Dit is een samenvatting van het vak 'Europese en Belgische Privaatrechtsgeschiedenis' dat wordt gegeven door prof. Heirbaut aan de UGent. Het is voornamelijk gebaseerd op de dia's en notities van in de les en dan aangevuld (waar nodig) met het handboek. Dirk Heirbaut staat er op dat je naar zijn le...
,Privaatrechtsgeschiedenis 2018-2019 Alice Rouckhout
UGent
Europese en Belgische
privaatrechtsgeschiedenis
CURSUS/ SAMENVATTING LESSEN
Alice Rouckhout|Europese en Belgische privaatrechtsgeschiedenis | Academiejaar 2018-2019
1
,Privaatrechtsgeschiedenis 2018-2019 Alice Rouckhout
UGent
Inhoudsopgave
1 VOORAFGAANDE INFORMATIE:..........................................................................................6
2 INLEIDING............................................................................................................................... 7
2.1 Wat?.................................................................................................................................. 7
2.1.1 Wat wordt bestudeerd in de privaatrechtsgeschiedenis?............................................7
2.1.2 Indeling rechtsgeschiedenis.......................................................................................7
2.2 Waarom?........................................................................................................................... 8
2.3 Hoe?.................................................................................................................................. 9
3 EXTERN RECHT................................................................................................................... 10
3.1 Periodisering................................................................................................................... 10
3.1.1 Overzicht:................................................................................................................. 10
3.1.2 Bedenkingen?........................................................................................................... 10
3.2 Oud-Romeinse periode (753 v. Chr. - 250 v. Chr.)..........................................................10
3.2.1 Geschiedenis: Rome is nog primitief, recht primitief.................................................10
3.2.2 Instellingen............................................................................................................... 11
3.2.3 Rechtsbronnen......................................................................................................... 13
3.2.4 Procedure................................................................................................................. 14
3.3 Voor-klassieke periode (250 v. Chr. - 0)..........................................................................15
3.3.1 Geschiedenis: Rome groeit uit tot een wereldrijk, recht groeit mee..........................15
3.3.2 Instellingen............................................................................................................... 15
3.3.3 Rechtsbronnen......................................................................................................... 16
3.3.4 Procedure................................................................................................................. 18
3.4 Klassieke periode (0 – 250 n.C.).....................................................................................20
3.4.1 Geschiedenis: bloeiperiode van Rome, ook bloei recht............................................20
3.4.2 Instellingen............................................................................................................... 20
3.4.3 Rechtsbronnen......................................................................................................... 21
3.4.4 Procedure................................................................................................................. 23
3.5 Na-klassieke periode (250 n.C.- 527 n.C.)......................................................................24
3.5.1 Geschiedenis: verval Rome, verval recht.................................................................24
3.5.2 Instellingen............................................................................................................... 25
3.5.3 Rechtsbronnen......................................................................................................... 25
3.5.4 Procedure................................................................................................................. 27
3.6 Justinianus (527 n.C. – 565 n.C.)....................................................................................28
3.6.1 Wie was Justinianus ? + verwezenlijkingen..............................................................28
3.6.2 CIC: Corpus Iuris Civilis............................................................................................ 28
2
,Privaatrechtsgeschiedenis 2018-2019 Alice Rouckhout
UGent
3.7 De costumiere periode (500 - ca. 1100)..........................................................................31
3.7.1 Algemeen: Primitief lokaal gewoonterecht................................................................31
3.7.2 Probleem 1: Germaans recht....................................................................................31
3.7.3 Probleem 2: De Karolingische periode.....................................................................32
3.7.4 De kerk..................................................................................................................... 33
3.7.5 Procedure: achteruitgang t.o.v. dominaat.................................................................33
3.8 De periode van het ius commune (ca. 1100 - ca. 1800)..................................................34
3.8.1 De glossatoren (1100 - 1250)...................................................................................36
3.8.2 De commentatoren (1250 - 1500).............................................................................39
3.8.3 De humanisten (1500 - 1600)...................................................................................40
3.8.4 Romano-canoniek recht............................................................................................ 41
3.8.5 Verspreiding van het ius commune...........................................................................43
3.8.6 De confrontatie tussen het ius commune en het gewoonterecht..............................47
3.9 De Verlichting (ca. 1800)................................................................................................. 58
3.9.1 Een breuk omstreeks 1800.......................................................................................58
3.9.2 Voorloper 1: De wetgeving.......................................................................................59
3.9.3 Voorloper 2: Universeel recht...................................................................................61
3.9.4 Het recht van de verlichting: het Vernunftrecht (2 de helft 17de - 18de eeuw)...............63
3.9.5 Belangrijkste verwezenlijking: Codificatie.................................................................65
3.9.6 Engeland.................................................................................................................. 73
3.9.7 Procedure in de Verlichting.......................................................................................73
3.10 De 19de eeuw................................................................................................................. 74
3.10.1 Nationaal recht in Europa:......................................................................................74
3.10.2 Duitsland................................................................................................................. 74
3.10.3 Frankrijk.................................................................................................................. 77
3.10.4 België...................................................................................................................... 79
3.10.5 Engeland................................................................................................................ 81
3.10.6 Het BGB (1900): het einde van het ius commune...................................................81
3.10.7 Gemeenschappelijke elementen: Frankrijk, Duitsland en Engeland.......................83
3.10.8 Procedure............................................................................................................... 83
3.11 De 20ste eeuw................................................................................................................ 84
3.11.1 Stagnatie recht in Europa.......................................................................................84
3.11.2 Voorbeeld Code Civil en BGB.................................................................................84
3.11.3 Duitsland verliest leiderschap aan Verenigde Staten..............................................85
3.11.4 Opgelet: België loopt achter....................................................................................85
3.12 De toekomst: rechtspluralisme......................................................................................86
3
,Privaatrechtsgeschiedenis 2018-2019 Alice Rouckhout
UGent
3.12.1 Dominantie van de Verenigde Staten.....................................................................86
3.12.2 Opkomst niet-westers recht....................................................................................91
3.12.3 In Europa................................................................................................................ 92
3.12.4 Digitalisering......................................................................................................... 103
4 INTERN RECHT.................................................................................................................. 105
4.1 Personen- en familierecht............................................................................................. 105
4.1.1 Inleiding.................................................................................................................. 105
4.1.2 Rechtsbekwaamheid.............................................................................................. 105
4.1.3 Handelingsbekwaamheid........................................................................................ 106
4.1.4 De familie................................................................................................................ 130
4.1.5 Het huwelijk............................................................................................................ 136
4.1.6 Echtscheiding......................................................................................................... 142
4.2 Zakenrecht.................................................................................................................... 147
4.2.1 Begrippen............................................................................................................... 147
4.2.2 Eigendom, bezit en detentie: begrip + evolutie.......................................................152
4.2.3 Verkrijging van eigendom.......................................................................................162
4.2.4 Bescherming van eigendom, bezit en detentie.......................................................171
4.2.5 Verlies van eigendom, bezit en detentie.................................................................172
4.2.6 Beperkte zakelijke rechten......................................................................................173
4.2.7 Erfpacht en opstal................................................................................................... 176
4.2.8 Zakelijke zekerheden.............................................................................................. 177
4.3 Verbintenissenrecht....................................................................................................... 179
4.3.1 Inleiding.................................................................................................................. 179
4.3.2 Bronnen van verbintenissen...................................................................................181
4.3.3 Contractenrecht...................................................................................................... 182
4.3.4 Quasi-contracten.................................................................................................... 202
4.3.5 Delicten en quasi-delicten.......................................................................................203
4.4 Erfrecht.......................................................................................................................... 213
4.4.1 Inleiding.................................................................................................................. 213
4.4.2 Romeinen............................................................................................................... 214
4.4.3 Vóór de Franse Revolutie.......................................................................................214
4.4.4 De Franse Revolutie............................................................................................... 222
4.4.5 Burgerlijk Wetboek.................................................................................................. 223
4.4.6 Na 1804.................................................................................................................. 224
4.4.7 Het nieuwe erfrecht van 2017.................................................................................224
4.5 Huwelijksvermogensrecht............................................................................................. 225
4
,Privaatrechtsgeschiedenis 2018-2019 Alice Rouckhout
UGent
4.5.1 Essentiële begrippen.............................................................................................. 225
4.5.2 Bij de Romeinen..................................................................................................... 226
4.5.3 Bij de Germanen..................................................................................................... 226
4.5.4 Ancien Régime: leenrecht.......................................................................................226
4.5.5 Ancien Régime: gemeenrecht.................................................................................227
4.5.6 De Franse Revolutie en het B.W............................................................................228
4.5.7 Na 1804.................................................................................................................. 228
4.5.8 Nieuw BW: nieuw erfrecht......................................................................................229
5 BESLUIT.............................................................................................................................. 230
6 Inhoudstafel leren................................................................................................................ 231
5
,Privaatrechtsgeschiedenis 2018-2019 Alice Rouckhout
UGent
1 VOORAFGAANDE INFORMATIE:
De samenvatting is gebaseerd op de dia’s en lesnota’s + kleine aanvullingen of
verduidelijkingen uit het boek.
Op Minerva staan alle examenvragen van vorige jaren en enkele “tips and tricks” bij het
oplossen van die vragen. Zeker bekijken want kan handig zijn voor het examen.
Van het Sarton College (gastcollege) valt enkel te kennen: “welke Engelse koning had de
institutionele hervormingen doorgevoerd? HENDRICK DE TWEEDE”.
6
,Privaatrechtsgeschiedenis 2018-2019 Alice Rouckhout
UGent
2 INLEIDING
EXAMEN INFORMATIE:
- Op document op Minerva vindt je extra informatie over dit vak.
- De leerstof enkel wat in de les gezien is!
- Als je extra informatie kunt geven die relevant en goed is, dan extra punten ( bv.
hervormingen van Geens volgen in de krant!)
- Vragen aan de prof stellen en niet aan facebook
- U krijgt geen klad papier op het examen.
!! TIP: in de feedback van eerste zit, komt een vraag voor tweede zit
Manier van vragen stellen:
- Eén grote vraag op 5 punten (max. 1 bladzijde) + kleine vraagjes op 15 punten
- Term uitleggen
- Voorbeeld geven (wordt streng verbeterd)
- Detailvragen
- Mening
- Verhaaltje corrigeren
- Vergelijking
- Eventueel onder vorm van multiple choice, schrap wat niet past, vul in,…
2.1 Wat?
2.1.1 Wat wordt bestudeerd in de privaatrechtsgeschiedenis?
Wat wordt bestudeerd in de privaatrechtsgeschiedenis? Recht en Rechtsgeschiedenis.
Recht = Het geheel van sanctioneerbare regels die het leven in een gemeenschap
regelen.
Rechtsgeschiedenis = Studie van het recht door de eeuwen heen.
Waarom bekijken we ook rechtsgeschiedenis? Vele regels of zaken zijn logisch in osn
rechtssysteem. Maar sommige zaken niet, en dat kunnen we dan verklaren met
rechtsgeschiedenis (en niet met de logica). Bv. echtscheidingen: als beide partijen akkoord
gaan dan ontstaat er een EOT. EOT = Echtscheiding op grond van onderlinge toestemming.
Bij een EOT moet je naar de rechtbank gaan, waarom is dit dan nodig? Absurd dat je bij een
akkoord naar de rechtbank moet gaan. Logisch gezien kan je dit niet uitleggen, maar je kan dit
verklaren vanuit de geschiedenis: ons echtscheidingsrecht is nog steeds beïnvloed door de
regels van de kerk in de middeleeuwen.
Maar logica is soms schijn. Soms is de normale reactie van mensen niet hetgeen dat in de
wetboeken staat. Bv. iemand maakt iets kapot van een ander. Die ene persoon zal hier boos
over zijn. De normale reactie is niet echt art. 1382 BW.
2.1.2 Indeling rechtsgeschiedenis
Rechtsgeschiedenis kan ingedeeld worden volgens intern en extern recht. En volgens publiek-
en privaatrecht.
2.1.2.1 Intern en extern
- Intern recht (belangrijkst) betreft de regels zelf, de ontwikkeling van de rechtsregels.
- Extern recht – Waar komen die rechtsregels vandaan? Bronnen van het recht.
Deze term heeft echter meerdere betekenissen:
7
,Privaatrechtsgeschiedenis 2018-2019 Alice Rouckhout
UGent
o Materiële bronnen van het recht = Maatschappelijke veranderingen die leiden
tot juridische veranderingen.
o Formele bronnen van het recht = De bronnen die het recht concreet
veranderen.
Wetgeving
Rechtspraak
Rechtsleer
Gewoonte
!! Dit zijn de formele bronnen van nu. Formele bronnen van het recht konden
vroeger geheel anders zijn. In het verleden werkt men dus soms totaal anders.
2.1.2.2 Privaat en publiek
Het onderscheid tussen publiek- en privaatrecht bestaat in de realiteit niet echt. Ze lopen in
elkaar over:
Bv. Vakantiejob Privaatrecht, want je hebt met je baas een contract afgesloten
MAAR veel regels van publiekrecht zoals bv. lonen, …
Bv. Leenrecht Betreft relaties tussen twee vrije personen (heer en vazal), dus men
zou zeggen dat dit privaatrecht is. MAAR bv. leen tussen Koning van Engeland en
Gravin van Vlaanderen, “internationaal verdrag tussen twee vorsten” dus publiekrecht.
Strafrecht was oorspronkelijk vooral privaatrecht (wraak), een overblijfsel in het privaatrecht is
de burgerlijke partijstelling maar doorheen de tijd hebben we een verschuiving naar het
publiekrecht.
2.1.2.3 Situering binnen deze cursus
Externe privaatrechtsgeschiedenis – Studie van de formele rechtsbronnen van de
Romeinen tot vandaag, daarbij wordt de nadruk gelegd op West-Europa.
Interne privaatrechtsgeschiedenis – Behandeling van de 3 grote invloeden uit het oud recht
op ons recht: Romeins, canoniek, costumier recht.
De nadruk zal liggen op België/de Zuidelijke Nederlanden.
OPMERKING: Het betreft een zeer lange periode waardoor er zich enkele problemen stellen:
- Taalproblemen: Latijn (kennen op het examen)
- Voortdurend veranderingen
OPMERKING: Onderscheid tussen:
- Law in the books = normatieve teksten van hoe het zou moeten zijn. (theorie)
- Law in action = de theorie en praktijk komen niet altijd overeen. Law in action is hoe
het recht zich in het echt voordeed in die tijden.
- Law in minds = wat denken mensen over recht? Komt niet altijd overeen met theorie
of praktijk.
2.2 Waarom?
EXTERN RECHT bewustwording van de juridische traditie, de achtergronden van het
recht*, de verhouding tussen rs, rl en wet en het unieke van ons recht
8
, Privaatrechtsgeschiedenis 2018-2019 Alice Rouckhout
UGent
INTERN RECHT begrijpen, verbeteren en relativeren van rechtsregels+ leren uit het
verleden
ALGEMEEN Rechtsgeschiedenis geeft juristen in spe een zekere ervaring (leren uit het
verleden) en eer hen de bestaande regels te relativeren. Rechtsgeschiedenis verklaart niet
alles, maar soms gaat een totaal nieuw probleem aangepakt kunnen worden door rechtsregels
van vroeger toe te passen (kopiëren) en deze slechts een klein beetje aan te passen.
2.3 Hoe?
Je kan dit op twee geheel verschillende manieren bekijken:
Historisch = legt de nadruk op het verleden. ‘zo was het in die tijd’
Juridisch = legt de nadruk op vandaag Benadering die wij zullen volgen.
Consequenties? We gaan ons niet bezig houden met dingen die in het verleden van belang
waren maar die nu geen rol meer spelen. Omgekeerd wel: datgene wat vandaag van belang is
bespreken we ongeacht het belang in het verleden.
Gebruik van anachronismen: Sommige termen die gebruikt worden in deze cursus bestonden
niet in het verleden.
9
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur studentar. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €9,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
