangenisstraf met het welzijn van gedetineerden,
risicotaxatie in gevangeniscontext
Criminologische psychologie: gebruikt psychologie als wetenschap om de oorzaken
van criminaliteit te begrijpen
WAT IS CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE?
Criminologische psychologie is geen haarscherp afgelijnde discipline. Het heeft heel wat
raakvlakken en overlap met aanverwante disciplines, er is dus geen eenduidigheid, maar wel
enkele gemene delers
Focus op plegers en verdachten van crimineel gedrag
Verklaringen voor het plegen van crimineel gedag
2
, Hoe met plegers en verdachten moet worden omgegaan in strafrechtsbedeling
Welke factoren dragen bij tot crimineel gedrag? (er is niet 1 voornaamste oorzaak)
Hoe kunnen we crimineel gedrag verminderen?
Waarom zijn er verschillen tussen mensen/periodes/landen/plaatsen.. op vlak van crimineel
gedrag?
CRIMINALITEIT, AFWIJKEND GEDRAG EN DE STRAFBAARSTELLING ERVAN ALS
REFERENTIEKADER VOOR DE CRIMINOLOGISCHE PSYCHOLOGIE
Crimineel gedrag = intentionele handelingen die schade berokkenen en veroordeeld worden
door de omgeving en/of gestraft kunne worden door de staat
Er is geen eenduidigheid, crimineel gedrag is niet statisch, maar dynamisch en evolutief
(verschilt van plaats en tijd en kan veranderen doorheen de tijd), een sociaal construct
Mala in se (evil in itself) vs mala prohibita (prohibited evil)
Op verschillende manieren benaderen
Recht (strafrecht)
Moraal (normen en waarden overschrijden)
Sociaal (sociale normen overschrijden)
Psychologisch (anti-sociaal gedrag)
Deviant gedrag
VERKLARINGSMODELLEN VOOR CRIMINALITEIT
Van eenzijdige verklaringsmodellen naar geïntegreerde verklaringsmodellen voor crimineel
gedrag
Complex samenspel van factoren
Biopsychosociaal verklaringsmodel voor criminaliteit
Blackburn, Andrews & Bonta, Durrant, Hollin, Hewitt
3
, 2. BIOPSYCHOSOCIALE VERKLARINGEN VOOR HET PLEGEN VAN
CRIMINALITEIT
HET COMPLEXE SAMENSPEL TUSSEN BIOLOGISCHE, PSYCHOLOGISCHE EN SOCIALE
FACTOREN ALS VERKLARING VOOR CRIMINEEL GEDRAG
Van eenzijdige verklaringsmodellen naar geïntegreerde verklaringsmodellen voor crimineel
gedrag
Aandacht voor het complex samenspel van factoren
Biopsychosociaal verklaringsmodel voor criminaliteit
Erkenning van de interactie (en overlap) tussen nature & nurture
Bv: Blackburn, Andrews & Bonta, Durrant, Hollin, Hewitt
BIOLOGISCHE FACTOREN
DE AANDACHT VOOR BIOLOGISCHE VERKLARINGEN: UITGANGSPUNT
Op zoek naar de link tussen specifieke biologische kenmerken van plegers en crimineel
gedrag
Het ultieme doel is het voorkomen, beperken en/of stoppen van crimineel gedrag, en inzicht
hebben/krijgen in (vaak medische) interventies
Geboren criminelen gedrag wordt bepaald door de familiegeschiedenis of ze hebben deze
criminele kenmerken geërfd van hun ouder(s)
Voorbeeld casus: Jeffrey Landrigan
o Vader vroeg overleden en in de steek gelaten door zijn moeder hij werd
geadopteerd (door een goed gezin), maar zijn vader was een crimineel Jeffrey
begon grensoverschrijdend gedrag te vertonen en pleegde uiteindelijk een dubbele
moord kreeg net zoals zijn vader en grootvader de doodstraf
EEN LANGE, CONTROVERSIËLE TRADITIE MET AANDACHT VOOR BIOLOGISCHE VERKLARINGEN
Niet iedereen is het erover eens. Problemen met causaliteit en correlatie: ook al zijn er
verschillende gelijkaardige factoren die tegelijkertijd voorkomen, wil niet zeggen dat die
elkaar beïnvloeden en veroorzaken Neurobiologische factoren zijn wel aanvaard als
relevant perspectief
Lombroso
o Atavisme & l’uomo delinquente
o Plegers van criminaliteit zouden in een primitiever evolutiestadium zitten en je
kunt dit dus ook aan hun uiterlijk zien
o Herkenbare primitieve uiterlijke kenmerken (gelijkend op neanderthalers)
Bertillon
o Geïnspireerd door lombroso
4
