Deel 1: Oudheid naar romaanse architectuur deel 1
dinsdag 26 september 2023 8:31
Les 1(26/09): Introductie en van de oudheid naar de romaanse architectuur
*digitale reader
*Boek: Haslinghuis = verklarend woordenboek termen incl afbeeldingen, boek vocabularium van de architectuur
? Waarom is archgesch essentieel id opleiding? (4)
Inspiratiebron/ kritische reflectie over actuele ontwerppraktijken
Aandacht voor de longue durée inzicht, kennis evolutie om de hedendaagse context te kunnen vatten
Wetenschappelijk vakgebied: nieuwe inzichten en perspectieven analyseren en aanbrengen
Kritisch inzicht verwerven in wat architectuur vandaag en morgen kan betekenen
Vb evolutie arch doorheen de tijd:
Brusselse stadshuis
= niet symmetrisch -> wijst op uitbreiding doorheen de tijd, eerst enkel linkervleugel gebouwd
Ppt: verschillende lokale tentoonstellingen, tijdschriften (vb ONTO!)
- Vlaamse bouwmeester: Eric Wiers
Deel 1: van de Oudheid naar de Romaanse Architectuur
*Ian Sutton, ‘Laying the Foundations – Greece and Rome’ (chapt. 1), in: Western Architecture, Londen: Thames and Hudson (1999)
10-23 (p3-9 reader)
De Klassieke Oudheid (750 vCH- 500nCH: VAL WRR)
- Kennis
- Kenmerken
- Typologie en materialiteit
- Stedelijke Context
- Erfenis
Kennis:
• ? Wat kunnen we weten (3)
1) Gebruik duurzame materialen
-> door de overblijfselen in marmer
2) Hergebruik materialen
-> overblijfselen van marmer werden gebruikt als steengroeves
3) Vooral monumentale gebouwen
-> op te merken uit ruïnes, fragmenten van gebouwen
• ? Welke materialen werden vooral gebruikt: (5)
1) Marmer: zuilen
2) Hout: dakconstructies = zijn matr die vandaag niet meer direct w geassocieerd m/d oudheid
3) Terracotta (uit klei): dakpannen -> marmer is duurzamer, slijtvaster,.. : men kan enkel onderzoeken
wat is overgebleven
4) Glas
-> nu via nieuwe tech a/h onderzoeken via restanten andere matr
5) koper
• ? Verwoestende factoren voor arch
1) De mens: oorlogen, sloop, nieuwe noden
2) Natuurrampen: vb Vesuvius (Pompeii), grote brand
3) Circulair gebruik, oude gebouwen werden gebruikt als steengroeves
• ? Bronnen gebouwen
○ Teksten, literatuur (vb. Vitruvius- De Architectura: 10 boeken opgebouwd uit Vitruviaanse trilogie:
venustas(schoonheid), utiltas (nuttigheid), firmitas(stevigheid)
○ Interviews (uitgesloten vd oudheid)
Lessen Pagina 1
,Kenmerken:
Griekse en Romeinse bouworden
• 1e orde: Dorisch
○ Vroegste orde
○ Grote zuilen
○ Geen basis/sokkel
○ Zuilenschacht versmalt naar boven toe (vorm-stabiliteit)
+ Minder materiaal nodig
+ robuustheid vergroot, gewicht w breder naar het maaiveld afgeleid
('benen open vs benen toe')
○ Gecannuleerde (cannelure of groef) zuil
○ Eenvoudig kapiteel, geen decoratie
• 2e orde: Ionisch
○ Slanke zuilen
○ Wel basis/sokkel
○ Voluutvormig (spiraal of krul) kapiteel
• 3e orde: Korintisch
○ Meest geornamenteerd
○ Hoge zuilenbasis
○ Acanthusbladeren als decoratie kapiteel
Extra/symbolische betekenis zuilen:
Dorintisch = mannelijke arch, onderste laag (vb militaire architectuur, tempels gewijd aan mannelijke goden)
• Ionisch= vrouwelijke arch: rijkere vrouw
• Korintisch= vrouwelijke arch: jong meisje
• Opbouw naar boven toe: Dorisch-Ionisch-Korintsch
brede schouders onderaan, lichtere zuilen bovenaan
Dakconstructie tempel
-> termen quizlet
Ontstaan stenen dakconstructie uit houten hoofdgestel
eerst in hout gebouwd om zaken te kunnen uittesten; was meer voorradig aanwezig, kon men makkelijker mee werken
-> later zelfde opbouw in steen overgenomen, geïmiteerd
Vben:
* triglief ~jaarringen kopse kant balk
* metopen ~ openingen tussen balken
-> werden vroeger schilderingen/beeldhouwwerken
van slachtvelden in gemaakt, zijn doorheen de jaren
verloren gegaan waardoor men nu denkt dat de
monumentale architectuur heel monotoon was, maar
zou eigenlijk zeer kleurrijk, esthetisch zijn geweest!
*guttae ~kopse kant van de spijkers bij de verbinding
Lessen Pagina 2
, Les 2(27/09): Oudheid naar romaanse architectuur
*Ian Sutton, ‘The Christian Legacy of Rome’ (chapt. 2), in: Western Architecture, Londen: Thames and Hudson (1999) 24-37
-> vanaf p 32 niet kennen (byzantijnse erfenis)
Houten hoofdgestel:
Voordelen gebruik balken
• Stabiel, eenvoudig
Nadelen balken
• Beperkte overspanningen mogelijk
Analyse gebouwen:
Parthenon (Athene, 5e VCH)
• Functie: tempel, religieus gebouw: 'gewijd aan 'alle goden'
(=polytheïstische cultuur >< monotheïstische cultuur)
• Basistype, maar best bewaarde tempel
• Grondplan: hoe functioneert het gebouw (ruimtelijk)
○ Basisvorm: rechthoek met peristyle/zuilenrij rondom
○ Langse symmetrie
○ 2 aparte ruimtes met strikte scheiding tussenin
-> scheiding cella (=plaats verering goden) en schatkamer (=bewaring giften priesters)
-> priesters leven namelijk van de offers die ze krijgen (groenten-goud)
• Gevelaanzicht: frontaal zicht
○ Basisgeometrie -> rationele vormen: rechthoek, cirkel, vierkant (=weinig biomorfe vormen)
○ Symmetrie
○ 3-ledige opbouw
1) Zuilen -> Dorische zuilen (geen sokkel, versmallend naar boven, cannelures, eenv kapiteel)
2) Hoofdgestel -> architraaf-fries (trigliefen-metopen-guttae)-kroonlijst
3) Fronton -> timpaan-akroterion
Variaties Parthenon
• Tempel: de Maison Carrée, Nîmes, 1e E NCH
○ Symmetrisch
○ Schatkamer ontbreekt = maar 1 functie
○ Geen peristyle rondom
○ Vestibule minder uitgebreid
• Tempel van Vesta, Rome
○ Centraalbouw
○ Korintische zuilen -> Jonge vrouw: vrouwelijkere, slankere zuilen
= toegewijd aan godin Vesta
• Akropolis Erechteion, Athene (421-406 BC)
○ Aaneenschakeling in grondplan versch volumes
N: Externe toegang tot cella, Z: Tribune met kariatide
~gebruik kariatide= verwijzing Oorlog Grieken-Perzen:
mannen vermoord, vrouwen als slaaf gebruikt (door foute keuze id oorlog)
moeten de last van de foute keuze uit het verleden dragen ~symb gebouw dragen
○ Beschermd unesco
• Tempelgebouw campus Mutsaard, Bourla 1841
○ Aanzicht: symmetrisch
○ 3-ledige opbouw (zuilen (ionisch)-hoofdgestel-fronton)
Lessen Pagina 3
