Samenvatting TAAL 3
Les 1 – Wat is lezen?
Wat moet een lezer kunnen…
Om te kunnen lezen?
TECHNISCH LEZEN
= Schrift herkennen = code – decoderen
Voor elke letter een klank kennen
Letters, leestekens, leesrichting
BEGRIJPEND LEZEN
= Betekenis kunnen toekennen aan een visuele woordvorm of klankvorm, weten naar welk
begrip de woordvorm verwijst
Om betekenis te kunnen toekennen
Woordvolgorde en zinsstructuren herkennen
Woordvolgorde bepaalt mee de betekenis
Samenhang tussen zinnen en alinea’s in een tekst, tekstopbouw kunnen zien
Context gebruiken waarbinnen de inhoud van de tekst zich afspeelt om betekenis te kunnen
afleiden
Noodzakelijke gegevens uit context halen om betekenis vlot te kunnen afleiden
Wat is lezen?
= In de eerste plaats begrip toekennen
MAAR… om met begrip te kunnen lezen moet een lezer voldoende technisch leesvaardig zijn
(= voorwaarde om tot begrip te komen)
LEZEN = Zowel TECHNISCH als MET BEGRIP kunnen lezen
Drie componenten van lezen
1. Technisch lezen
2. Lezen met begrip
3. Leesmotivatie/ -doel/ - plezier
Nooit ‘zomaar’ lezen, heeft een leesdoel nodig! (vb; Recept klaarmaken..)
Het leesproces
, (p. 157)
Lezen/ schrijven in het schriftelijke communicatieproces
De lezer
Lezen is een complex proces waarbij de lezer (ontvanger) een boodschap van een schrijver (zender)
ontcijfert die in een schriftelijke code werd verpakt .
Lezers zijn erg verschillend: taalvaardigheid, voorkennis, motivatie, interesses…
Begrijpend lezen = denken terwijl je leest Zo een betekenis toekennen aan een tekst
Kan pas als je voldoende voorkennis hebt
Hoe nauwer tekst aansluit bij leefwereld en ‘kunnen’, hoe groter de kans dat de lezer ook
plezier beleeft aan het lezen
Denkactiviteiten
Lezen = beroep doen op kennis, vaardigheden & mentale processen
Leren lezen is ook het trainen van mentale processen
Vraagt inspanning, oefening en herhaling
Afhankelijk van het leesdoel kan je op verschillende manieren lezen
Lezer moet actief met een tekst aan de slag gaan om hem te kunnen begrijpen
De tekst
Leesproces kan beïnvloed worden door allerlei tekstkenmerken
Flyers, recepten, brieven, vraagstuk, sprookje, stappenplan…
, Verschillen allemaal qua onderwerp, structuur, vormgeving…
Complexiteit wordt bepaald door de woordkeuze, zinsbouw, rode draad…
De socioculturele context
In welke omstandigheden wordt er gelezen?
Krijgt de LLN ondersteuning of leest hij alleen?
Sluit tekst aan bij leefwereld en interesses?
Welke leesgewoontes heeft LLN thuis? Wordt hij voorgelezen? Geletterde thuisomgeving?
!! Vooral kansarme LLN lopen een hoger risico op een leesachterstand
Waarom inzetten op lezen?
Volwaardig deelnemen aan onze maatschappij
Dagelijks kom je heel wat geschreven informatie tegen, die je kritisch moet verwerken
Lezen wordt almaar complexer (invloed digitalisering)
Onderwijs moet LLN helpen leesvaardigheid te ontwikkelen om volwaardig deel te nemen aan
onze maatschappij
Cruciale voorwaarde voor schoolsucces
Leerinhouden worden ook schriftelijk doorgegeven
Lezen = onlosmakelijk verbonden met kennis verwerven
Impliciet kennismaken met nieuwe woorden, structureren, zinsconstructies..
Duidelijk verband met mondelinge vaardigheden: (vb; begrijpend luisteren cruciaal als
voorbereiding op begrijpend lezen)
Komt cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling ten goede
Ideale oefening om denkvermogen aan te scherpen (redeneren, probleemoplossend, denken)
Inleven in verhalen: Leren verplaatsen in gevoelswereld en denkwijze van anderen
Bevordert empathisch vermogen
Prikkelt voorstellingsvermogen en creativiteit
Literaire competentie ontwikkelen
Hoe leren leerlingen lezen?
Houd rekening met de beginsituatie
De kleuterklas
In de kleuterschool krijgt de geletterdheid van kinderen veel aandacht
Fase NIET afgerond in 3de KL Gaat verder in LO
Leren over klanken, opbouw van verhalen…
Positieve ervaringen opdoen met beelden, letters, verhalen… ZIN IN LEZEN!!
Geletterde omgeving creëren:
LK modelt, geeft toegang tot leesmateriaal, gaat in interactie over geschreven taal..
Start van de leesactiviteit
Vertrekken vanuit een functionele insteek die rekening houdt met de LLN, leerinhouden en
context
De leerlingen
, Inspelen op verschillen tussen LLN: afstemmen op noden, interesses, leefwereld & voorkennis
Leg de lat hoog voor iedereen!
Gedifferentieerd aanbod van teksten, ondersteuning op maat (preteaching, strategie
instructies…)
De leerinhouden
Elke les maakt deel uit van groter geheel van lessen
Leesonderwijs: Leerlijn verloopt cyclisch
Bepaalde leesstrategieën komen regelmatig opnieuw aan bod (in andere context,
toegepast op andere teksttypes, op moeilijkere teksten…)
Streven naar toenemende mate van zelfstandigheid en flexibiliteit
De context
Leesactiviteiten succesvoller wanneer inrichting klas uitnodigt tot lezen (aantrekkelijk
leesplekken, meubilair, kwaliteitsvol leesaanbod…)
Boek van de maand, leesbeesten, genres boeken, vaste leesrituelen, koptelefoons…
Vertrek vanuit doelen
DOEL leesonderwijs: LLN lezen verschillende teksten graag, vlot en met begrip
Belangrijk: LLN erop wijzen dat ze, afhankelijk van wat ze lezen, een ander doel hebben, en
bijgevolg ook op een andere manier met een tekst aan de slag moeten
Doelen voor lezen: Informeren, overtuigen, instrueren, amuseren
Afhankelijk van tekstdoel is er een opdeling in tekstsoorten
Kies voor een doordachte leesdidactiek
Goed leesonderwijs = 5 sleutels
Functionaliteit
Interactie
Strategie-instructie
Leesmotivatie
Transfer (VEEL kansen om te lezen; binnen & buiten school)
Uitdagende en motiverende leesomgeving creëren
Interactie tijdens lessen stimuleren & effectieve leesstrategieën aanleren Intrinsiek
gemotiveerd (meer moeite doen)
Aandacht voor succeservaringen, rekening houden met individuele interesses, geven
autonomie aan LLN (zelf leesmateriaal kiezen), stimuleren sociale motivatie
Aandacht voor genietend lezen! Gesprekken voeren over boeken (enthousiasme delen)
Uitdagende en functionele leestaken Gemotiveerder om te beginnen aan de tekst
Begrijpend lezen = doel & middel om kennis over de wereld te vergaren
Hoe voeren we een goed leesbeleid?
Voorwaarden om jonge lezers te stimuleren:
Leraren die ‘leesmodellen’ zijn
Zichtbare, motiverende leesomgeving
