Jorne Simons
VRAAG 1: Moet de procedure tot herziening van de Grondwet
worden versoepeld? (p.42)
1. Is het moeilijk de GW te wijzigen? Artikel 195GW
Eerst maakt de pre-constituante een lijst (sluis, op voorhand goed nadenken welke
artikelen) met artikelen die voor herziening in aanmerking komen met een gewone
meerderheid
Publicatie van de lijst + ontbinding parlement en nieuwe verkiezingen (binnen 40
dagen nieuw parlement)
Eens de lijst is goed gekeurd kan je het niet zelf verwezenlijken door de
tussentijdse verkiezingen.
Parlementsleden gaan niet geneigd zijn om grondwetswijzigingen te initieren
want je wil wel even op je stoel blijven zitten.
Ook heb je dus geen impact wat er erna met de lijst gaat gebeuren.
De constituante mag de gw herzien binnen de grenzen van de lijst met een ⅔
quorum en ⅔ meerderheid
Er komt een nieuw parlement en misschien een nieuwe meerderhied, maar
deze meerderheid is niet genoeg want je hebt een 2/3e meerderhied nodig, en
dus ook de oppositie.
Maar dat maakt het niet per se moeilijk om de GW te wijzigen. Het hangt meer af van de
grondwetcultuur, de cultuur die er is om de grondwet te wijzigen.
Je kan ook deconstitutionaliseren, ervoor zorgen dat er niet veel in de grondwet staat. Ook
in belgie staat niet alles in de grondwet, als je wil weten hoe onze gemeesnchappen en
gewesten zijn ingericht vind je daar maar een deeltje van in terug in de Gw, maar een groot
deel in de bijzondere meerderheidswetten.
2. Waarom is de procedure rigide?
Omdat men wil dat de Gw stabiel blijft men wil
voorkomen dat de Gw kan gewijzigd worden
omdat men toevallig een gewone meerderheid
heeft bereikt. Daarom vereist men ontbinding +
nieuwe verkiezingen van het parlement en een ⅔
quorum en ⅔ meerderheid in het nieuwe
parlement om de stabiliteit te bewaren van de
Gw.
Ten tweede wou men stabiliteit qua inhoud. Men wou geen fundamentele wijzigingen
maken. De grondwet moet soepel genoeg zijn om evoluties aan te passen, geen radicale
hervormingen. Dat is de reden waarom we de lijst hebben waar je punctueel bepaalde
artikelen moet noteren.
Men wil ook legitimiteit bereiken met die procedure. Maar we zijn geen rechtssysteem dat
erg blij is met referenda zoals veel andere landen, vandaar die verkiezingen. Door de
ontbinding van het parlement wil men met de nieuwe verkiezingen de instemming van de
bevolking krijgen.
1
,Jorne Simons
In de praktijk: omdat de herzieningslijst steeds op het einde van de legislatuur wordt
ingediend, draaien de verkiezingscampagnes niet rond de herziening, maar rond het
gevoerde en toekomstige beleid. Bovendien is het nieuw verkozen parlement niet
verplicht om de aangeduide artikelen te herzien.
Het is ook de bedoeling dat de Gw slechts punctueel kan worden aangepast en niet
fundamenteel dit door de ⅔ quorum en ⅔ meerderheid in het nieuwe parlement.
In de praktijk: dit heeft de wetgevende macht niet belet om België om te vormen
van een eenheidsstaat tot een federale staat. Verder kan in theorie elk artikel voor
herziening vatbaar verklaard worden, dus ook art. 195 Gw. (procedure tot
herziening).
De herziening moet ook gedragen worden door een brede consensus in ruimte en tijd. Deze
doelstelling wordt bereikt doordat de constituante niet gebonden is om een Gw artikel te
herzien die de pre-constituante voor ogen had.
In de praktijk: de dubbele 2/3e meerderheid zorgt ervoor dat er onderhandeld wordt
met de oppositie.
3. Worden die doelstellingen bereikt?
Stabiliteit doorheen de tijd: eigenlijk grondwet wordt wel vaak gewijzig, niet altijd
fundamenteel. Maar zowat elk nieuw parlement dat wordt samengesteld maakt nieuwe
gronwetsherzieningen. Hoe komt dit?
In de praktijk wacht het parlement met een lijst op te stellen om de Gw aan te
passen tot op het einde van zijn legislatuur. Hierdoor verliest de ontbinding vereiste
zijn afschrikkend karakter en is bijna elk parlement een constituante.
Het is wel nog altijd moeilijk om een 2/3e meerderhied te vinden, dat is niet altijd
evident.
Ten tweede, stabiliteit qua inhoud: wat we zien is dat er wel degelijk diepgaande
hervormingen zijn gebeurd. We zijn van een eenheidsstaat naar een federale staat gegaan,
2
,Jorne Simons
wat een totaal ander pardigma is.
Je zou eigenlijk een lijst kunnen indienen waarin je alle artikelen aanduidt, en dan kan je
doen wat je wil.
Diepgaande hervormingen worden bemoeilijkt door de lijst, maar wel mogelijk.
Inspraak van de bevolking is beperkt doordat het feit dat je de verkiezing helemaal op het
einde van de legislatuur doet, de campagen niet over de grondwetsheriziening gaat, maar
meer over beleid en wat mensen willen voor de toekomst.
De lijst is beperkend, maar de wijziging is niet vertplicht. Je kan gaan stemmen voor de
partijen die voor die lijst hebben gestemd, maar dan zegt de volgende meerderheid dat ze
dat artikel niet gaan aanraken.
Brede consensus: De lijst voorafgaand aan de verkiezingen geeft al een idee van waarover je
een hervorming wil, maar de aanwijzingen die je daarbij stelt is volgens de
meerderheidsstrekking zijn niet bindend. Dusje kan iets helemaal anders doen.
De tweederde meerderheid in kamer en senaat zorgt voor een brede consesnus, maar het
heeftg zijn nadelen. Het heeft tot gevolg dat artikel ninde grondwet alsmaar zwaarder en
gedtailleerder worden. Die zitten daarin omdat de oppositie zeggen dat ze gaan goedkeuren
op voorwaarde dat er iets inzit wat zij ook willen. (vb. ecotaxen van Agalev)
4. Waarom zou rigiditeit een probleem zijn: knelpunten?
1. Willen we staatshervormingen moeilijk of makkelijk maken?
Scenario 1. Opzettelijke ‘freezing’
Je gaat met een gewone meerderheid een lijst stemmen met een beperkt aantal artikelen,
zeker geen institutionele. Zodanig er na de verkiezingen er geen staatshervorming kan
komen.
Scenario 2. Onverwachte opening voor hervormingen na de verkiezingen
Op voorhand zeggen dat je geen staatshervorming wil want de mensen willen dat niet. En
opeens is er heel veel ruimte om een staatshervorming te doen.
In 2011 ging men wel voor een staatshervorming, maar de lijst was niet lang genoeg. Niet
alle artikelen die we nodig hebben waren opengezet.
Hier is naar een achterpoortje gezocht, want artikel 195 GW. (Procedure tot
grondwetsherziening) stond wel op de lijst.
Hiermee is de overgangsbepaling in het leven geroepen waarbij de Kamers, enkel
diegene die verkozen zijn op 13 juni 2010, die kunnen die specifieke artikelen toch
ook nog wijzigen.
3
, Jorne Simons
Dan is er de vraag; wat moet er nu gebeuren?
Er moet een evenwicht worden gevonden tussen rigiditeit en flexibiliteit en men dient zich
af te vragen of het politiek systeem zich moet aanpassen aan de procedure tot
grondwetsherziening of dat de procedure zich moet aanpassen aan de noden van het
politiek systeem.
Het is namelijk eigen aan de dynamiek van een federale staat dat er geregeld
staatshervormingen plaatsvinden. De procedure tot grondwetsherziening is hier echter niet
op voorzien. Hierdoor komt artikel 195 van de Gw vaak op de lijst terecht voor herziening.
Zodat men op een extra-legale wijze staatshervormingen kan doorvoeren door dat men
artikelen kan wijzigen die niet op de lijst tot herziening staan.
2. Willen we de grondwet snel kunnen aanpassen aan EU recht?
Vb; Stemrecht voor niet-Belgen: via grondwet of verdrag?
Europese unie wou het Europees burgerschap versterken, en we willen dat doen door alle
burgers van de EU, dus iedereen die een nationaliteit heft van één van de lidstaten,
stemrecht te geven voor het Europees parlement maar ook voor de gemeente. Waarmee de
EU zich echt ging inlaten met de inrichting van de nationale lidstaten. D.w.z. dat je ingaat
tegen het voormalige art. 8 van de GW dat zei dat stemrecht of andere politieke rechten te
hebben moet je de Belgische nationaliteit hebben. Dit artikel moest dus veranderd worden.
Je moest dus ofwel de grondwet wijzigen, maar daar komen dan verkiezingen uit, terwijl
uitstel tot na de lopende legislatuur politiek niet haalbaar is.,. Bovendien wist men nog niet
hoe men de grondwet ging wijzigen.
Dus… gaan we nu meteen de wetgeving invoeren zonder de grondwet te wijzigen, en ermee
in strijd zijn? Of gaan we in overeenstemming met de grondwet en lang wachten, maar dan
zitten we in de knel met het Europees unierecht, men heeft dit gedaan.
De aansluiting bij internationale verdragen vergt soms ook een herziening van de Grondwet.
Die herziening weegt soms te licht om daartoe tussentijdse verkiezingen uit te schrijven,
terwijl uitstel tot na de lopende legislatuur politiek niet haalbaar is.
Voorbeeld: het Verdrag van Maastricht kende gemeentelijk kiesrecht toe aan niet-Belgen,
maar de Grondwet stelde toen als voorwaarde de Belgische nationaliteit.
- Is een soepelere procedure vereist om die knelpunten op te lossen?
Ja, op dit moment is de procedure eerder rigide dan flexibel, door de tussentijdse
verkiezingen en de dubbele 2/3e meerderheidsvereiste. Hierdoor moet het politiek systeem
zich aanpassen aan de procedure tot grondwetsherziening en dit zou vermeden kunnen
worden indien de procedure op zich al soepel was.
4
