Les 1: introductie en utopische modellen
Klassieke(/religieuze) utopie
tegelijkertijd een kritiek op de eigentijdse samenleving en een beeld van de volmaakte nieuwe samenleving
die losstaat van de werkelijkheid
Utopische stad
denkbeeldige stad,
een stad gecreëerd met het oog op het grootst mogelijke geluk en harmonie in de sociale samenleving
(vaak gekoppeld aan herstructurering en de droom van maatschappelijke en wetenschappelijke
vooruitgang)
Utopie
(begrip bedacht door Thomas More tgv publicatie Utopia 1516)
een droombeeld van een niet te verwezenlijken ideaal (op aarde)
Eschatologie
verwacht een betere toekomst in het hiernamaals
Ideologie
een min of meer afgerond systeem van opvattingen en strevingen, die richtinggevend zijn voor het sociaal-
politiek handelen
Transcedent
Uitstijgen boven de dagdagelijkse realiteit (werkelijkheidsvreemd)
Kenmerken klassieke(/ religieuze) utopie (5)
1) omkering (tegendeel, kritiek eigentijdse werkelijkheid)
2) het modelkarakter (niets wordt aan het toeval of de fantasie van de leden overgelaten)
3) een aureool van voltooidheid (er mogen geen grappen/kritiek op het nieuwe bestaande worden
gemaakt/gegeven)
4) transcendent (de band met het verleden is radicaal doorgesneden)
5) eindfase (de mens is naar zijn bestemming gebracht, beeld van de verloste werkelijkheid)
Thomas More
- 15-16e eeuw, Staatsman en kanselier olv Hendrik VIII, Brit
- (Publicatie) Utopia (1516)
Francis Bacon
- 16-17e eeuw, kanselier, Brit
- (Publicatie) Novum Organum (1620), Nova Atlantis (1626)
Tommaso Campanella
- 16-17e eeuw, monnik Italiaan
- (Publicatie) Città del Sole (de Zonnestad) (1623)
Particulier
privaat
(= niet vanuit een bedrijf of vanuit de overheid georganiseerd)
(Johann) Valentin Andreae
- 16-17e eeuw, Theoloog (studie van God), Duitser
- (Publicatie) reipublicae Christianopolis descriptio (1623)
Secularisering
daling invloed/macht kerk en godsdienst op de samenleving
Wetenschappelijke utopie
realiseerbaar concept gebaseerd op wetenschappelijke kennis over de geschiedenis en wetten die de
mens en samenleving beheersen, biedt een oplossing voor de praktische problemen in de eigentijdse
samenleving
Kenmerken wetenschappelijke utopie (3)
1) niet transcedent (gedacht als een realiseerbaar concept)
2) bewust probleemoplossend (schrijvers zien praktische problemen in de eigen samenleving en doen
voorstellen om deze op te lossen)
3) geen eindstation (zekere manoeuvreerruimte, beter dan de bestaande toestand, maar niet
gepresenteerd als volmaakt)
Claude Nicholas Ledoux
- 18-19e eeuw, architect, Fransman
- La Ville idéale de Chaux (circa 1780)
Arturo Soria YMata
- 19-20e eeuw, Stedenbouwkundige, Spanjaard
- Ciudad Lineal (Bandstad of Lijnstad) (1882)
, Howard Ebenezer
- 19-20e eeuw, Journalist, Brit
- (Publicatie) Garden cities of To-Morrow (1902)
Le Corbusier
- 19-20e eeuw, architect, Fransman
- Ville contemporaine pour trois millions d'habitants (1922)
Congrès Internationaux d'Architecture Moderne (opgericht in 1928)
CIAM
Frank Lloyd Wright
- 19-20e eeuw, architect, Amerikaan
- Broadacre City (1932)
Humanistische utopie
rationele oplossingen met ruimte voor experimenten op basis van een lange-termijn planning
Kenmerken humanistische utopie (4)
1) geen beroep op hogere machten
2) gebruikt de wetenschap als hulpmiddel (zowel voor de analyse van het bestaande, als voor de
vormgeving van het ideaal)
3) rationele oplossingen met ruimte voor experimenten (vergelijkbaar met een lange-termijn programma
van een politieke partij)
4) politieke pluriformiteit
Sovjet Utopieën
radicale veranderingen, aardoppervlak ontlasten van bebouwing: benutten voor grondstoffen, landbouw
(Georgy) Krutikovs
De vliegende stad (1928)
(Natalia) Ginzburg en Barsch
De groene stad (1930)
Renaat Braem
- 20-21e eeuw, architect en stedenbouwkundige, Belg
- Turnhals (1940), Stedeloze stad (1964), (Publicatie) Het lelijkste land ter wereld (1968)
Robert Venturi
- 20-21e eeuw, architect, Amerikaan
- Learning from Las Vegas (1972)
- Alledaagsheid als alternatief voor utopieën
De grote doorsteek
vaste oeververbinding (via tunnel of brug) rechter- en linkeroever
Declaration(/verklaring) of Davos
- internationaal soort charter, richtlijnen door alle ministers van Europa ondertekend (2018)
- Visie:
-> de stad moet op een holistische manier w benaderd ( cultuur, erfgoed, immateriële cultuur, landschap)
-> combineren traditie en innovatie op een respectvolle manier
-> belang van participatie vanaf het begin van het ontwerpproces
Tuinstad
zelfvoorzienende, groene steden, met een beperkte omvang (van 32000 inwoners) met eigen
werkgelegenheid en een sociale mix van arbeiders en middenklasse
Tuinwijk/dorp
variant op kleinere schaal van een tuinstad dat zelf nog onderdeel is van een grotere stad
(werd toegepast om woningnood op te lossen of om arbeiders nabij fabrieken te kunnen huisvesten)
Les 2) Urban Trends in Europa 19e eeuw
Urban trends Europa (Peter Clark: 3)
1) 1800-1870: versnelde maar nog gematigde urbanisering (gaat niet overal even snel)
2) 1870-1960: periode van algemene stedelijke expansie (ook impact in kleinere steden)
3) 1960 tot vandaag: toenemende urbanisering versus de-urbanisatie
De-urbanisatie
mensen gaan uit de stad trekken
Leisure towns
letterlijk vertaald: vrije tijdssteden, steden waar ontspanning centraal staat (vb spa-resorts, kuststeden)
