Samenvatting gezondheid & maatschappij II
Partim 1 – Volksgezondheid ( vragen)
Wat is gezondheid ?
- Biomedisch model : afwezigheid ziekte
- WHO : toestand volledig psychisch, sociaal, lichamelijk welbevinden
Bekritiseerd :
1) Volledig welbevinden = niet haalbaar risico medicalisering
2) Stijgende levensverwachting & chronische ziekten per definitie zeer
veel mensen ongezond
- Ottawa Charter voor gezondheidspromotie :
Sociale & persoonlijke resources
Fysieke capaciteit
- Recente voorstellen : mogelijkheid zichzelf aanpassen & managen
verwachtingen stellen over eigen situatie, individu eigen gezondheid raten
Lichamelijk : allostasis = behoud fysiologische homeostase, tijdens
wisselende omstandigheden
Mentaal : sense of coherence = subjectief welbevinden (coping)
Sociaal : dynamische balans tussen kansen & beperkingen, omgaan
met (met leeftijd) toenemende beperkingen
- Nu : gezondheid/welzijn/kwaliteit van leven
Volksgezondheid
- Gezondheid groep mensen (populatie) in kaart brengen
- Gezondheidsbevorderende & preventieve campagnes
- Beleid & onderzoek naar risicofactoren
- Wetenschap die gezondheid gemeenschap mensen tracht te
beschermen/verbeteren door onderwijs/opleiding, promotiecampagnes,
onderzoek ziekte- & ongevalpreventie
- Preventie epidemieën & verspreiden ziekten
Systeem nu & in toekomst zorg kunnen bieden
Iets onverwachts -> moeilijk weten hoe handelen : geen middelen,
kennis… -> voorbereiden naar toekomst
Bv schatting maken vergrijzing binnen 20j voldoende
zorgverleners/artsen/WZC/ziekenhuizen
- Sociale toegankelijkheid gezondheidszorg : bepaalde groepen minder
toegang tot zorg?
- Beschermen tegen gevaren van milieu & omgeving
- Preventie ongevallen/verwondingen
- Promoten & bevorderen gezonde levensstijl & goede mentale gezondheid
- Snel reageren bij rampen & gemeenschap helpen heropbouw
- Kwaliteit & toegankelijkheid gezondheidszorg versterken
Kijken naar risicofactoren & determinanten outcome? gezondheidsbeleid
Equity vs equality
Equality : zorgen dat er gelijkheid is : bv borstkankerscreening toegankelijk
maken door alle vrouwen in aanmerking uitnodigingsbrief sturen voor iedereen
zelfde doen in praktijk nog steeds grote ongelijkheden
1
, In praktijk nog steeds grote ongelijkheden meest kwetsbare vrouwen
gaan niet in op uitnodiging : taalbarrières, wantrouwen naar overheid, niet
begrijpen…
Volksgezondheid zorgt equity : zorg bieden aan iedereen maar extra
efforts voor meest kwetsbaren
Nu onderzoek community health workers : bv. Vrouwen in kwetsbare groep
(migratie) opleiden borstkankerscreening communiceren met
gemeenschap op laagdrempelige manier
! Verschil public health & geneeskunde
Geneeskunde : Individuele behandeling patiënt, interventie bv. Behandeling
Volksgezondheid : populaties, interventie bv. Opstellen & implementeren beleid
kijken naar systeem
Outcome bij beide verbetering gezondheid
! Alle data & modellen volksgezondheid uit epidemiologie data nodig voor
voldoende voeding aan volksgezondheid
Volksgezondheidsonderzoek
- Hoe gezond/ziek inwoners populatie? indicatoren
- Waardoor bepaald? onderliggende determinanten
- Welke tijdsevolutie?
- Welke geografische distributie?
- Sociodemografische distributie? waar staat systeem nu & later?
Implicaties naar preventieve gezondheidszorg & gezondheidsbeleid
- Onderzoek naar wat (volks)gezondheid begunstigt, bedreigt, vrijwaart,
meest optimale gezondheidszorgsystemen & structuren
Epidemiologische transitie
- Sommige landen al verder in transitie dan andere : Westerse landen al in
4, ontwikkelingslanden minder ver
- Theoretisch model : weergeeft evolutie in volksgezondheid in elke context
op macroniveau
1) Age of pestilence and famine : heel hoog niveau geboortes & sterftes
houden elkaar in evenwicht op heel hoog niveau totale populatie
redelijk laag (hongersnood, infectieziekten, diarree, sterfte kraambed)
nu beter tegenop
2
, 2) Age of reciding pandemics : infectieziekten onder controle (toename
welvaart, verbetering hygiëne, uitvinding koelkast -> minder
infectieziekten) sterke daling sterftecijfer, pas later daling
geboortecijfer (mensen willen voortplanten, maken veel kinderen voor
meer kans levend kind) -> voortplantingsgedrag pas aangepast na
voldoende wetenschappelijk bewijs
3) Daling geboortecijfer
4) Age of degenerative and man-made disease : sterfte-& geboortecijfer
houden elkaar in stand op lager niveau -> sterftes meer onder controle,
kinderen overleven, maar ziekten die we zelf hebben veroorzaakt
(obesitas, chronische aandoeningen (vergrijzing))
! Natuurlijke groei populatie = verschil geboortecijfer & sterftecijfer
Negatieve pieken tijdens WO I / WO II
Bevolkingspyramide 2017/2020
- Symmetrie in populatie
- Vrouwen sterven gemiddeld latere leeftijd => zwaartepunt sterfte bij
vrouwen hogere leeftijd
Bevolkingspyramide 1950 – 2050
- Vergrijzing Europa zwaartepunt populatie bij oudere populaties
belangrijke implicaties voor volksgezondheid -> voldoende resources nodig
om voldoende kwaliteitsvolle zorg aan vergrijzende populatie bieden
- Sociale zekerheidssysteem grotendeels gefinancierd door werkende
populatie in verhouding veel minder werkenden tov ouderen in 2050
rekening mee houden in beleidsplan
Sociodemografische tijdsevolutie
- Aangroei door geboorte = vruchtbaarheidscijfer
- Afname door sterfte = mortaliteitscijfers (incl.
leeftijdsdistributie)/levensverwachting
- Aangroei door migratie
- Populatiesamenstelling volgens leeftijdsgroepen
- Populatie > 100 j blijft stabiel in tijd grenzen aan maakbaarheid mens
- Groep 60 – 79 j & 80 – 99 j neemt toe vergrijzing in kaart brengen
- Werkende populatie blijft stabiel
Invaliditeit
- Tussen 1995 – 2014 lichtjes gestegen mannen
- X 3 vrouwen sinds jaren 90 gingen vrouwen werken dus sterke
stijging invaliditeit
- Multimorbiditeit zeer laag jongere groepen = 2 of meer chronische
aandoeningen waarvoor zorg nodig
- > 65 j 60 % Multimorbiditeit
- > 80 j 75 % multimorbiditeit
- Vergrijzing, man-made diseases belangrijke impact
volksgezondheidssysteem kijken naar kost vergrijzing, vergrijzing
positief maar systeem moet in staat zijn financieren
3
, - Bruto nationaal product naar pensioenen/chronische zorg in toekomst x 3
andere sociale uitgaven moeten dalen
Demografie België : drijvende krachten
- Levensverwachting
- Geboortecijfer
- Pensioenleeftijd
- Onderwijs
- Immigratie
- Participatiegraad
- Tewerkstellingsgraad
Sterftecijfers
- Ongeveer 10,0/1000 inwoners
- Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers
- Leeftijdsspecifieke sterftecijfers
- Geslachtsspecifieke sterftecijfers
- Oorzaaksspecifieke sterftecijfers
- Proportionele sterftecijfers
! Elke sterfte/geboorte vastgesteld arts sterftecertificaat invullen,
doodsoorzaak invullen => heel correct & volledig registreren !
Overlijden arts stelt vast naar rijksregister persoon uit rijksregister
geschrapt
Data eerst naar Vlaamse overheid geüniformeerd naar federale
statistieken
Geboortecijfer
- Aantal levend geborenen/1000 inwoners op jaarbasis
- België = 9,4/1000/j
Vruchtbaarheidscijfer
- Aantal kinderen dat vrouw ter wereld zou brengen indien huidig
geboortecijfer verder zet
- Rekening met aantal & leeftijdsopbouw ‘vruchtbare’ vrouwelijke bevolking
- Vlaanderen = 1,53
Indicatoren volksgezondheid
- Sinds COVID steeds meer data over gezondheid & ziekte verzameld
- Gezondheidsindicatoren (WHO) : indicatoren toepasbaar op gezondheid &
gezondheidsgerelateerde situaties
Verschijnsel dat op iets wijst, factor die iets aangeeft
Bv. Stijgende levensverwachting economische groei
Vatten data samen om relevante vragen te beantwoorden mbt planning
& beleidsvoering gezondheidsprogramma’s
- 100 core health indicators : moet land allemaal aan voldoen, elke member
state moet volledige lijst indicatoren (data) aangeven
- Europees : 88 indicatoren EU lidstaten verplicht voldoende data mbt
indicatoren doorgeven vergelijkingen tussen landen !
4
