Veilig Orthopedagogisch Werken
Deel 3: Lichamelijk Welzijn
1. Inleiding
Welzijn = gevoel van welbevinden, beschreven als geluk door sommigen
Zowel lichamelijk, als geestelijk als sociaal goed gaat met een persoon
2. Omgaan met medicatie
2.1 Inleiding
Verschillende OB’s voeren dagelijks heel wat handelingen uit m.b.t. medicatie -> situaties in
werkveld zijn zeer verschillend
Medicatie klaarzetten en toedienen
OB is geen arts, noch verpleegkundige -> toch minimale kennis en inzicht over werking van
geneesmiddelen en mogelijke effecten, soorten, toedieningswijzen, gevaren,…
2.2 Doel van geneesmiddelen
Een geneesmiddel (farmacon of medicijn) = een chemische stof die een bepaalde werking
op het lichaam uitoefent
Plantaardige of biologische oorsprong, ook synthetisch gefabriceerd
Farmacologie (geneesmiddelenleer) = de wetenschap van de geneesmiddelen
Doel geneesmiddelen:
Ziektes of aandoeningen voorkomen of preventief werken
Vb. vaccinaties tegen griep, corona, HPV,…
Pijn of ongemakken van een aandoening of ziekte verlichten of verzachten
Vb. als een cliënt terminaal ziek is, streven we naar comfortzorg
Een ziekte genezen of curatief werken
Vb. penicilline (antibioticum) bij een pneumokokkenpneumonie
(neven)werkingen bijsturen of opvangen
Vb. beven is vaak een nevenwerking bij antipsychotica en daarvoor wordt er dan nog een
extra geneesmiddel voorgeschreven om de bijwerking ‘beven’ op te vangen
! naast gewenste effecten hebben vrijwel alle werkzame geneesmiddelen ook bijwerkingen
= een ongewenst effect van het geneesmiddel in het lichaam
2.3 Soorten geneesmiddelen
Naast synthetische geneesmiddelen bestaan ook natuurlijke, kruiden en homeopathische
middelen
Ter illustratie:
Allergie-middelen
Bloed-middelen
Hart- en vaatmiddelen
Huid-producten
Luchtweg-middelen
Pijnstillers
Verdovingsmiddelen en spierverslappers
Vitaminen en mineralen
1
,Veilig Orthopedagogisch Werken
Psychofarmaca
…
Psychofarmaca = een groep van medicijnen die aangrijpt op het central e zenuwstelsel en
werkzaam is tegen psychische aandoeningen zoals angst, depressie,…
Personen met dementie, mensen met psychische/psychiatrische problemen,
mensen met fysieke beperking,… nemen vaak deze medicatie
Verschillende groepen: antipsychotica, antidepressiva, stemmingsstabilisatoren en
anxiolytica (slaap- en kalmeringsmiddelen)
Risico’s bij langdurig gebruik:
Gewenning en/of afhankelijkheid
Cognitieve schade
Seksuele problemen
Gewichtstoenamen
Liefst zo kortdurend mogelijk! Neem als O.B. een alerte en observerende
houding aan!
Keuze medicijn:
Ziektebeeld
Symptomen
Geschiedenis
Leeftijd
Bijwerkingen
Comorbiditeit
Geen exacte wetenschap, soms lang proces van trial en error voor men
op het goede spoor zit
2.4 Wetgeving rond omgaan met medicatie
Medicatie toedienen
Voorgeschreven door art met expliciete toestemming -> aansprakelijkheid
Eigen initiatief zonder expliciete toestemming -> strafbaarheid
Nooit zomaar op eigen houtje medicatie toedienen (allergieën, combinatie met andere
middelen, invloed hart, ademhaling,…)
Volg het protocol rond omgaan met medicatie in de voorziening waar je werkt en/of stage
loopt
2.5 Aandachtspunten voor het veilig toedienen van medicatie
2.5.1 Gereed maken van medicatie (en eventueel: malen)
Volgens voorschrift
Werk geconcentreerd
Werk zoveel mogelijk met medicatie in geneesmiddel-distributiesysteem /pillendozen (GDS)
Malen geneesmiddel -> beslissing arts/apotheker
2.5.2 Klaarzetten, aanreiken en toedienen
Heeft cliënt hulp nodig -> maak duidelijke afspraken
Leg afspraken vast in zorgdossier
2
,Veilig Orthopedagogisch Werken
Aftekenlijst voor afgesproken handelingen
Blijf steeds observeren of de afgesproken hulp nog passend is
2.5.3 Wijzigingen in medicatie
Verwerkt in zorgdossier?
Afspraak tussen organisatie en apotheek -> verantwoordelijkheden
2.5.4 Controleren, toedienen en registreren
Voorbereiding
Als je bekwaam, bevoegd bent medicijnen toe te dienen
Werk steeds op basis van actuele medicatiefiche
Wees bij het toedienen extra alert voor losse medicatie, ‘zo nodig’ medicatie, wijzigingen in
medicatie en medicatie op afwijkende tijden
Voor medicatie in snel wisselende hoeveelheden wordt vaak, naast medische fiche, gewerkt
met aparte kaarten waarop de hoeveelheid staat
Werk bij een voorbehouden en risicovolle handeling op basis van een schriftelijke opdracht
van de arts
Observeer voor toediening de situatie van de cliënt
Controleren
Controleer bij losse medicatie: juiste cliënt, juiste medicijn, juiste hoeveelheid, juiste tijd,
juiste vorm
Controleer bij medicatie in medicatierol: aantal, tekst etiket
Neem bij onjuiste inhoud van GDS en twijfel altijd contact op met apotheek en/of arts
Zorg waar nodig voor dubbele controle de afspraken binnen de organisatie
Toedienen en registratie
Handhygiëne!
Dien medicatie toe zoals voorgeschreven
Na toedienen, teken je af op, paraaf moet duidelijk naar medewerker leiden
Geef aan als medicatie niet is toegediend of ingenomen
Bewaar aftekenlijst in overeenstemming met afspraken voorziening
Signaleer en registreer werking en eventuele bijwerkingen in zorgdossier
Adviseer cliënt om bijwerkingen te melden aan arts, of meld het in overleg met cliënt, zelf
Meld incidenten volgens afspraken in zorgorganisatie, bespreek en leer van deze incidenten
2.5.5 Medicatiefouten
Medicatiefout = elke fout in het proces van voorschrijven, afleveren, bewaren,
gereedmaken, toedienen, registreren, evalueren van medicatie. Ongeacht of er schade is
opgetreden
Voorbeelden medicatiefouten:
Medicatiegift vergeten of niet innemen van medicatie
Medicatie aan verkeerde persoon geven
Verkeerde dosis toedienen
3
, Veilig Orthopedagogisch Werken
Verkeerde tijdstip of verkeerd moment
Verschillende oorzaken:
Geen medicatiefiche voorhanden
Geen duidelijke afspraken in dossier van cliënt
Storingen tijdens het werken met medicatie
Een medicatiefout ontdekt! Wat nu?
Blijf rustig: missen is menselijk
Verwittig
Registreer en monitor parameters: gedrag, bloeddruk, pols, temperatuur,…
Communiceer: collega’s, netwerk,…
Lange termijn: registratie van fouten analyseren -> preventie
2.5.6 Als professional nemen we onze verantwoordelijkheid
Alerte houding
Kritische zin
Evalueren het geneesmiddelengebruik
Open communicatie
Medicatie beleid? Protocol?
3. Eerste hulp bij ongevallen
3.1 Inleiding
Een ongeval is snel gebeurt, maar als je meteen hulp biedt, voorkom je vaak erger.
3.2 Wat is het belang van een EHBO-cursus?
Eerste hulp bij ongevallen = hulp die door leken geboden kan worden in afwachting van
professionele eerstehulpverleners, zoals ambulanciers, artsen,…
Naast het redden van levens -> blijvende letsel voorkomen
AED-apparaat gebruiken
3.3 De 6 basisprincipes als hulpverlener
3.3.1 Principe 1: blijft rustig in een noodsituatie
Stress is normaal
Emoties onder controle houden
Hulpdiensten alarmeren
3.3.2 Principe 2: vermijd besmetting
Jij kan het slachtoffer besmetten, maar ook omgekeerd
Enkele eenvoudige richtlijnen:
Niet in contact komen met bloed of andere lichaamsvloeistoffen van SO
Was je handen met water en vloeibare zeep, voor en na eerste hulp
Waterdichte pleister
4