Jolan Kegelaers 2023 – 2024
Damla Akgöl 3BA
Schema Samenvatting: Gezondheidspsychologie
Table of Contents
H1: Introductie gezondheidspsychologie ............................................................................................................................................................................... 2
H3 + H4: Gezondheidsgedrag (GZHG) ...................................................................................................................................................................................... 3
H5: Gedragsmodellen .............................................................................................................................................................................................................. 4
H6 + H7: Gedragsveranderingen (GV) POPULATIE NIVEAU ..................................................................................................................................................... 6
H6 + H7: Gedragsveranderingen (GV) INDIVIDUELE NIVEAU .................................................................................................................................................. 7
H8: Ziek zijn .............................................................................................................................................................................................................................. 8
H9: Het consult en daarna ..................................................................................................................................................................................................... 10
H10 + H11: Stress & Gezondheid ........................................................................................................................................................................................... 11
H11 + H12: Stressmanagement (SM) ..................................................................................................................................................................................... 12
H15: Pijn ................................................................................................................................................................................................................................. 13
H2: Sociale invloeden ............................................................................................................................................................................................................ 15
Afbeeldingen .......................................................................................................................................................................................................................... 16
Afkortingen gebruikt in svt Afkortingen gebruikt in svt Afkortingen gebruikt in svt
- GZH = gezondheid - (-) = negatief(-ve) of nadeel - GV = gedragsverandering
- Tss = tussen - Sign. = significant -
- v/d of v/h = van de/het - = daling
- wet. = wetenschap(pelijk(e)) - ZDT = zelfdeterminatietheorie/
- pov = perspectief zelfbeschikkingstheorie
- (on)afh. = (on)afhankelijk - Versch. = verschillende
- BPS = biopsychosociaal - LT = lange termijn
- Ψ = psychologie - Mog. = mogelijk(e)
- # = aantal - Cogn. = cognitief(-ve)
- Bep = bepaald(e) - Subj = subjectief
- (+) = positief(-ve) of voordeel - ZV = zorgverlener
1
, Jolan Kegelaers 2023 – 2024
Damla Akgöl 3BA
H1: Introductie gezondheidspsychologie
→ BAUMAN: GZH als… BPS pov (WHO model) = nu GZH Ψ = toegepaste wetenschappen Gerelateerde domeinen
- Gevoel van ‘welzijn’ → Dualistisch idee = weg → Systematisch analyse van empirisch 1. Psychosomatische geneeskunde
- Afwezigheid van symptomen van ziekte → Nadruk op subjectieve beleving: zich data (FREUD)
- De handelingen waar een gezond persoon ziek voelen - Kwantificeren → Dualistisch idee: organische ><
toe in staat is → Strength-based model = positieve - Beschrijven psychogene ziekten
Historische perspectieven gezondheid (~empowerment) - Voorspellen & interveniëren → Mogelijk stigmatiserend
1. HIPPOCRATES: GZH = balans tss humores → Invaliditeit = beperkende GZH- 2 onderzoeksmethoden 2. Gedragsgeneeskunde
(vloeistoffen) toestand 1. Epidemiologisch = mbt ziektepatronen → BPS pov op geneeskunde
→ Holistisch visie → WHO-model (zie p16) in diverse populaties & de relatie met → Multidisciplinair aanpak
→ Nu: eerder stimuleren van neuroplasticiteit → Beperking: “black box pov”, is 1/6 andere factoren - Graded activity: bv. fysiotherapie
v/d brein ipv imbalans aan stofjes in brein dimensies belangrijker dan de andere?, → Mortaliteit = sterftecijfer & gedragstherapie
2. Middeleeuwen: ziekte als straf van god begrip van GZH onhelder maken, → Morbiditeit = #zieken tov totale 3. Medische sociologie
→ Idee van humores + religie & spiritualiteit behandelingen hier zijn complex & duur populatie → Ziekte & GZH in bredere sociale
3. DESCARTES: wet. revolutie & dualisme (= Positieve GZH (HUBER): “men is meer - Prevalentie = # die momenteel aan pov’s bestuderen
lichaam & geest staan apart) dan zijn beperking” ziekte leidt → Relaties tss mens & organisatie
→ Mechanisch standpunt → Combo van feitelijk & subjectief - Incidentie = # die binnen bep. → Sociaal-economisch factoren
Biomedisch ziektemodel functioneren tijdskader aan ziekte leidt 4. Bewegings- & sportsΨ
→ Ziekte & symptomen hebben altijd een → 6 dimensies (ZinK DaMe LiMe): → Premature mortaliteit: dood voor de → Optimaliseren sportieve prestaties
fysiologische verklaring zingeving, lichaamsfuncties, meedoen, verwachte leeftijd → (+) effecten van fysieke activiteit
→ Mechanisch & rechtlijnig werken mentaal welbevingen, QoL, dagelijks → Quality of Life = subjectieve → Niet noodzakelijk aandacht voor
→ GZH = afwezigheid van ziekte = deficit model functioneren tevredenheid met kwaliteit van leven, bredere GZH-thema’s
→ Diagnose-recept model GZH Ψ speelt rol bij … lichamelijk & geestelijk gezondheid 5. Klinische Ψ
→ Reductionistisch pov: terug naar 1. Bevorderen & in stand houden van → Disability-adjusted life years (DALY’s) = → Geestelijke gezondheid
biochemisch/neurale processen GZH # levensjaren verloren door ziekte/ → Meer medisch pov (diagnostiek)
→ Beperkingen: dualistisch visie (zwart-wit 2. Het ontstaan van ziekte beperking
denken), reactie op ziekte is persoonafh., geen 3. Preventie & behandeling van ziekte
verklaring voor psychosomatische effecten (bv. 4. De verbetering van gezondheidszorg 2. Kwalitatief onderzoek = mbt
placebo), artificieel onderscheid tss organisch & & - beleid beschrijven & begrijpen van subjectieve
psychogene ziekte ervaringen, overtuigingen & gedrag
2
, Jolan Kegelaers 2023 – 2024
Damla Akgöl 3BA
H3 + H4: Gezondheidsgedrag (GZHG)
Wat is GZHG? → (+) impact? Mogelijks een → Ontwenningseffecten 4. Overgewicht = gebrekkig → Motieven: gezond worden/blijven, fit
→ Ziekte willen vermijden? klein (+) effect - Lichamelijk: misselijkheid, dieet + weinig bewegen + zijn, gewicht verliezen, sociale acitviteit,
→ Streven naar GZH? - LDL-cholesterol slapeloosheid, zweten genetica zelfbeeld/stemming verbeteren
→ (+) impact op GZH? - risico hart- en vaatziekte - Psychologisch: angst, → Queteletindex (BMI) = → Barrières: tijdsgebrek, $$$, schamen,
→ 2 soorten gedrag: & kankers rusteloos-/prikkelbaarheid 𝐺𝑒𝑤𝑖𝑐ℎ𝑡 gebrek aan zelfvertrouwen/sport maatje/
𝐿𝑒𝑛𝑔𝑡𝑒 2
gedragsmatige pathogenen & - Afremmen van → Gedrag hervatten = (-) faciliteiten, omgevingsbarrières
- Houdt geen rekening met
-immunogenen carcinogenese bekrachtiging (vicieuze cirkel) 1. Therapietrouw
leeftijd, geslacht, spier-
De 7 van ALAMEDA: 7 → J-vormige relatie! → ‘Psychologisch’ verslaving → Compliantie = advies strikt opvolgen
massa, ethniciteit, …
factoren mbt mortaliteit & → WHO: “alcohol is unsafe” - Familiegeschiedenis & - Adherentie = advies, maar rekening
- Soms is buikomtrek
morbiditeit - ♂: max 3/dag erfelijkheid
(‘appel vorm’) of LDL-
houdend met individuele- of
1. 7-8u slaap/nacht - ♀: max 2/dag - Sociaal verworven & omgevingsfactoren
cholesterol een
2. Niet roken - Nooit >4 drankjes bekrachtigd gedrag - Concordantie = samen met patiënt
belangrijkers voorspeller
3. Max 2 alcoholisch drank per - Min. 1 dag/week niets - Genot & plezier tot overeenkomst komen
- BMI >25 = sterftekans
dag → CAGE test: Cut down, - Gewoontevorming → Factoren voor therapie(on)trouw
5. Cholesterol
4. Regelmatig bewegen Annoyed, Guilty, Eye-opener - Aanwezigheid comorbide - Patiënt-, Aandoening-, Behandeling,
→ Low (LDL) en High-density
5. Niet eten tss maaltijden - 2+ vragen (+)? = mogelijke psychopathologie Systeem gerelateerde en Socio-eco
lipoproteïnen
6. Niet >10% overgewicht alcoholprobleem - Zelfmedicatie voor stress factoren
- LDL (uit verzadigd vet):
→ 6/7 factoren aanwezig? → Waarom begint men toch te - Gebrek aan vertrouwen 2. GZH-screening: “gericht op…”
kans op atherosclerose &
Langer leven drinken? om gedrag te stoppen (= → Identificeren van risicofactoren ifv
risico voor ischemische
- Cummulatief - Erfelijkheid, sociale druk zelfeffectiviteit) primaire preventie door gedrags-
hartziekten
Gedragsmatige pathogenen = (impliciet/expliciet), sociaal → Maatschappelijke model/ verandering
bedenkingen over verslaving • Arteriosclerose → Ziektedetectiescreening ifv secundaire
schadelijk voor GZH leren, nieuwsgierig, imago • Angina pectoris
1. Roken: sign. van & reputatie, laag zelfbeeld - Passieve slachtoffer: “’t is preventie door mediactie
je schuld niet”, focus op • Aneurysma - Is screening altijd wel nuttig?
mortaliteit bij ex-rokers! & eigenwaarde, gewichts-
externe controle • Embolie door trombose - Kwaliteitscriteria?
2. Alcoholgebruik: ♂>♀ beheersing, neiging tot
- Crimineel: morele Gedragsmatige immunogeen 3. Vaccinaties = antigeen introduceren
→ Overmatig ♂: 21+/week risicogedrag, stress,
standpunt, “eigen schuld” = bevorderen GZH → Via ziekteverwekkers of mRNA
- Overmatig♀: 14+/week economisch tegenspoed,
- Biomedisch: verslaving als → Psychische & fysieke → Groot voordeel op morbiditeit &
→ Bingedrinken = 5+ glazen gezondheidscognities
ziekte (behandelingsplan voordelen mortaliteit, kosteffectief, veilig, individueel
→ Primaire alcoholsterfte = 3. Verslaving (via dopamine
& ontwenning) → Dosis-respons relatie = en maatschappelijk voordeel
rechtstreekse gevolg op pathways)
- Behavioristisch: sociaal GZH-winst , naarmate er → Reden weigering: contextuele,
mortaliteit bv. levercirrose → Lichamelijk afh. = tolerantie
leren & conditionering als meer gesport wordt individuele/sociale en vaccinatie-
- Secundaire = indirect tov effecten van drug = groter
consumptie nodig voor zelfde oorzaak (‘afleren’) gerelateerde factoren
gevolg bv. ongevallen
effect te bereiken
3
