Materieel recht van de Europese Unie
1. Introductie
-Cruciaal begrip in deze cursus: de definitie van een interne markt
= Ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en
kapitaal is gewaarborgd en die een regime omvat dat verzekert dat de mededinging niet wordt
verstoord
A. De interne markt: context
a. Geschiedenis
-Na WOII probeert Europa zich terug op te bouwen
Op dat moment was Europa opgedeeld in Oostblok en West-Europa
o 2 groepen landen: winnaars en verliezers van de oorlog
o West-Europa bestond uit kleine landen die niet veel relaties met elkaar hadden
Door die verdeeldheid nog steeds risico op conflict in Europa
-The founding fathers (Jean Monnet en Robert Schuman) zagen dat ook in
Monnet (FR) afgekeurd voor het leger en wordt daardoor liaison 1 tussen Engeland en het leger
Monnet ontmoet Schuman (FR)
Er is een plan nodig om ervoor te zorgen dat nooit meer een WO kan uitbarsten tussen 2
Europese landen
-Zo ontstaat de Schumanverklaring (9 mei 1950)
Basis voor wat vandaag de Europese Unie is
o Als we kolen en staal gaan verbinden met elkaar en ervoor zorgen dat DU en FR van
elkaar afhangen voor de productie van kolen en staal dan is geen oorlog meer mogelijk
o Want ze hebben elkaar nodig => om oorlog te voeren zou je alles alleen moeten kunnen
produceren
Solidariteit in productie zal zorgen dat oorlog tussen DU en FR ondenkbaar en materieel
onmogelijk wordt => basisidee van de EU: economie verbinden zodat er geen oorlog meer kan
zijn
-Eerste resultaat van dat idee: Unie van Kolen en Staal
Basisidee dat overeenkomt met de definitie van de interne markt: tussen die landen gaat er een
virjheid van bewegen zijn wat betreft kolen en staal (en later uitgebreid naar goederen,
personen, diensten)
Interne markt ontstaat niet zomaar door economieën te verbinden => er is een spectrum aan
economische samenwerking
b. Vrijhandel: concepten
-Spectrum aan economische samenwerking: men gaat van de meest lichte vorm naar de sterkste vorm
Het gaat om de intensiteit van de economische samenwerking
Elk van die begrippen is cruciaal om te weten wat interne markt doet en hoe het werkt
Geen (specifieke) handelsrelatie
-Geen handelsrelatie = geen regels
Handel tussen landen is het wilde westen: land kan bedenken wat hij maar wil
In beginsel mogelijkheid tot handelsrestricties (zoals quota’s, douane, …)
Bv. tussen A en B computers invoeren van A naar B, dan kan B quota opleggen:
maximumhoeveelheid om te importeren in land
Bv. kan ook via douancewetgeving: bv. 80% douane op heffen
1
Militair op stafniveau die optreedt als coördinator tussen eenheden, groepen, krijgsmachtdelen
1
,-Gelukkig kwam er de World Trade Organization (WTO) in 1996
Daar zijn 164 landen lid van (substantieel deel van de wereldhandel)
WTO is een organisatie die zorgt voor de uitvoering en de aanpassing van een set van
verdragen/regels die internationaal gelden => zoals GATT en GATS
Daarnaast zijn zij ook de afdwinger van die regels (ze hebben dus hun eigen
geschillenbeslechting): als er een probleem is dan hebben zij een eigen rechten dat ervoor zorgt
dat er geen inbreuk wordt gepleegd op de regels door die verdragen
Basisbeginsel: non-discriminatie => uitgewerkt in 2 subbeginselen
o Most favoured nation (MFN)
Wanneer je een verlaging geeft van tarieven aan één van de leden van het WTO,
dan moet je dat ook geven aan alle andere leden (tarief is laagste tarief voor alle
landen) => eerste manier om discrimanatie tussen leden van het WTO te
vermijden
o National treatment requirement
Als goed uit WTO-lid is binnengekomen in een land, dan mag dat land geen
andere regels opleggen aan de producten: behandelen van de producten alsof het
een eigen product was (geen extra label of veiligheidsvoorschrift vereisen), als ze
dat willen doen moeten ook eigen producten daaraan onderworpen worden
-Dus voorstrever van vrije handel tussen de lidstaten van de WTO
Vandaag de dag is het complexer: verdragen zijn nog altijd heel belangrijk
Maar het is een heel politieke organisatie
Bv. geschillenbeslechting: Amerika niet opgezet met regels WTO om dat het concurrentie in
handel met China te drijven dat het geen nieuwe rechter heeft benoemd => huidige politieke
impasse
Vrijehandelszone
-Definitie in GATT: een groep van twee of meer douanegebieden waarin de douanerechten en andere
beperkende regelingen op het gebied van de handel worden afgeschaft ten aanzien van vrijwel de
gehele handel tussen de samenstellende gebieden in producten van oorsprong uit deze gebieden
Concreet: geen douanekosten wanneer goederen worden ingevoerd
-Nood aan rules of origin
Stel dat in land A het 5 cent kost om product in te voeren en in land B 15 cent
Dan sluiten A en B een handelsakkoord, dus die 15 cent wordt 0 cent
Een ondernmeing uit land C (dat geen lid is van dat akkoord) wil iets invoeren naar land B
De goedkoopste handelsroute van C naar B: via A => C kan naar land A gaan en daar 5 cent
betalen en dan via vrijhandelsakkoord tussen A en B 0 cent betalen
o Landen willen dat niet => daarom rules of origin
o Als je goed wil importeren dan duidelijk aangeven vanwaar het komt
o Men doet dat via certificate of origin: welk product, waarde, wie het exporteert, …
-Creatief mee omspringen: tussen Mexico en VS is er een VHA => men maakt motoren in China,
carosserie in Japan, andere onderdelen overal ter wereld => stukken apart naar Mexico en daar
samenzetten => auto is gemaakt in Mexico => extra regels voor deze innovatieve oplossingen (bv.
motor is het meeste waard dus land van oorsprong is China)
-Ook EU kan VHA sluiten: art. 3
Exclusieve bevoegdheid voor de EU: België kan niet meer op zichzelf een VHA sluiten met Japan
=> enkel EU is daarvoor bevoegd en als zij VHA sluiten en goedgekeurd dan werkzaam in elk
land van de EU
o VHA moet altijd door nationale parlementen worden goedgekeurd (bij ons zijn dat er 3):
Wallonie maandenlang niet akkoord met voorwaarden en wou niet ratificeren
o Dus complexe situatie op internationaal niveau: er wordt onderhandelt met EU en moet
daarna goedgekeurd worden door de lidstaten (dus Wallonie kan als klein onderdeel een
handelsakkoord tegenhouden)
Bv. VHA tussen EU en Canada: 99% van de douanetarieven afgeschaft => we hebben een hele
open handelsrelatie met Canada
2
,-Na de Brexit: UK stapt uit de EU en alle interne marktregels vallen weg
Oplossen met een VHA tussen de EU en het VK waardoor de regels inhoudelijk vrij hetzelfde
blijven, maar wel heel wat meer bureaucratie aan te pas komt
Dus groot verschil tussen vrije handelszone en interne markt
Gevolg VHA: lange vrachtwagenrijen in Calais => wel nog vrij verkeer, maar meer controles
Douane-unie
-Definitie in GATT: de vervanging van twee of meer douanegebieden door een enkel douanegebied,
zodanig dat
Douanerechten en andere beperkende regelingen van de handel worden afgeschaft ten aanzien
van vrijwel de gehele handel tussen de gebieden waaruit de unie is samengesteld of ten minste
ten aanzien van vrijwel de gehele handel in producten van oorsprong uit deze gebieden, en
o Douane gebied is een vrije handelszone: elke douane unie betekent ook dat tussen de
landen van de Unie geen tarieven zijn (0 euro betalen aan de grens)
Dezelfde douanerechten en andere regelingen van de handel door ieder lid van de unie worden
toegepast op de handel met gebieden die niet tot de unie behoren
o Wij gaan niet enkel tussen elkaar afspraken maken, maar ook naar de buitenwereld toe:
voor C maakt het niet meer uit of ze via A of B komt, want A en B spreken gezamenlijk
een tarief af voor de buitenwereld
-EU als dé douane-unie (art. 28 VWEU)
Geen heffing van rechten tussen lidstaten + gemeenschappelijk douanetarief (aan grens van EU
geldt hetzelfde tarief, ongeacht via welk land men een goed invoert)
Bv. Je wil importeur worden van Argentijnse wijn in Leuven
o Dan ga je naar website en dan kies je welk soort goed het is
o Zo ga je trapsgewijs kiezen welke wijn het is => juiste code zoeken
o Goederencode invoeren: goed wordt ingevoerd uit Argentinië en je wil weten wat
douanetarief is in verschillende landen
o Je ziet tarief per liter bij invoer van wijn vanuit Argentinie binnen EU: dat tarief is in alle
landen van de EU hetzelfde => algemene basistarief wat EU via douane unie oplegt
Daarnaast kan EU zelf ook een douane-unie zijn en een douane unie sluiten met andere landen
(art. 4 en 13 VWEU)
Bv. EU heeft douane-unie met Turkije: vroeger heel nauwe band met Turkije
o Op dat moment sluit men een douane-unie tussen de EU en Turkije
o Afschaffing van de tarieven tussen de EU en Turkije => vrije handelszone: producten die
van Turkije naar EU gaan, dan geen belastingen aan de grens
o Ook een gemeenschappelijk tarief: art. 13 van het akkoord zegt dat Turkije de tarieven
van de EU moet volgen: tarief van wijn vanuit Argentinie naar EU, is ook hier van
toepassing
-Douane-unie tussen Turkije en de EU: bijzonderheden
Het is een beperkte douane-unie: in de EU is een douane-unie van alle goederen, maar in ons
akkoord met Turkije gaat het enkel om industriële goederen
o Goed per goed gedefinieerd wat wel of niet onder het verdrag valt
o Tegelijkertijd is douane-unie heel belangrijk
Van EU naar Turkije: 4% van onze uitvoer (best veel om naar 1 land uit te voeren)
Van Turkije naar EU: 40,6% van de uitvoer
Extraterritoriale harmonisatie
o We willen regels zo weinig mogelijk laten verschillen
o In het akkoord staat dat zij bepaalde elementen moeten aanpassen: gelijke regels voor
mededinging, intellectuele eigendom, …
o Voorbeeld van hoe EU een handelsakkoord (hier douane-unie) gebruikt om andere soort
regels te harmoniseren of hun visie op te leggen
Verder wil men in de toekomst uitbreiden naar landbouwproducten en andere diensten =>
waarschijnlijk gaat dat niet meteen gebeuren, maar het staat wel zo in het akkoord
Onderhandelingsmarge van Turkije: douanetarieven gaan zakken en Turkije moet dat tarief
volgen
o Dus Canada en UK niet meer geïnteresseerd om akkoord af te sluiten met Turkije zelf
o Want kunnen genieten van tarief dat is overeengekomen tussen EU en Turkije
o Andere landen kunnen van laag tarief uit Turkije gebruik maken zonder dat zij iets in ruil
moeten geven aan Turkije => Turkije vond uitvoer naar EU zo belangrijk ongeacht het
verliezen van hun eigen autonomie om te onderhandelen met andere landen
3
, Interne markt
-Vrij verkeer van goederen (art. 28, 30, 34, 35, 36, 37, 110 VWEU)
-Vrij verkeer van personen = natuurlijke en rechtspersonen
Vrij werknemersverkeer (art. 45, 46, 48 VWEU)
Vrije vestiging (art. 49, 51, 52, 54 VWEU)
-Vrij verkeer van diensten (art. 56, 57, 58, 62 VWEU)
-Vrij verkeer van kapitaal (bv. aandelen) en betalingen (bv. investeringen) (art. 63, 64, 65, 66 VWEU)
-Vijfde vrijheid: burgerschap van de unie?
Niet-economische component => velen zien dit als een vijfde vrijheid
Dat gaat over mensen die niet hoeven te werken (werkloos, oud, ziek, sutdent) en zij hebben
ook bepaalde rechten van vrij verkeer binnen de EU
Wat kan je waar doen, welke voorwaarden kan land stellen opdat burger van de EU zich vrij kan
bewegen door de EU
EMU = economische en monetaire unie
-Art. 119 VWEU: idee dat we een gemeenschappelijke munt hebben (de Euro)
Niet mogelijk in een interne markt, maar in de EU hebben we gekozen om dat wel op te leggen
door het monetair beleid
-Monetair beleid door ECB (Europese Centrale Bank) in Frankfurt bepaald
-Economisch beleid: in interne markt niet nodig dat leden allemaal samen afspraken maken over
economie, maar wij doen dat wel (extra investeren, subsidies in belangrijke sectoren => als we relaties
verliezen met China en VS dan blijven onze belangrijkste sectoren werken)
-Er zijn nog heel wat extra stappen mogelijk (art. 67 VWEU)
Bv. EU als politieke unie: asiel en migratie samen aanpakken, mensenrechten uitwerken, the
green deal => wat ooit begonnen is als douane-unie en interne markt is nu aan het uitgroeien
tot poltieke unie/federatie
Economische samenwerking leidt tot nauwer verbond van landen die gemeenschappelijke
poltiieke belsuiten gaan voeren
Dus:
4
