Marketingcommunicatie
Les 1: Inleiding in de communicatiewetenschap
Communicatie is GEEN exacte wetenschap
• Verschillende definities
• Verschillende invalshoeken (perspectief, je richt je naar wat relevant is)
• Verschillende modellen
• Evoluties
➔ Geen consensus (situatie dat je samen dezelfde mening hebt)
Wat is communicatie?
Nood aan definities
Communicatie volgens Van Dale:
1) Mededeling, kennisgeving →‘zender’
2) Verkeersgemeenschap, verbinding →‘transport’
3) Uitwisseling van gedachten →‘ontvanger
G. Fauconnier, 1973: “ Communicatie is het proces waardoor een zender bewustzijnsinhoud overdraagt of tracht
over te dragen aan één of meer ontvangers en dit door middel van een kanaal, signalen en tekens.”
Basiselementen
Bewustzijnsinhouden (dat zijn gedachten. Bv: dat iemand uitdrukt wat in zijn gedachten om gaat) ziek zijn = geen
communicatie, ziek voelen = wel communicatie, als er tekens getoond worden zoals naar de keel grijpen of hoofd
vasthouden
Tekens
= dragers van betekenis → cultureel bepaald
Signalen
= dragers van tekens
Kanalen
= dragers van signalen
Gesprek tussen 2 mensen: kanaal: lucht, waar de signalen verspreid worden signaal: stem, geluidsgolven
Basiselementen
• Overdragen of trachten over te dragen
• Kenbaar maken aan andere personen (een dagboek lezen is geen communicatie maar herlezen van gedachten)
→Er is pas communicatie als de mogelijkheid bestaat dat de tekens geproduceerd door persoon A kunnen worden
opgemerkt door een andere persoon. PAS COMMUNICATIE BIJ 2 PERSONEN
Definitieproblemen
J. Van Den Bulck:
“ Communicatie is een proces waarbij een zender bewust bewustzijnsinhouden in verbale tekens omzet en aan een
of meerdere concrete ontvangers kenbaar maakt, waarna deze ontvanger(s) de bewustzijnsinhouden in zich
opnemen.”
Bewustzijnsinhouden -> datgene waarvan men op een zeker ogenblik bewust is.
1
,➔Communicatie = bewust, bedoeld, verbaal en geslaagd
• Moet communicatie een ontvanger bereiken?
Het moet mogelijk zijn dat mensen de boodschap ontvangen ongeacht of de boodschap ontvangen is (cfr. ‘tracht
over te brengen’, Fauconnier).
• Moet communicatie geslaagd zijn?
Communicatiegehalte is onafhankelijk van al dan niet slagen van boodschap overdracht.
• Moet communicatie bewust zijn?
Bewustzijnsinhoud moet in tekens worden omgezet maar kan ook onbewust gebeuren.
• Moet communicatie intentioneel (als je een bedoeling of plan hebt) zijn?
Niet-intentionele gedragingen zoals bv. fysieke reacties geven ook uiting aan een bewustzijnsinhoud.
• Moet communicatie verbaal zijn?
Gebaren = niet-verbale vorm van communicatie
Klassieke communicatiemodel
Ontvangergericht communicatiemodel
(systeemtheorie)
Hier gaan ze ervan uit dat het geen proces is die start bij zender en stopt bij ontvanger, maar dat het begint bij een,
ontvanger. Want voor dat de zender zijn communicatie deelt is er al sprake van een ontvanger. Daarom moet je je
altijd concentreren op je doelgroep.
Boodschapsgericht model
(= interpretatief model) = vertolkend
CODEREN = omzetten in een samenhangend geheel van tekens
• zender encodeert (codeert)
• Ontvanger decodeert
Communicatie als Transmissie
Communicatie wordt herleid tot een ‘ding’ dat wordt ‘verstuurd’, ‘vervoerd’ en vervolgens ergens aankomt en wordt
‘ontvangen’
➔ éénrichtingsverkeer
Een medium wordt gebruikt als tussenstuk
Communicatiemodaliteiten
• Intrapersoonlijke communicatie (communicatie binnen de persoon, bv redeneren, denken, visualiseren)
2
,• Interpersoonlijke communicatie (elkaar kunnen zien en horen, comm beperkt aantal mensen in elkaars nabijheid
bv: vergadering) meer dan 1 persoon
→Beperkingen!! Niet teveel mensen, afstand, niet meer dan 10 mensen
→ Gemedieerde (bemiddelen, met name beroepsmatig bemiddelen tussen partijen die in een conflict verwikkeld
zijn) interpersoonlijke communicatie (vb. per brief, telefoon, sociale media➔ point-to-point)
Verschil:
Interpersoonlijke communicatie
Interpersoonlijke communicatie is communicatie tussen mensen of groepen. Waarin interpersoonlijke communicatie
verschilt met intra persoonlijke communicatie is het feit dat bij interpersoonlijke communicatie overdracht
plaatsvindt. Deze vorm van communicatie kan zowel verbaal als non-verbaal zijn. Denk aan debatten waarin groepen
met elkaar discussiëren of een zucht waarmee je je leraar laat weten dat de les saai is. Interpersoonlijke
communicatie wordt onderzocht bij wetenschappen als sociologie en communicatiewetenschappen.
Intrapersoonlijke communicatie
Intrapersoonlijke communicatie voer je met jezelf. Hierin moet je denken aan gedachten, angsten en blijdschap. Bij
intrapersoonlijke communicatie is geen sprake van overdracht, intrapersoonlijke communicatie leunt vooral op
wetenschappen als psychologie.
• Massacommunicatie: niemand word uitgesloten, iedereen heeft toegang, uitstellen van aanvang. Wordt gebruik
gemaakt van massamedia.
Het Medium (stoffelijk bv krant)
→Overbrugt de beperkingen van interpersoonlijke communicatie.
→Maakt gebruik van een kanaal.
Kanaal: papier medium: krant (tussenstap of communicatie te verzenden)
G. Fauconnier:
“Een medium is een technisch of fysisch middel om een boodschap om te zetten in signalen die verzonden en
ontvangen kunnen worden via een kanaal dat tijd en/of ruimte overbrugt.”
Communicatie als transformatie
Communicatie is een proces waarbij ervaringen en bewustzijnsinhouden getransformeerd worden zodat ze
beschikbaar worden voor waarneming (op een ander tijdstip en/of in een andere ruimte).
• Zender internaliseert => vervorming
• Medium wordt gebruikt
• Werkelijkheidsreductie (we zien bv alleen wat de camera filmt, niet wat er rond gebeurd)
• werkelijkheidsversterking
• Ontvanger interpreteert => vervorming
Werkelijkheidsvervormingen door gebruik medium
• Realiteitsreductie (wie zien alleen wat de camera filmt, niet wat er rond gebeurd)
=> Je kan niet alles uit de realiteit weergeven. Bepaalde aspecten worden genegeerd.
=> Het medium zorgt ook voor een eigen reductie.
Vb. TV: zien en horen, Radio: alleen horen
Mediumkeuze is erg bepalend bij het overbrengen van een reclameboodschap.
• Realiteitsversterkingen:
=> bepaalde aspecten worden belangrijker.
Vb. TV: het uiterlijk > radio
3
, Reductie = iets kleiner maken, vermindering, lager maken
Van basismodel naar procesmodel
Basismodel:
Wat ontbreekt er in dit basismodel?
• Kanaal/medium
• Ruis
→ fysieke ruis
→ interne ruis : psychologische ruis
semantische ruis (andere vakjargon, andere taal)
• Encoderen (versleutelen) & decoderen
• Feedback
Communicatiemodel van Shannon & Weaver
• Ruis
• Hoe fysieke ruis uitschakelen? -> interpretatie en taal van anderen begrijpen
• Storende bron uitschakelen
• Signaal versterken
• Boodschap via verschillende kanalen doorgeven
Feedback
• Reactie waardoor zender weet hoe de ontvanger de boodschap opvat.
• Typisch voor lineaire communicatiemodellen, bij circulaire opvattingen is communicatie een uitwisseling en komt
het feedbackbegrip niet meer voor.
• Feedforward: feedback dat gewenst en positief gedrag in de toekomst benadrukt (ik hoop dat je me het niet
kwalijk neemt maar, als je het beloofd om niet te lachen, vertel ik je het hele verhaal, mss is het nu niet het goede
moment, ik spreek je later)
Procesmodel van communicatie
• Communicatie is een continue proces waarbij A en B afwisselend zender en ontvanger zijn
• Houdt rekening met:
- referentiekader van A en B
- ruis en keuze
- situatie : waar, wanneer, met wie, onder welke culturele voorwaarden
4
