Gids voor succesvol opvoeden – Peter Adriaenssens Pedagogie
1. Ouders worden, ouders zijn
Opvoeding vroeger en nu: de verschillen
Kinderen opvoeden is niet gemakkelijk. Zowel ouder als kind doorlopen hun eigen
ontwikkeling. Vroeger was het normaal dat je je kinderen opvoedde zoals je ooit zelf was
opgevoed, maar nu is dat allemaal niet meer zo vanzelf sprekend.
Elke tijd heeft zijn moeilijkheden. De tijd waarin we nu leven is een complexe samenleving
waarin veel gebeurd.
De gezinsvorming tegenwoordig verschilt ook erg van die van vroeger. Vroeger was er het
traditionele gezin: vader, moeder en kinderen. Nu zijn er ook samengestelde gezinnen,
eenouder gezinnen … Bij eenoudergezinnen is het aangeraden om een tweede
vertrouwenspersoon voor het kind te betrekken omdat het kind hier nood aan heeft voor zijn
ontwikkeling. De gezinnen zijn tegenwoordig ook veel kleiner dan vroeger.
Een thuis is een essentieel element binnen elk gezin. Vroeger ging vader werken, terwijl
moeder thuis bleef om voor de kinderen te zorgen. Tegenwoordig werken zowel vader als
moeder en zijn ook de kinderen regelmatig weg voor hun studies of dergelijke. Daarom is het
erg belangrijk dat er een huis is, een vertrouwde omgeving waar gezinsleden samenkomen.
Het is belangrijk om in de opvoeding een evenwicht te vinden tussen streng zijn maar je
kinderen ook vrij laten. Het is dus essentieel om naar je kinderen te luisteren en iedereens
mening te aanhoren. Dit is ook zo in de puberteit.
Als ouder kan je sommige dingen doorgeven van hoe je zelf ooit werd opgevoed, andere
dingen dan weer niet. Omdat de generatie ouders nu heel vaak worden geconfronteerd met
zaken die in hun kindertijd niet aanwezig waren, denk maar aan de digitalisering (smartphones,
computers…). De psychologische afstand tussen ouder en kind, maar zeker tussen
grootouder en kleinkind is dus op sommige vlakken enorm. Daardoor kunnen kinderen ook
(groot)ouders helpen bij dergerlijke zaken. Het komt ook vaak voor dat het oudste kind de
bemiddelaar is voor het gedrag jongere zussen en broers. Naast de digitalisering is er ook een
groot verschil tussen de ouder-kind generaties wat betreft het onderwijs. Niet alles wat
kinderen nu leren op school herkennen ouders vanuit hun eigen schoolcarrière.
Wanneer begint het ouderschap?
We denken dat het ouderschap pas begint bij de geboorte van een kind, maar dat is niet waar.
Het begint veel vroeger, het zit namelijk in je familie, in je stamboom. Elke stamboom heeft
zijn eigen ‘wortels’ : de tradities, kennis, normen en waarden. Wanneer twee mensen uit
verschillende families elkaar leren kennen en een koppel vormen worden twee stambomen
met elk hun eigen wortels met elkaar verbonden. Het koppel moet hierover spreken en
beslissen welke aspecten van welke familie ze volgen. Hierover kan gediscussieerd worden,
maar het kan ook verrijkend zijn. Deze fase, waarin de waarden van twee families
gecombineerd worden is erg belangrijk voor de vorming van de constructie van het
toekomstige gezin. Aan het begin van de relatie wordt er dus al gebouwd aan de relatie én
aan het toekomstige ouderschap. Partner- en ouderschap is een groeiproces.
Allereerst ben je man en vrouw, wanneer er een kindje komt wordt je bovenop ook vader en
moeder. Het is mogelijk dat twee mensen het perfecte koppel vormen en als man en vrouw
goed overeenkomen, terwijl ze als moeder en vader regelmatig op moeilijkheden botsen en
dus ruzie hebben over opvoedkundige aspecten. Je kan dus én een goed koppel zijn én een
ouderschap met een ernstig conflict.
1
, Gids voor succesvol opvoeden – Peter Adriaenssens Pedagogie
Grenzen van een gezin
Elk gezin moet zijn grenzen stellen en dus een eigen profiel aanmaken. Als gezin stel je
grenzen, typerende zaken, waaraan de buitenwereld jou gezin herkent. Met het stellen van
grenzen sluit je je niet af van de wereld maar toon je aan de wereld dat jouw gezin een eenheid
vormt. Ze geven bovendien veiligheid en bevorderen de groei van jouw familie. Over deze
grenzen moeten binnen het gezin goede afspraken gemaakt worden om ruzies en discussies
te vermijden.
Het is niet gemakkelijk om deze grenzen aan je eigen familie (ouders, broers, zussen…)
duidelijk te maken. Er moet een evenwicht gezocht worden tussen het creëren van een nieuwe
stamboom (door samen te komen met je partner) en nog lid te blijven van je eigen stamboom.
Ook met de partnerkeuze zijn ouders niet altijd blij, bijvoorbeeld als je ouders hun
schoondochter/-zoon niet goed genoeg vinden voor hun kind. Grenzen die je als gezin maakt
moeten dus geaccepteerd worden door je omgeving. Het is niet de bedoeling dat jouw ouders
aan jou de les komen spellen over hoe jij je kinderen moet opvoeden.
De ontwikkeling van het ouderschap is gebaseerd op 2 pijlers: de achtergrond van elke
partner en de kwaliteiten van de partnerrelatie. In een relatie moet je sterk en zwak zijn. Het is
ook belangrijk dat je je een evenwichtige relatie hebt. Wanneer er een kind geboren wordt
moet de vader allereerst een balans vinden tussen zakenman en vader. Maar ook de
gelijkwaardigheid tussen moeder en vader onderling is erg belangrijk. Zowel moeder als vader
moet blijven buitenkomen en deel uitmaken van de samenleving zonder zich af te sluiten van
de maatschappij.
Gewenst ouderschap: wanneer ben je klaar voor kinderen?
Wanneer je als man en vrouw beslist om voor een kindje te gaan heeft niets te maken met de
leeftijd, maar wel met de rijpheid van de relatie. Er is een groot verschil tussen ‘het verlangen
naar een kind’ en ‘het verlangen naar een relatie met een kind’. Als je te kinderen krijgt zonder
er klaar voor te zijn wordt het kind hiervan de dupe. Je moet klaar zijn om moeder en vader te
worden. Hierover moet je als koppel veel praten en jezelf hier vragen over stellen “Zijn we er
klaar voor om kinderen te krijgen?” “Willen we kinderen?” “Is onze relatie sterk genoeg voor
het krijgen van een kind?”… Je moet beiden bereid zijn om een beseffen dat je een grote
verantwoordelijkheid krijgen om voor dat kind te zorgen.
➔ Ouderschap is niet vanzelfsprekend. Een goede partnerrelatie is een eerste en
belangrijke voorwaarde om tot goed ouderschap te komen.
2. Kinderen en tieners: het verhaal van hun ontwikkeling
Een kind heeft nood aan contact met een goede verantwoordelijke ouder en een veilige
thuishaven, vaak voldoet de moeder aan deze omschrijving, daarom spreekt men wel eens
van het moederinstinct. Maar ook vaders (of andere opvoeders) kunnen aan deze
omschrijving voldoen. Vroeger sprak men van het moederinstinct, vandaag spreken we over
gehecht- en verbondenheid. Bowlby was de eerste onderzoeker die aantoonde dat een
warme intieme relatie tussen baby en opvoeder (moeder, vader, onthaalouder…) nodig is voor
een lichamelijke en psychische gezonde ontwikkeling van de baby. Zowel de opvoeding, als
de relatie tussen de partners, al de relatie tussen opvoeders en kind doorlopen een
ontwikkeling. Hierin speelt gehechtheid een rol, maar dit is niet de enige bepalende factor
voor een goede of slechte ontwikkeling.
2
