Hoofdstuk 1: Wetenschap, technologie en de ‘zingevende interesse’
Religie: had vroeger de taak om een wetenschappelijke verklaring te geven, maar dat klopt
nu niet meer
Het is een soort mislukte technologie, bv. vroeger bidden mensen om anderen beter te
maken en te genezen nu gebruiken we vaccins om die dingen op te lossen
1. Wetenschap, betekenis en leefwereld
Edmund Husserl: 1859 – 1938
- Duitse filosoof (Joods)
- Heeft zeer veel gedachten en ideeën neergeschreven in zijn geheim geschrift, dat nu
nog altijd ontcijferd moet worden heel zijn archief zit nu in Leuven
- Grondlegger van de fenomenologie en dacht veel na over wat wetenschap is
- Termen: ‘de leefwereld’ en hij beschrijft die wereld
Leefwereld: intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol
- Je ziet allerlei dingen en mensen
- Je ziet niet objecten om te bestuderen, maar ziet op het eerste zicht dingen die
betekenisvol zijn, bv. krijtje
- Husserl: onze leefwereld zit vol met betekenisvolle en persoonlijke dingen + de
leefwereld is ook intersubjectief/sociaal en duidt op relaties die we hebben
- Wetenschap: vertrekt van de leefwereld elke tak van de wetenschap neemt als
uitgangspunt een betekenisvol domein uit de leefwereld
bv. astronomie vertrekt uit het betekenisvolle feit dat we ’s nachts naar de
sterrenhemel kijken
- Maar de wetenschap maakt abstractie van die betekenisvolheid gaat kijken naar
die dingen alsof het gewoon objecten zijn, wiens beweging en gedrag wordt bepaald
door onpersoonlijke wetten
- Terwijl we in de leefwereld heel de tijd betrokken zijn bij dingen, gaat de wetenschap
een afstand en een subject-object verhouding creëren je kijkt als een subject op
afstand naar een object dat je gaat analyseren
- De betekenis die dingen hebben, wordt tijdelijk opgeschort tijdelijk, want de
wetenschapper keert uiteindelijk wel terug naar de leefwereld
- Bv. Anatomie: men is pas systematisch kennis gaan opbouwen over de anatomie
vanaf ze lijken begonnen open te snijden dit was moeilijk, omdat in
onze leefwereld je met eerbied moet omgaan met dode lichamen
Enkel binnen de context van wetenschap mag je dood lichaam opensnijden,
en in het kader van de studie doen alsof het om een object gaat
Einde anatomie les: dode lichaam keert terug naar leefwereld (non-object)
- Filmpje: het is niet omdat je in het filmpje de wetenschappelijk kennis krijgt dat
Louise eigenlijk een stofje in het universum is, dat je ook zo gaat denken als
je haar in het gras ziet terugkeer in leefwereld geeft betekenis
1
,Wat is de invloed/relatie van wetenschap op de leefwereld:
- Wetenschap: er zijn tal van onpersoonlijke wetten die ons bestaan bepalen
welke betekenis heeft dat voor ons in onze leefwereld
- Moeten we op 1 of andere manier meer wetenschappelijk gaan leven wenselijk?
- Autonome leefwereld: wordt de leefwereld gereguleerd door mechanismen en
reactie op elkaar die immuun zijn voor wat de wetenschap erover vertelt
- De wetenschap heeft een invloed op ons leven, maar er zijn ook nog mechanismen
die onze leefwereld beïnvloeden, zonder dat we daar zelf invloed op hebben
- De leefwereld heeft een zekere redelijkheid dat is een andere redelijkheid, dan
wat de wetenschap ‘rationaliteit’ noemt
Bv. De redelijkheid zegt dat je lijken niet zomaar opensnijdt, maar de
rationaliteit van de wetenschap vereist dat je lijken soms wel opensnijdt
Bv. Vriendschap: wetenschap zegt dat je best vrienden hebt die goed op je
lijken dus je laat mensen surveys invullen om op basis daarvan je
vrienden te kiezen die mensen passen misschien bij je, maar dit is
heel raar, waardoor dit al een no go is voor hen om bevriend te zijn
2. De ‘zingevende’, ‘cognitieve’ en ‘manipulatieve’ interesses van de mens
Boek: De rationaliteit en haar grenzen
- Beschrijven 3 interesses van de mens: zingevende, cognitieve en manipulatieve
- 3 verlangens, 3 manieren waarop we ons verhouden tot anderen overlappen
- Cognitief: we zijn geïnteresseerd in kennis wetenschap of kennis over anderen
- Manipulatief: al de manieren waarop we de wereld willen veranderen en naar ons
hand willen zetten door bv. technologie, of we hebben honger en kopen brood
- Zingevend: alle manieren waarop we verlangen naar een betekenisvol leven
vaak moeilijk te onderscheiden van manipulatieve interesse
- Overlapping 3 interesses: veel van de activiteiten die we doen, vallen onder alle 3
bv. mensen praten veel met elkaar, over cognitieve (info verkrijgen) en
manipulatieve interesse (bv. notities krijgen van iemand), maar praten
is vooral een zingevende interesse manier om betekenis te geven
aan het feit dat je toevallig naast die persoon zit
- Het zingevende domein is vaak veel groter dan we denken
Zingevende en cognitieve interesse:
- Stelling 1: Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een cognitieve
interesse, maar die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan
- Bv. Babbelen met je buurman: je praat vaak over het weer cognitief gezien
is dit een zinloos gesprek, maar het spreken met elkaar zorgt voor een
erkenning naar elkaar toe als buurman, wat behoort tot de zingeving
- Stelling 2: Op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid
Wat redelijk en onredelijk is, is echter niet hetzelfde als wat vanuit
2
, cognitief oogpunt rationeel en irrationeel is
- Bv. De rationaliteit van de wetenschap komt op bepaalde manier kennis te
weten, maar in de leefwereld spelen er andere dynamieken (bv. vertrouwen)
Wat (on)redelijk is in de leefwereld, is (ir)rationeel in wetenschappelijk punt
- Stelling 3: Wetenschappelijke (cognitieve) bevindingen, zijn vaak slechts van relatief
belang voor de zingevende relaties in de leefwereld
- Vraag: wat is de rol nog van wetenschappelijke kennis in onze leefwereld
voor heel groot stuk zijn cognitieve wetenschappelijke bevindingen
irrelevant en hebben maar beperkte impact op de leefwereld
- Bv. Je bent aangetrokken tot andere door hun feromonen/geurstoffen
hoe belangrijk is het inzicht dat liefde eigenlijk gewoon aantrekking
tot feromonen en chemie is? dat is relatief onbelangrijk te weten
de beleving gaat daarna niet fundamenteel anders zijn
- Bv. Straf: wetenschap toont dat mensen eigenlijk niet verantwoordelijk zijn
voor hun daden, en moeten we dus anders op misdrijven reageren
Richard Dawkins: je bent kwaad op mensen die misdrijven plegen,
maar hij zegt dat het even dom is om kwaad te zijn op mensen
die misdrijven plegen, als om kwaad te zijn op je auto en die te
straffen, omdat die niet start
Mensen zijn hetzelfde als machines en veel van onze keuzes die we
maken worden bepaald door hersenprocessen dus we zijn niet
verantwoordelijk voor onze daden en moeten we er niet voor
gestraft worden niet straffen, maar behandelen (bv. psycholoog)
Dit laatste is zeer moeilijk te geloven, want onze leefwereld werkt
nu eenmaal hoe ze werkt, en dat zal voor sommige dingen moeilijk
veranderd kunnen worden door wetenschappelijke/cognitieve kennis
We gaan altijd verantwoordelijkheid toeschrijven naar elkaar, en dus
zullen we er kwaad op zijn
Zingevende en manipulatieve interesse:
- Stelling 1: Er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over onze ‘manipulatieve
interesse’, maar die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan, en die niet
bereikt kunnen worden door manipulatief handelen bv. geluk, erkenning
- Bv. Vriendschap: geen nood om in te vullen, maar een toewijding aan een
persoon, ook als je die niet nodig hebt
- Bv. Gedachtenexperiment: ervaringsmachine geeft alle ervaringen die je wil,
en men zegt dat dat dan geluk is, omdat je aangename ervaringen hebt
Men zegt dat dat geluk is, omdat je aangename ervaringen hebt
wat ontbreekt is echt contact met de werkelijkheid, dus misschien is
geluk niet het hebben van aangename ervaringen, maar heeft geluk te
maken met reëel verbonden zijn met dingen en mensen buiten u, die je
niet helemaal onder controle hebt
geluk kan dus afhankelijk zijn van het feit dat het niet kan lukken
3
