SKV 1 Verpleegkundige modellen
en theorievorming, klinische
aspecten van een
zorgprogramma
Prof. Eva Goossens
Examen:
- Theorie-examen bestaande uit +- 60 meerkeuzevragen > 11 juni 2024 9-11 uur
o +- 20 vragen over ethiek
- Groepsopdracht CAT per zorgproject groep > inleveren 27 mei 2024
Inhoud
1.1 Introductie (sem 1)..........................................................................................................................2
1.2 Inleiding tot evidence-based praktijkvoering (sem 1)......................................................................3
1.3 Methodologische stappen CAT (sem 1)...........................................................................................7
1.4 Van klinisch scenario naar onderzoeksvraag en zoekstrategie in een CAT (sem 1)........................16
1.5 Methodologische stappen CAT: kwaliteitsbeoordeling literatuur (sem 2).....................................19
1.6 Methodologische stappen CAT: beoordelen, extraheren en synthetiseren literatuur (sem 2)......22
1.7 Zorgprogramma’s en klinische paden (sem 2)...............................................................................27
Waarom nood aan slimmere zorg?..................................................................................................27
De toekomst > Wat is waarde gedreven zorg of value-based healthcare?......................................27
Wat is een zorgpad?........................................................................................................................29
Waarom digitale zorgpaden.............................................................................................................30
1.8 Ontwikkeling en implementatie van klinische praktijklijnen (sem 2).............................................31
Wat zijn klinische praktijkrichtlijnen?..............................................................................................31
Ontwikkeling van een richtlijn.........................................................................................................36
Praktijkrichtlijnen in België..............................................................................................................37
Belang van klinische praktijkrichtlijnen............................................................................................38
1.9 De implementatiestrategieën (sem 2)..........................................................................................40
1.10 Ethiek in de zorg deel 1 (sem 1)...................................................................................................47
Inleiding ethiek................................................................................................................................47
Zorg om betekenis...........................................................................................................................48
Een ander perspectief..................................................................................................................48
Een kritische blik..........................................................................................................................51
1
, Zorgethiek als hermeneutische ethiek.........................................................................................52
Vier betekenislagen.....................................................................................................................53
Wat is zorg?.................................................................................................................................54
Vier maal het belang van betekenis.............................................................................................55
Zorg om betekenis.......................................................................................................................56
1.11 Zorgethiek deel 2 (sem 1)............................................................................................................59
Principe ethiek.................................................................................................................................59
Het perspectief van zorgethiek........................................................................................................60
Met een zorg-ethische bril kijken naar het verhaal van Martijn......................................................62
Implicaties voor klinische praktijk en opleiding ethiek....................................................................63
1.12 Ethisch denken in het kader van zorg – deel 3 (sem 2)................................................................65
1.1 Introductie (sem 1)
Kwaliteit van zorg:
- De zorg mag geen vermijdbare schade met zich meebrengen = safe
- De zorg moet werkzaam zijn = effectief
- Geen verspilling van middelen = efficiënt
- Nodeloze wachttijden moeten vermeden worden = timely
- De kwaliteit van de geleverde zorg mag niet variëren in functie van kenmerken v/d patiënt
zoals leeftijd, geslacht, etniciteit, … = equitable
- Zorg in de functie van noden van de patiënt en uitgevoerd in shared discion = patiënt
gecentreerd
EBP: Er zijn 3 aspecten de bouwstenen voor EBP, bestaande uit: wetenschappelijke literatuur,
klinische ervaring & patiënt voorkeuren
Basisboek voor dit vak: evidence based-practice in nursing and healthcare – wolters kluwer
2
,1.2 Inleiding tot evidence-based praktijkvoering (sem 1)
Definitie wetenschappelijke praktijkvoering: Is toepassing van een verzameling samenhangende
concepten, definities en beweringen welke een systematische kijk opeen fenomeen weergeven aan
de hand van relaties tussen variabelen, met als doel het beschrijven, verklaren en voorspellen van
het fenomeen.
- Het op basis van de aangeleerde/bekende kennis = wetenschap voorbereiden, uitvoeren en
evalueren van de multidisciplinaire zorg en behandeling
- Disciplines in de gezondheidszorg hebben een eigenstandig vakgebied dat benut wordt bij
de oordeelsvorming over en de uitvoering van het handelen
- = body of knowledge
Voorbeelden nurse sensitive outsomes: pijn, doorligplekken, infecties bij katheterzorg
Het verpleegproces = verrichten van een serie doelgerichte handelingen in een zekere tijdspanne,
waarbij begin en einde worden onderscheiden.
- Klinische beoordelingsvermogen om balans te vinden tussen persoonlijke interpretatie en
wetenschappelijk bewijs
- Kritisch denken
- Intuïtie
- Interactief, cyclisch proces
Definitie verpleegkundige theorie
- Theorie = verzameling van samenhangende begrippen, definities en proposities, die de
verpleegkundige activiteit beschrijft, verklaart, voorspelt en voorschrijft
- Model = symbolische of schematische weergave van de werkelijkheid
- Verpleegkundig model = manier om naar het verschijnsel ‘verplegen’ te kijken
- Vroedkundig model = manier om naar het verschijnsel ‘vroedkunde’ te kijken
- Concepten = labels; verwijzen naar een verschijnsel of een groep van verschijnselen; zijn de
bouwstenen van een theorie
Concepten moeten vooraf zijn gedefinieerd
Verbanden tussen concepten = vormen van de theorie
3
, Functie van een theorie
- Gebeurtenissen, objecten en personen in deze wereld te verklaren
- Doel = bijdragen aan het begrijpen, kennis en controle over de wereld om ons heen
- Onderzoek/research = het toetsen van de theorieën
- Onderzoek vindt haar oorsprong in theorie en theorie wordt getest en herzien via onderzoek
Functie voor verpleeg/vroedkunde
- Organiseren, ordenen veelheid van op zichzelf staande feiten tot één geheel
- Verpleegprocessen zijn complex en zeer gevarieerd; noodzaak tot theorie
- Theorie verschaft ordening, organisatie voor het denken als vpk., voor observatie en voor
interpretatie wat vpk. waarneemt
Functie voor verpleegkunde
- Ontdekken nieuwe kennis
- Geeft richting aan gegevensverzameling; betrouwbaarheid van vpk. besluitvorming
- Kader voor: kwaliteit van zorg, basis zorgvisie instelling, raamwerk voor opleiding,
toetsingscriteria voor wetenschappelijk onderzoek
Ontwikkeling van een theorievorming
- Nursing research council (1970)
Gebrek aan frameworks voor verpleegkunde en vroedkunde
Standaardisatie opleidingsprogramma's
Doctoraalprogramma's verpleegkundige vroedkunde
- Walker & Avant (1983)
Verpleegkunde is meer en meer een professie
Theorie-ontwikkeling is inherent aan afbakenen kennisdomein verpleegkunde
- Eerste wetenschappelijke theorie: 1859 Notes on Nursing van florence nightingale > oorlog
in de krim
Verpleegkundig specialist
Verpleegkundige interventies gebaseerd op data & analyses
Gecontrolleerde trial and error
Kritische reflectie op status quo
Waarop is vpl handelen gebaseerd?
Notes on nursing: wisselwerking tussen de mens en zijn omgeving (qua gezondheid).
Het werk moest zich niet alleen richten op verzorgen, maar ook goede
omstandigheden, zoals: frisse lucht, licht, warmte, zindelijkheid, rust, …
Zij heeft het eerste verpleegkundige concept geformuleerd, waarin haar visie op
verschillende kennisgebieden samen kwamen: mens, omgeving, gezondheid,
verpleging = METEPARADIGMA > EXAMEN
In de theorie zijn er 4 modellen die onderling verbonden zijn > holistische
kijk op de mens, dus niet alleen ziekte en behandeling
Mens: verpleegkundigen zijn er om patiënten te behandelen, niet alleen de
ziekte. Holistische kijk op de mens: een patiënt bestaat uit biologische,
psychologische, sociale en spirituele componenten
Omgeving: De omgeving zo instellen dat de natuur zijn helende werking kan
doen. De belangrijkste elementen hiervan: goede ventilatie, schone lucht,
schoon water, warmte, rust, goed licht en een goede afvalverwerking.
Gezondheid: Gezondheid is niet alleen dat je niet ziek bent, maar ook datje
in staat bent om al je mogelijkheden te benutten. Deze definitie is hetzelfde
als de huidige definitie van de WHO.
Verpleging: Het doel van de verpleegkundige was om de patiënt in debeste
conditie te krijgen om de natuur zijn helende werking te kunnenlaten doen.
Vpk moeten daarvoor speciaal opgeleid zijn; oprichting van de eerste
4
