EXAMENVRAGEN POLITIESTUDIES
HOOFDSTUK 1: POLITIEROL, POLITIEFUNCTIE, POLITIEMANDAAT
1. WAT BETEKENT ‘DISCRETIONAIRE RUIMTE’, HOE KRIJGT DIT VORM IN
DAGELIJKS POLITIEWERK? + VBN
De burgers in de samenleving zullen steeds handelen op basis van hun eigen waarden en
ethische principes. De politie handelt volgens WPA 5 augustus 1992. Maar de politie zal het
handelen van de burgers moeten interpreteren en ombuigen naar een bestaand (zeer
algemeen) regelsysteem. Ze gaan, met andere woorden, beslissen of het handelen van de
burger juist/fout, illegaal/legaal, … is.
Op basis van deze beslissing zal de politie op zijn beurt actie ondernemen en beslist men hoe
ze gaan optreden. De politie heeft dus erg veel beslissingsruimte/beleidsvrije ruimte. Dit
maakt dat er veel diversiteit is in afhandelingspraktijken, aangezien elke politiemens uniek is
en dus steeds anders zal handelen. Muir maakt de uitspraak: “politiemensen zijn street level
politicians”. Want door hun feitelijke beslissingsruimte maken politiemensen de beslissing
hoe ze gaan handelen en maken ze zelf het beleid op straat. Vooroordelen en discriminatie
kunnen hierbij een rol spelen. Dit optreden heeft ook een belangrijke invloed hoe de
bevolking naar de politie gaat kijken.
Illustratie: “the donut”: je hebt spelregels (the dougnut) daar binnen heb je de holte, je mag
daar niet buiten gaan. Die holte is echter groot (discretionaire ruimte). Beleidsvrije
beslissing.
Voorbeeld: Politie ziet 3 mannen die een misdrijf plegen, waarvan 1 persoon illegaal in ons
land is. De politie beslist om alleen de 2 legale personen op te pakken omdat dit voor minder
werk zorgt dan als ze ook de illegaal zouden oppakken.
Voorbeeld 2: vooroordelen en discriminatie als gevolg van beslissingsruimte: Bij
Marokkaanse jongeren sneller een identiteitscontrole uitvoeren dan bij blanke jongeren.
,2. IN DE ENGELSE LITERATUUR MAAKT MEN DUIDELIJK HET ONDERSCHEID
TUSSEN ‘POLICE’ EN ‘POLICING’. LEG DIT VERSCHIL UIT. WAAR IS DIT
ONDERSCHEID BELANGRIJK?
‘Politie’ verwijst naar het specifiek sociale instituut/organisatie zelf. Dit is niet universeel en
is ook niet aanwezig in elke samenleving.
‘Politiefunctie’ verwijst naar een reeks processen met specifieke sociale functies. Deze
functie wordt over heel de wereld uitgevoerd, het is universeel. Het is ook een vereiste voor
het handhaven van de sociale orde in elk land. De politiefunctie wordt niet enkel door de
politie uitgevoerd. Zo wordt 1/4de van de politiefunctie uitgevoerd door
privébewaking(mogen geen geweld gebruiken) en neemt het leger (bij niveau 3) ook een
deel op zich. De inhoud van de politiefunctie is afhankelijk van de sociale omgeving en van
de betekenissen gehecht aan afwijkend, ordeverstorend en crimineel gedrag.
Dit onderscheid is belangrijk want het maakt het mogelijk om in te zien dat niet enkel de
politie (als organisatie) instaat voor de politiefunctie, maar dat een hele reeks van
maatschappelijke instellingen deze taak mee vervullen. De politie is wel de enige van de orde
handhavende instanties die het exclusieve mandaat heeft om geweld te gebruiken, dit
steeds om de sociale orde in de samenleving te bewaren. Dwang of geweld mag wél pas
gebruikt worden als laatste instantie. Dit vormt soms een dilemma van de situatie waarin de
politie moet werken. Ze krijgen als enige een uitzonderlijke macht om geweld te gebruiken,
maar een excessief gebruik ervan brengt de politie en haar verantwoordelijken in een
moeilijke positie. Waardoor zij niet meer als legitiem bekeken worden door de burgers. Er is
dan grootte aandacht en verontwaardiging door burgers (een uiterst belangrijke waarde
wordt uitgehold).
De unieke rol van de politie vloei voort uit de mogelijkheid om om te gaan met allerlei
urgente situaties. Enkel de politie is bevoegd om tussen te komen in dit soort situaties.
Geweldsmandaat: Exclusief kenmerk van de politie om geweld uit te oefenen. De politie is
de enige die geweld mag gebruiken als dit echt nodig zou zijn. Wettelijke zelfverdediging is
natuurlijk ook mogelijk. Daarnaast mag een burger wel bijvoorbeeld een dader
overmeesteren en deze vasthouden tot de politie arriveert.)
Geweldsmandaat 2: onderneming, vooruitgang, maar vooral vrede staat centraal bij de
politie. Als de politie geweld moet gebruiken om de vrede te kunnen bewaren, wil dit zeggen
dat vreedzame mechanismen niet werken. Subsidiariteit.
,3. WELKE PROBLEMEN BRENGT DISCRETIONAIRE RUIMTE EN WAT ZIJN DE
GEVOLGEN VOOR LEGITIMITEIT VAN HET POLITIEOPTREDEN?
Dit hangt samen met de uitspraak van Muir: “Politiemensen zijn street level politicians”. Dit
duidt aan dat de politie veel beslissingsruimte heeft en zo het beleid op straat zal maken.
Daarnaast probeert de politie haar legitimiteit zo hoog mogelijk te houden door te voldoen
aan de verwachtingen van de samenleving. Dit houdt in dat ze rekening moeten houden met
zowel de dominante verwachtingen, als de verwachtingen van de minderheidsgroepen.
Aangezien elke politiemens zal handelen naar eigen interpretatie/waarden zal de
discretionaire beslissingsruimte jammer genoeg gebonden zijn aan discriminatie en
vooroordelen. Deze vooroordelen kunnen de legitimiteit van de politie ondermijnen omdat
het handelen van de politie ertoe zal leiden dat de burgers een bepaald beeld zullen krijgen
over de politie (positief of negatief).
Voorbeeld: Als Marokkaanse jongeren vaker aan een identiteitscontrole onderworpen zullen
worden dan blanke jongeren zal de politie, in hun visie, niet voldoen aan de verwachtingen
en dreigt de politie in een legitimiteitscrisis te komen.
Daarnaast zegt Manning dat de politie zichzelf eenzijdig zal voorstellen als criminaliteit
bestrijdende dienst. Ze profileren zich sterk op hun vermogen om criminaliteit te bestrijden
en belooft een reële, percipieerbare verbetering van de publieke veiligheid als een resultaat
van hun acties. Dit om het publieke vertrouwen te behouden en aan de verwachtingen van
de burgers te voldoen (Legitimiteit verhogen). Dit wordt ook in stand gehouden door de
media.
We zien dat eigenlijk maar 20% van de misdrijven effectief ‘bestreden’ moet worden en dat
de politie vooral aan ordehandhaving zal doen, met onduidelijk uitkomst. De politie zal de
verwachtingen van ‘crime-fighter’ niet kunnen invullen en dit brengt legitimiteitsproblemen
met zich mee.
Ook zullen ze zich, in theorie, proberen voorstellen als apolitiek, terwijl ze duidelijk in een
politieke context functioneren (wetten zijn politiek gestuurd, opereren in publieke sfeer, …)
Opnieuw een beeld dat de politie wil opdringen aan de burgers, maar niet zal kunnen
invullen.
Dramaturgical police: De diverse betekenissen die de bevolking aan de politie geeft worden
ook door de politie zelf geproduceerd (cf. repertoire van een theaterstuk) vele foute
verwachtingen vanuit de bevolking.
De politie zit altijd midden in twee partijen. Hij moet zeggen: de wet zegt… Probeert
onpartijdig te zijn, en probeert in zijn discretionaire ruimte tot een oplossing te komen. Vb.
boom van buurman. Hij beperkt dus de vrijheid van 1 van de partijen.
, 4. MONJARDET STELT DAT MEN DE POLITIEROL SLECHTS KAN BEGRIJPEN ALS MEN
INZIET DAT ZE BESTAAT UIT 3 VERSCHILLENDE DIMENSIES. WELKE 3 DIMENSIES?
+ VBN
1. De politie als machtsinstrument waaraan bevelen en opdrachten gegeven worden.
Deze dimensie bevat de bestaansrede van de politie, namelijk het
geweldsmonopolie. Vanuit deze dimensie is politiewerk het omgaan met problemen
waar soms geweld en dwang moet worden aangewend. De politie is hier de arm van
de uitvoerende macht.
Voorbeeld: Huiszoekingen doen in functie van het gerechtelijk onderzoek
Dilemma: Er zijn verschillende actoren die impact hebben op de politie (Minister van justitie en BiZa, procureur,
onderzoeksrechter, …)
2. De politie als een openbare dienst waar iedereen beroep op kan doen. De politie is in
deze dimensie een instrument gecreëerd door de overheid om collectieve noden op
te vangen, mensen te beschermen, zorg te dragen.
Voorbeeld: Kinderen aan school doen oversteken, strooidiensten verwittigen als er ijzel ligt,
verkeersopstoppingen ontwarren, …
Dilemma: Er zijn verschillende sets van waarden, normen, … in onze samenleving. Dit zorgt ervoor dat er enorm
veel verwachtingen zijn. Aangezien de wetten opgesteld zijn door de dominante groepen in de samenleving,
worden deze niet altijd onderschreven door alle leden van de samenleving (minderheidsgroepen). De burgers
zijn het dus niet altijd eens over hoe de politie met hun verwachtingen moet omgaan.
3. De politie als een beroep, een organisatie die haar eigen belangen ontwikkelt.
Politiemensen oefenen een beroep uit met eigen noden en cultuur. Met eigen ideeën
van de leden binnen de organisatie over de wijze waarop het werk moet uitgevoerd
worden, wordt rekening gehouden.
Voorbeeld: De cultuur die heerst binnen een bepaald korps.
Voorbeeld: De laatste jaren komt er steeds meer invloed van de private bewakingsbedrijven waardoor de
prestatiegerichtheid bij de politie ook verhoogd wordt.
Dilemma: De interne structuur en eigen visies op de werking resulteren in diverse, confuse en tegenstrijdige
richtlijnen en stijlen.
Deze dimensies tonen dat er verschillende en conflicterende beelden over de politie
aanwezig kunnen zijn, die elk hun eigen redenen van bestaan hebben. Politiewerk is het
complexe resultaat van deze 3 zeer complexe dimensies.
Om politiewerk goed te kunnen begrijpen, zou ook nog een 4de dimensie toegevoegd
moeten worden, namelijk de historische dimensie. Want de verhouding tussen overheden
en de politie, de wijze waarop er verwacht wordt dat de politie het geweldsmonopolie
uitvoert, … is allemaal geëvolueerd doorheen de tijd. Als we morgen willen weten hoe de
politie is, moeten we kijken naar de geschiedenis.
