COLLEGE 3 GEZINNEN
Een van de drie kernspeler: bedrijven overheden en gezinnen.
Belangrijke pionnen in wat economie is, hebben aparte functies in de economie.
- Arbeid, werken (arbeid of intellectuele arbeid binnenbrengen)
- Sparen, die arbeid niet allemaal omzetten in consumptie, een beetje sparen voor later
- Lenen, uitlenen maar ook ontlenen voor bepaalde investeringen
ARBEID
ALLOCATIE VAN ARBEID
Arbeid is deel van een markt: een arbeidsmarkt. Allocatie van arbeid, de weg vinden van arbeid, wat gaan
we doen? Wie gaat dat doen? Hoeveel gaan dat doen? Dat zijn allemaal zaken die in een arbeidsmarkt
plaatsvinden.
Arbeidsmarkt
Ook daar, zoals overal, heb je een schaars aanbod. Je
hebt maar een aantal mensen, handen, een aantal
uren in een dag, dat is schaars. Daar is er ook een
schaars aanbod en vraag spel zijn.
Horizontaal (q) is de hoeveelheid-as, hoeveel uren/
hoeveel arbeid je verricht. Hoe intens
Verticaal (p) is de prijs of de verloning die erbij komt
kijken.
Dat vindt een evenwicht en je kan bepaalde verschuivingen hebben.
Nieuwe bedrijven/ nieuwe jobs, dan gaat die vraagcurve horizontaal verschuiven over die hoeveelheids-
as, een pure horizontale verschuiving. Je krijgt zo een nieuw evenwicht van meer tewerkgestelden of meer
werk in de economie en tegen een hoger loon. Meer bedrijven, meer jobs -> schaarste van mensen =
hogere lonen en meer arbeidsplaatsen.
Ander effect, een vakbondsactie
We willen meer loon voor hetzelfde werk. Wat gebeurt er dan?
Die aanbodscurve gaat naar boven verschuiven, volgens de verticale as. Dan krijg je, sommige bedrijven
kunnen die hogere lonen niet betalen, dan gaan de arbeidsplaatsen verminderen, maar de lonen zullen
wel stijgen.
1
, Terugplooiende arbeidsaanbodcurve
Sociale wetenschap: gaat over mensen.
Geen machines
Ze zijn niet overal en altijd winst maximaliserend.
Het verband tussen het aantal uren dat je werkt en het aantal euro, uw loon dat hoger wordt, dat wordt
positief. Men gaat meer werken bij meer loon. Dan gaan ze misschien meer bereid zijn om de zaterdag te
komen.
Op een bepaald moment kom je aan een loon waarbij je zegt dat als je maar 5 dagen in de week werkt
behalve de zaterdag, dan heb je genoeg geld. Je krijgt zo een terugplooiende curve.
Dan bekom je dat menselijk aspect een winst maximaliserende mens dat zou doorlopen, maar mensen
beginnen dan af te hangen van familie, work-life balance, …
Naarmate dat mensen meer beginnen te verdienen, dan gaan ze trachten minder beginnen te werken (als
ze dat kunnen ten minste).
Welvarende gezinnen, als de man veel verdient dan worden andere dingen belangrijker en gaat het arbeid
achteruit gaan. Dan krijg je een luxe-situatie.
De mens is dus niet altijd gericht op winst maximalisatie.
VERGOEDING VAN ARBEID
Die prijskolom, de verticale as, dan hebben we het over lonen.
Toch zeker voor bedienden.
Formeel noemt het loon, dat is voor de werknemer. Salaris en bezoldiging zijn synoniemen van elkaar,
maar officieel is het loon.
Andere vormen van verloning zijn:
- Pensioensparen
- Verlofdagen
- Overlijdensverzekering
- Maaltijdcheques
- Salariswagen
Het gaat niet over puur geld, maar heel wat zaken die erbij komen kijken: extralegale voordelen.
In België is dat uitgebreid, omdat de belasting op loon redelijk hoog is. Al die extralegale voordelen zijn
minder belast en minder aantrekkelijk om te geven als werkgever.
Loon bestaat dus uit heel wat verschillende parameters die subjectief beoordeeld worden, sommige
mensen vinden een salariswagen belangrijk, anderen vinden verzekering belangrijker. Dat is een mix waar
je aan de slag mee kan als werknemer/ werkgever.
2
, Extralegale voordelen
Als BEDIENDE, niet als zelfstandige
Kenmerken bezoldigden
Iemand die als bediende of bezoldigde werkt (ander woord voor bediende)
- Weinig zelfstandigheid & geen beroepsaansprakelijkheid: arbeidsovereenkomst
- Als je een fout maakt in naam van uw bedrijf, zonder bedrog, dan is dat
verantwoordelijkheid van het bedrijf.
- Je hebt ook weinig zelfstandigheid. Je kan niet zomaar uw uren kiezen.
- Dat zijn allemaal zaken die worden besproken in uw arbeidsovereenkomst
- Werkgever betaalt alle belastingen in uw plaats (bruto vs. nettoloon)
- Werkgever betaalt in uw plaats alle belastingen
- Brutoloon is wat geafficheerd wordt en nettoloon is wat je op je rekening ziet. Het
verschil daartussen zijn de belastingen, dat betaalt de werkgever in uw plaats
- Weinig mogelijkheid tot inbrenging van beroepskosten (beperkte forfaitaire mogelijkheden)
- Werkgever regelt sociaal statuut (sociale zekerheid)
- Uitgebreidere vergoedingen bij moederschaps- en vaderschapsrust
- Uitgebreidere pensioenrechten
- Uitgebreidere zekerheden bij arbeidsongeschiktheid
- Betaalde vakantie (vs. geen betaalde vakantie voor zelfstandige)
- Werkloosheidsuitkering (vs. beperkte overbruggingsrechten voor zelfstandigen)
- …
Bruto/ netto/ lasten werkgever
Groot verschil tussen wat je effectief krijgt
Er is een groot verschil tussen wat de werkgever effectief moet betalen aan de staat, wat de kost is en wat
je als werknemer onderaan uw brief ziet wat op uw rekening wordt gestort.
Loonkost = totaliteit wat een werknemer aan een werkgever kost
De kost voor de werkgever is hoger dan het brutoloon dat geafficheerd wordt.
Groot verschil tussen nettoloon, brutoloon en de loonkost
3
, LOONKOST: Wat een werknemer een werkgever kost
- Patronale RSZ-bijdragen (25% brutoloon)
- Vakantiedagen en andere indirecte kosten (ca. 15% brutoloon)
BRUTOLOON: Berekeningsbasis & wat je werkgever je betaalt (cfr. CAO)
- RSZ (Rijksdienst Sociale Zekerheid): 13,07%
BELASTBAAR LOON
- Belastingen (volgens inkomensschaal)
- Bedrijfsvoorheffingen (afhankelijk van loonhoogte, gezinslast etc.)
NETTO LOON: wat je krijgt
Belgische belastingschijven zijn heel hoog bij een
laag loon
Daarom zijn die extralegale voordelen zo
populair, omdat die minder belast worden en
fiscaal is dat interessanter want als je jouw
werknemer 100 euro extra wil geven in nettoloon,
in brutoloon scheelt dat enorm veel.
De totale kost voor uw werknemer is meer dan
het dubbele
Bruto/ netto
Hoeveel mensen verdienen
De laagste inkomens hebben ongeveer een
belastingdruk van 25%
De hoogste hebben 50%, gewoon de helft
Zelfstandigen
Quasi alle architecten in België zijn zelfstandigen. Wat wil dat zeggen?
- Geen collectieve onderhandelingen, geen CAO’s
- Weinig marktmacht, want je bent als individu aan het onderhandelen, aan een individueel
kantoor
- Veel onderlinge concurrentie daardoor
- Geringe bescherming
4