SOCIALEZEKERHEIDSRECHT 2023 – 2024
EXAMEN
Info over het examen:
Schriftelijk examen: open vragen; gesloten boek
à Niet geannoteerde wetgeving mag worden gebruikt op het examen
OVERZICHT
Deel 1. Algemene inleiding
Deel 2. Sociale verzekeringen
Deel 3. Regelingen van sociale bijstand
Deel 4. Administratieve en procesrechtelijke aspecten
1
,INHOUDSOPGAVE
Socialezekerheidsrecht 2023 – 2024 .......................................................................................................................................... 1
Examen............................................................................................................................................................................................ 1
Overzicht ......................................................................................................................................................................................... 1
Inleiding.................................................................................................................................................................................... 7
Doelstellingen en eindcompetenties ............................................................................................................................................... 7
Actualiteit ........................................................................................................................................................................................ 7
Deel 1. Algemene inleiding ....................................................................................................................................................... 9
I. Wat is sociale zekerheid? ........................................................................................................................................................... 10
I.1 Begrip en definitie ................................................................................................................................................................ 10
I.1.1 Het begrip sociale zekerheid valt uiteen in twee componenten: ................................................................................. 10
I.1.2 Taalkundige definitie van het begrip sociale zekerheid ................................................................................................ 11
I.1.3 Meest klassieke omschrijving: omschrijving via verwijzing naar de “sociale” risico’s .................................................. 11
I.1.4 Naar een belgische positiefrechtelijke definitie ............................................................................................................ 12
I.2 Doel en opvattingen over sociale zekerheid ........................................................................................................................ 13
I.2.1 Klassieke opvattingen: bismarck en beveridge ............................................................................................................. 13
I.2.1.1 Bismarck-model (ontstaan 19e eeuw) .................................................................................................................... 13
I.2.1.2 Social security act (verenigde staten 1935, Roosevelt) .......................................................................................... 13
I.2.1.3 Beveridge plan (groot-brittannië 1942) ................................................................................................................. 13
I.2.1.4 Klassieke opvattingen: overzicht kenmerken ......................................................................................................... 14
I.2.2 Naar een “europese” opvatting .................................................................................................................................... 14
I.2.3 Andere opvatting .......................................................................................................................................................... 14
I.3 Beknopte historiek ............................................................................................................................................................... 15
I.3.1 19de eeuw (voor 1886) .................................................................................................................................................. 15
I.3.2 Van 1886 tot WOI.......................................................................................................................................................... 15
I.3.3 Interbellum.................................................................................................................................................................... 16
I.3.4 Van WOII tot jaren ‘60 .................................................................................................................................................. 16
I.3.5 “De grote uitbouw”: 1965 – 1974 ................................................................................................................................. 17
I.3.6 De crisis vanaf 1975 ...................................................................................................................................................... 17
I.3.7 Verdere evolutie – aandachtspunten............................................................................................................................ 18
II. Wat is socialezekerheidsrecht? ................................................................................................................................................. 19
II.1 Begrip en definitie ............................................................................................................................................................... 19
II.2 Voorwerp ............................................................................................................................................................................ 19
II.2.1 Verleent subjectieve rechten op “prestaties van sociale zekerheid”........................................................................... 19
II.2.2 Regelt administratieve organisaties stelsels ................................................................................................................ 20
II.2.3 Regelt financiering prestaties....................................................................................................................................... 20
II.3 Juridische aard .................................................................................................................................................................... 20
II.4 Technieken .......................................................................................................................................................................... 20
II.4.1 Technieken – sociale verzekeringen............................................................................................................................. 21
II.4.1.1 Kenmerken ............................................................................................................................................................ 21
II.4.1.2 Soorten .................................................................................................................................................................. 21
II.4.1.3 Administratieve organisatie .................................................................................................................................. 22
II.4.1.4 Typische beheersvormen van de openbare instellingen betrokken bij de uitvoering van sociale verzekeringen 24
II.4.1.5 Financiering ........................................................................................................................................................... 24
II.4.2 Technieken – bijstandsvoorzieningen .......................................................................................................................... 25
II.4.2.1 Kenmerken ............................................................................................................................................................ 25
II.4.2.2 Personen in “staat van behoeftigdheid” ............................................................................................................... 25
II.4.2.3 Recht op “bijstand” ............................................................................................................................................... 25
2
, II.4.2.4 Administratief beheer ........................................................................................................................................... 25
II.4.2.5 Financiering ........................................................................................................................................................... 25
II.5 Het recht op sociale zekerheid als mensenrecht ................................................................................................................ 26
II.5.1 Politieke aankondiging van een nieuwe fase ............................................................................................................... 27
II.5.2 Bronnen – mondiale verdragen ................................................................................................................................... 27
II.5.3 Bronnen – Europese verdragen ................................................................................................................................... 28
II.5.4 Bronnen – Belgische grondwet .................................................................................................................................... 30
II.5.5 Betekenis en juridische implicaties bronnen ............................................................................................................... 31
II.6 Bevoegdheidsverdeling met betrekking tot sociale zekerheid ........................................................................................... 32
II.7 Omkadering van de regelgeving.......................................................................................................................................... 32
II.8 Interactie met arbeidsrecht ................................................................................................................................................ 33
Deel 2. Sociale verzekeringen .................................................................................................................................................. 34
I. Arbeidsongevallen en beroepsziekten (“professionele risico’s) (notie) ...................................................................................... 34
I.1 Situering ............................................................................................................................................................................... 34
II.2 Arbeidsongevallen............................................................................................................................................................... 34
II.3 Beroepsziekten.................................................................................................................................................................... 35
II. De verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen ............................................................................... 36
II.1 Geneeskundige verzorging .................................................................................................................................................. 36
II.1.1 Basiswetgeving ............................................................................................................................................................. 36
II.1.2 Doel .............................................................................................................................................................................. 36
II.1.3 Rechthebbenden .......................................................................................................................................................... 36
II.1.3.1 Gerechtigden ......................................................................................................................................................... 37
II.1.3.2 “Personen ten laste” ............................................................................................................................................. 39
II.1.4 Voorwaarden................................................................................................................................................................ 40
II.1.5 Soorten verstrekkingen ................................................................................................................................................ 41
II.1.6 Prestaties...................................................................................................................................................................... 42
II.1.6.1 Vaststelling van de tarieven .................................................................................................................................. 42
II.1.6.2 Remgeld ................................................................................................................................................................ 43
II.1.6.3 Uitbetaling van de prestaties ................................................................................................................................ 44
II.1.6.4 Medische huizen ................................................................................................................................................... 44
II.1.6.5 Residuair karakter ................................................................................................................................................. 44
II.2 Uitkeringen.......................................................................................................................................................................... 45
II.2.1 Basiswetgeving ............................................................................................................................................................. 45
II.2.2 Doel .............................................................................................................................................................................. 45
II.2.3 Werknemersstelsel ...................................................................................................................................................... 45
II.2.3.1 Rechthebbenden ................................................................................................................................................... 45
II.2.3.2 Voorwaarden......................................................................................................................................................... 46
II.2.3.3 Arbeidsongeschiktheid .......................................................................................................................................... 46
II.2.3.4 Prestaties............................................................................................................................................................... 48
II.2.3.5 Moederschapsverzekering .................................................................................................................................... 50
II.2.3.6 Gezinsverloven ...................................................................................................................................................... 51
II.2.4 Stelsel van zelfstandigen .............................................................................................................................................. 52
II.2.4.1 Rechthebbenden ................................................................................................................................................... 52
II.2.4.2 Voorwaarden......................................................................................................................................................... 52
II.2.4.3 Arbeidsongeschiktheid .......................................................................................................................................... 53
II.2.4.4 Prestaties............................................................................................................................................................... 54
II.2.4.5 Moederschapsbescherming .................................................................................................................................. 54
II.2.4.6 Gezinsverloven ...................................................................................................................................................... 55
III. De werkloosheidsverzekering (basis) – overbruggingsrecht (notie) ......................................................................................... 56
III.1 De werkloosheidsverzekering (basis) ................................................................................................................................. 56
III.1.1 Basiswetgeving ............................................................................................................................................................ 56
III.1.2 Inleidende bemerkingen ............................................................................................................................................. 56
3
, III.1.3 Doel ............................................................................................................................................................................. 56
III.1.4 Toepassingsgebied ...................................................................................................................................................... 57
III.1.5 Toelaatbaarheidsvoorwaarden ................................................................................................................................... 57
III.1.6 Toekenningsvoorwaarden ........................................................................................................................................... 58
III.1.7 Prestaties..................................................................................................................................................................... 62
III.1.8 Administratieve en financiële organisatie ................................................................................................................... 63
III.1.9 Vergelijking ambtenaren ............................................................................................................................................. 64
III.2 Overbruggingsrecht (notie) ................................................................................................................................................ 64
III.2.1 Algemeen .................................................................................................................................................................... 64
III.2.2 Wetgeving ................................................................................................................................................................... 64
III.2.3 Toepassingsgevallen.................................................................................................................................................... 64
IV. De gezinsbijslagenverzekering (Vlaamse gemeenschap) ......................................................................................................... 65
IV.1 Basiswetgeving .................................................................................................................................................................. 65
IV.2 Totstandkoming ................................................................................................................................................................. 65
IV.3 Doel .................................................................................................................................................................................... 68
IV.4 Voorwaarden toekenning prestaties ................................................................................................................................. 68
IV.5 Begunstigde(n) ................................................................................................................................................................... 69
IV.6 Prestaties ........................................................................................................................................................................... 70
IV.6.1 Startbedragen ............................................................................................................................................................. 70
IV.6.2 Basisbedrag (artikel 13 decreet toelagen) .................................................................................................................. 70
IV.6.3 Zorgtoeslagen ............................................................................................................................................................. 70
IV.6.4 Sociale toeslagen (artikel 18 Decreet toelagen) ......................................................................................................... 71
IV.6.5 Universele participatietoeslagen (artikel 19 – 22 Decreet Toelagen) ......................................................................... 71
IV.6.6 Selectieve participatietoeslagen ................................................................................................................................. 71
IV.6.7 Andere toeslagen ........................................................................................................................................................ 72
IV.6.8 Indexatie prestaties .................................................................................................................................................... 72
IV.7 Bijzondere regeling rechtgevende kinderen voor 1 januari 2019 (boek 5, deel 2 Decreet Toelagen) ............................... 72
IV.8 Administratieve en financiële organisatie ......................................................................................................................... 73
V. De verplichte pensioensverzekering (basis) .............................................................................................................................. 75
V.1 Basiswetgeving ................................................................................................................................................................... 75
V.2 Inleiding .............................................................................................................................................................................. 75
V.2.1 Doel .............................................................................................................................................................................. 75
V.2.2 Pensioenspijlers ........................................................................................................................................................... 75
V.2.3 Financieringstechnieken .............................................................................................................................................. 76
V.3 Werknemersstelsel ............................................................................................................................................................. 76
V.3.1 Toepassingsgebied werknemersstelsel ........................................................................................................................ 76
V.3.2 Rustpensioen ............................................................................................................................................................... 77
V.3.2.1 Toekeninngsvoorwaarden .................................................................................................................................... 77
V.3.2.2 Uitbetalingsvoorwaarden ..................................................................................................................................... 78
V.3.2.3 Omvang van de pensioensuitkering ...................................................................................................................... 79
V.3.3 Overlevingspensioen.................................................................................................................................................... 81
V.3.3.1 Toekenningsvoorwaarden .................................................................................................................................... 81
V.3.3.2 Berekening overlevingspensioen .......................................................................................................................... 81
V.3.3.3 Overgangsuitkeringen ........................................................................................................................................... 82
V.4 Vergelijking met stelsel zelfstandigen en ambtenaren ....................................................................................................... 82
V.4.1 Basiswetgeving............................................................................................................................................................. 82
V.4.2 Rustpensioen ............................................................................................................................................................... 83
V.4.2.1 Voor zelfstandigen ................................................................................................................................................ 83
V.4.2.2 Voor ambtenaren .................................................................................................................................................. 84
V.4.3 Overlevingspensioen.................................................................................................................................................... 85
V.4.3.1 Voor zelfstandigen ................................................................................................................................................ 85
V.4.3.2 Voor ambtenaren .................................................................................................................................................. 85
V.5 Administratieve en financiële organisatie .......................................................................................................................... 86
4
, V.5.1 Voor werknemers en zelfstandigen ............................................................................................................................. 86
V.5.2 Voor ambtenaren ......................................................................................................................................................... 86
VI. Beginselen van de bijdrageregelingen & de indeling in beroepscategorieën .......................................................................... 87
VI.1 Beginselen van de bijdrageregeling ................................................................................................................................... 87
VI.1.1 Relevante wetgeving................................................................................................................................................... 87
VI.1.2 Algemene uitgangspunten .......................................................................................................................................... 87
VI.1.3 Uitgangspunten regeling werknemers ........................................................................................................................ 88
VI.1.3.1 Wat is de bijdragebasis? ...................................................................................................................................... 88
VI.1.3.2 Wat is de bijdragevoet? ....................................................................................................................................... 90
VI.1.3.3 Hoe gaan we dit praktisch aanpakken? ............................................................................................................... 90
VI.1.4 Uitgangspunten regeling zelfstandigen ...................................................................................................................... 90
VI.1.4.1 Wat is de bijdragebasis? ...................................................................................................................................... 90
VI.1.4.2 Wat is de bijdragevoet? ....................................................................................................................................... 90
VI.1.4.3 Hoe gaan we dit praktisch aanpakken? ............................................................................................................... 91
VI.1.5 Uitgangspunten regelingen ambtenaren .................................................................................................................... 91
VI.1.5.1 Wat is de bijdragebasis? ...................................................................................................................................... 91
VI.1.5.2 Wat is de bijdragevoet? ....................................................................................................................................... 91
VI.2 Indeling in beroepscategorieën ......................................................................................................................................... 91
VI.2.1 Belang ......................................................................................................................................................................... 91
VI.2.2 Technieken ter afbakening personele werkingssfeer sociale verzekeringen .............................................................. 92
VI.2.2.1 Personele toepassingsgebied afbakenen op verschillende manieren ................................................................. 92
VI.2.2.2 Afbakening tussen ambtenaren, werknemers en zelfstandigen.......................................................................... 92
VI.2.2.3 Hoe gaat men die problematiek proberen te verhelpen? ................................................................................... 94
Deel 3. Regelingen van sociale bijstand ................................................................................................................................... 95
Inleiding......................................................................................................................................................................................... 95
I. Het recht op maatschappelijke integratie .................................................................................................................................. 96
I.1 Relevante wetgeving ............................................................................................................................................................ 96
I.2 Beknopte historiek ............................................................................................................................................................... 96
I.3 Doel ...................................................................................................................................................................................... 97
I.4 Voorwaarden ter toekenning van prestaties ....................................................................................................................... 97
I.5 Prestaties ............................................................................................................................................................................. 99
I.5.1 Onderscheid naargelang leeftijd ................................................................................................................................... 99
I.5.1.1 Gerechtigden jonger dan 25 jaar (artikel 6 RMI-wet) ............................................................................................ 99
I.5.1.2 Gerechtigden van 25 jaar of ouder (artikel 12 – 13 RMI-wet) ............................................................................. 100
I.5.2 Bedrag van het leefloon .............................................................................................................................................. 101
I.5.3 GPMI............................................................................................................................................................................ 101
I.6 Administratieve en financiële organisatie.......................................................................................................................... 101
I.7 Capita selecta: studenten en leefloon ............................................................................................................................... 102
II. Maatschappelijke dienstverlening van het OCMW ................................................................................................................. 105
II.1 Relevante wetgeving ......................................................................................................................................................... 105
II.2 Doel ................................................................................................................................................................................... 105
II.3 Voorwaarden ter toekenning van prestaties .................................................................................................................... 105
II.4 Prestaties .......................................................................................................................................................................... 106
II.5 Administratieve en financiële organisatie......................................................................................................................... 107
III. Tegemoetkomingen voor personen met een handicap .......................................................................................................... 108
III.1 Relevante wetgeving ........................................................................................................................................................ 108
III.2 Inleiding en doel ............................................................................................................................................................... 108
III.3 Voorwaarden ter toekenning van prestaties ................................................................................................................... 108
III.3.1 Algemene voorwaarden (artikel 1 – 4 en 7 Wet 1987) ............................................................................................. 108
III.3.2 Bijzondere voorwaarden inkomensvervangende tegemoetkoming (artikel 2, §1 Wet 1987) .................................. 109
III.3.3 Bijzondere voorwaarden integratietegemoetkoming (artikel 2, §2 WET 1987; artikel 5 en 5ter KB 1987) .............. 109
5
, III.3.4 Onderzoek van bestaansmiddelen ............................................................................................................................ 109
III.4 Prestaties ......................................................................................................................................................................... 110
III.4.1 Inkomensvervangende tegemoetkoming ................................................................................................................. 110
III.4.2 Integratietegemoetkoming (artikel 6, §2 WET 1987) ................................................................................................ 110
III.4.3 Bestaansmiddelenonderzoek (zie ook eerder).......................................................................................................... 110
III.5 Administratieve en financiële organisatie........................................................................................................................ 110
IV. De inkomensgarantie voor ouderen ....................................................................................................................................... 111
IV.1 Relevante wetgeving........................................................................................................................................................ 111
IV.2 Doel .................................................................................................................................................................................. 111
IV.3 Voorwaarden ter toekenning van prestaties ................................................................................................................... 111
IV.4 Prestaties ......................................................................................................................................................................... 112
IV.5 Administratieve en financiële organisatie ....................................................................................................................... 112
Deel 4. Administratief- en procesrechtelijke aspecten........................................................................................................... 113
I. Handvest van de sociaal verzekerde ........................................................................................................................................ 113
I.1 Situering ............................................................................................................................................................................. 113
I.2 Toepassingsgebied ............................................................................................................................................................. 113
I.3 Algemene verplichtingen instellingen van sociale zekerheid............................................................................................. 114
I.4 Regels inzake toekenning prestaties .................................................................................................................................. 114
II. Geschillenbeslechting .............................................................................................................................................................. 116
6
,INLEIDING
DOELSTELLINGEN EN EINDCOMPETENTIES
Basiskennis van en inzicht in het Belgische socialezekerheidsrecht, vanuit historisch, fundamenteel en positiefrechtelijk
perspectief
- Basisbegrippen en de fundamentele beginselen kunnen omschrijven
- Ontstaansgeschiedenis en ratio legis diverse onderdelen socialezekerheidsrecht kunnen toelichten
- De nodige verbanden kunnen leggen tussen het socialezekerheidsrecht en aanverwante rechtsdomeinen, zoals het
grondwettelijk en administratief recht en het arbeidsrecht.
- Vergelijkingen kunnen doorvoeren tussen de diverse sectoren van de sociale zekerheid of tussen de regelingen van
sociale zekerheid geldend voor de verschillende categorieën van de (beroepsactieve) bevolking.
- Behandelde leerstof kunnen terugleiden tot toepasselijke wetgeving
- Tijdens hoorcolleges overgedragen kennis van het positieve socialezekerheidsrecht kunnen reproduceren
- Met de verworven theoretische kennis concrete probleemsituaties kritisch kunnen belichten en evalueren om alzo tot
een logische en wetenschappelijk verantwoorde oplossing te komen
Uitgangspunt van dit opleidingsonderdeel: socialezekerheidsstelsel voor werknemers
- Waar er interessante verschilpunten zijn, gaan we ook vergelijken met zelfstandigen en overheidspersoneel.
ACTUALITEIT
7
,Actualiteit: berichten verschenen met betrekking tot aspecten van sociale zekerheid: hervorming van de pensioenen,
werkloosheid, problematiek bij busbouwer Van Hool (werknemers verplicht om via VDAB beschikbaar te stellen voor
arbeidsmarkt).
Hervorming van de pensioenen: reglementering die van kracht zal gaan vanaf volgend jaar. Meeste bepalingen zullen maar
gevolgen sorteren vanaf januari 2025.
Herinvoeren van zogenaamde pensioenbonus: extra bedrag dat je krijgt bovenop pensioen waar dat je recht op hebt omwille
van het feit dat je langer aan het werk bent. Vroeger hadden we dit ook een tijdje.
Dit zou ervoor kunnen zorgen dat mensen langer aan het werk gaan.
Wetsontwerp houdende de hervorming van de pensioenen: aangenomen in Kamer 4 april 2024. Terugvinden op website van de
federale pensioendiensten.
Ambtenarenpensioenen: fundamentele verschillen hebben met werknemers.
Perequatie van ambtenarenpensioenen: verhogen in verhouding tot de verhoging van weddes van ambtenaren. Men heeft deze
beperkt tot een percentage van 0,3% per jaar.
Minimumpensioenen: voorzien en nu in kader van pensioenhervorming bepaald dat je minstens een bepaald aantal voltijdse
dagequivalenten moet aantonen om recht te hebben op minimumpensioen (onderscheid tussen voltijdse en deeltijdse).
- Deeltijds: 3120 dagen
- Voltijds: ongeveer 5000 dagen
8
,DEEL 1. ALGEMENE INLEIDING
Oefening: gedachtewisselingsoefening over sociale zekerheid
Wat is het eerste waaraan je denkt bij sociale zekerheid?
- Antwoord 1: RSZ: rijksdienst sociale zekerheid
o Als instelling
o Loon, bijdrage, financiering, …
o 13,07
- Antwoord 2: bestaanszekerheid: waarborgen bieden voor de bestaanszekerheid van de mensen
- Antwoord 3: uitkeringen
- Antwoord 4: pensioenen
- Antwoord 5: RVA
- Antwoord 6: RISIV
- Antwoord 7: federale pensioensdienst
- Antwoord 8: OCMW (= een instelling) à leefloon, recht op maatschappelijke integratie, …
- Antwoord 9: kinderbijslagen à materie is gedefederaliseerd
- Antwoord 10: sociale verzekering
- Antwoord 11: huisvesting, sociale woningen, …
- Antwoord 12: sociaal = in de zin van bepaalde groepen, niet individueel
- Antwoord 13: studiebeurzen, studiebijdragen
- Antwoord 14: werknemers à link met arbeid verrichten als zelfstandige, als ambtenaar
- Antwoord 15: thematisch verlof: ouderschapsverlof, …
- Antwoord 16: mutualiteiten en vakbonden (= zijn betrokken bij bepaalde uitkeringen à zeker in het kader van
werkloosheid; MAAR syndicale vrijheid in België)
o Grondrecht in België: syndicale vrijheid (je bent niet verplicht om u aan te sluiten bij een vakbond)
- …
Bijstandsregelingen: residuaire voorzieningen. Iedereen kan in elke fase van zijn leven ergens terecht in het kader van het
recht op maatschappelijke integratie.
Eerste zuil rond sociale zekerheid: opgebouwd in drie stelsels
- Werknemers: dit stelsel als uitgangspunt nemen, en waar er interessante verschillen zijn gaan we de vergelijking
doorvoeren
- Zelfstandigen
- Overheidspersoneel
Andere voorbeelden:
- Voorbeeld 1: pensioenrechten: lopen op tot 1600 miljard euro
- Voorbeeld 2: arbeider overleden na een val à problematiek van de arbeidsongevallen en beroepsziekten
- Voorbeeld 3: ziekte en ziekteverzuim à groot aantal werknemers die afwezig zijn
- Voorbeeld 4: werkloosheid
- Voorbeeld 5: jaarlijkse vakantie voor arbeiders à gaan we niet bestuderen in kader van deze cursus
FOD sociale zekerheid: administratie bevoegd voor de sociale zekerheid
9
, I. WAT IS SOCIALE ZEKERHEID?
I.1 BEGRIP EN DEFINITIE
Term sociale zekerheid allicht voor het eerst gebruikt door Simon Bolivar (1819). Hij zag sociale zekerheid als belangrijk
onderdeel van het overheidsbeleid. Simon Bolivar heeft zijn naam gegeven aan Bolivia.
Later zien we de term ook terugkomen in:
- Amerikaanse “Social security Act” (1935) en Nieuw-Zeelandse Act (1938)
o In Amerika is de regeling er gekomen in nasleep van de grote Economische Depressie à act getuigde van een
specifieke invulling van het concept sociale zekerheid.
- Internationale documenten zoals Verklaring van Philadelphia, IAO (1944), zie overweging III f
o In kader van de internationale arbeidsorganisatie à aanbevelingen over arbeidsvoorwaarden in de enge
betekenis (arbeidsduur, minimumleeftijd, …)
o Soort van grondwet, constitutie, maar aantal jaren later nieuwe verklaring opgenomen (verklaring van
Philadelphia). Verklaring bij constitutie gevoegd. In die verklaring wordt ook gebruik gemaakt van de term
‘social security’.
à In verschillende delen van de wereld gaat men gebruik maken van de term ‘social security’. Wat de invulling is, is wel
verschillend.
Het begrip sociale zekerheid is niet eenvoudig om te definiëren.
I.1.1 HET BEGRIP SOCIALE ZEKERHEID VALT UITEEN IN TWEE COMPONENTEN:
(Strikte) betekenis van de woorden – twee componenten:
1) Zekerheid
o Streven eigen aan de mens
§ Eigenschap van zekerheid is eigen aan de mens.
§ Hangt toch ook af van individuele ingesteldheid? Ja, maar globaal genomen moeten we vaststellen
dat mensen streven naar een bepaalde vorm van zekerheid.
o Link met veiligheid
o Verschillende technieken (zie ook verder)
§ De manier waarop men de voorbije jaren dit heeft proberen te realiseren kan heel verschillend zijn. Er
zijn verschillende technieken voor aangewend.
• Begint met primitieve technieken: in eerste instantie aangewezen op de familie als bron van
bestaanszekerheid (bv.: oudere leeftijd, en kan geen arbeid meer verrichten à richten tot
familie, die er mee voor zorgen dat in je levensbehoeften kan worden voorzien) à juridische
verankering van één van de primitieve technieken als familie is bijvoorbeeld alimentatie
(personen- en familierecht). Men was vroeger ook bijvoorbeeld aangewezen op familie als je
oogst mislukte.
• Andere mogelijkheid om te streven naar zekerheid: via het systeem van sparen. Datgene dat
je gespaard hebt kan je wenden op de momenten dat je minder in staat bent geld te
verwerven. Deze techniek van sparen heeft ook enkele nadelen (bv.: gedurende lange tijd
zijn er geen overschotten bij landbouwers; bv.: overschotten kunnen bederven, waardoor je
er niets mee bent; bv.: kan ontwrichtend werken; bv.: overschotten kunnen worden
gestolen, …)
• Verder had je de mogelijkheid terug te vallen op andere vormen van liefdadigheid: werd
vroeger vooral georganiseerd door degene die meer begunstiger waren, geleidelijk aan gaat
dit aspect van liefdadigheid ook door de overheid worden georganiseerd. Naar verloop van
tijd wordt het dus niet enkel privé georganiseerd, maar ook via overheidstechnieken.
10
