Farmaceutische wetenschappen
Farmaceutische & biologische laboratoriumtechnologie 2017-2018
,DEEL 1: Toxicologie
,H1: Toxicologie als vakgebied
• Toxicologie vroeger: studie der vergiften
• Toxicologie= studie v/d negatieve effecten (dood, kanker, brandwonden, verminderd geheugen,…) v
chemische stoffen op levende organismen en studie v hun werkingsmechanisme
• Het is niet belangrijk te weten hoeveel lood er nodig is om een kind te doden, maar wel vanaf welke dosis er
hersenschade optreedt
• Toxicologie is in de loop der tijd geëvolueerd v studie v schadelijke stoffen nr wetenschap die schade wil
voorkomen
• Kennis over negatieve gevolgen v stoffen beïnvloedt veel beslissingen
Ø Geneesmiddelen, cosmetica, zoetstoffen, pesticiden,.. w getest vooraleer ze op de markt komen
• Primaire taken v toxicologie:
Ø Beheer reeds verworven kennis & inzichten betreffende giftige eigenschappen v chemicaliën
Ø Onderzoek doen om kennis te vermeerderen
Ø Verworven toxicologische kennis ten dienste stellen v/d maatschappij (kans op ongewenste vergiftiging
zoveel mogelijk beperken)
• Toxicologie richt zich vooral op mens & dier
• Schadelijke effecten op planten: fytopathologen
1) Ontwikkeling v/d verschillende domeinen binnen de toxicologie (NK: lees p.5-7)
2) Toepassingsdomeinen
• Mechanistische toxicologen:
Ø Bestuderen hoe chemische stof toxische effecten veroorzaakt dr oa absorptie, distributie & extractie te
onderzoeken
Ø Meer fundamenteel inzicht krijgen in moleculaire werkingsmechanismen v toxische chemicaliën
Ø Kennis v deze mechanismen kan belangrijke ondersteuning vormen v risico-inschatting & bevat info
over relatie tss chemische structuur en toxische werkingsmechanismen
v SAR: structuur-activiteits-relatie
Ø Oorzakelijke achtergrond v vergiftigingsprocessen tot aan basis verklaren, zal ook moleculaire biologie,
fysica, genetica & organische chemie belangrijke bijdrage leveren
• Klinische toxicologen:
Ø (Dieren)artsen die geïnteresseerd zijn in preventie & behandeling v vergiftiging
Ø Nemen slachtoffers in behandeling, sporen oorzaak op & treffen therapeutische maatregelen om
patiënt te genezen
Ø Bestuderen ziekten die te wijten zijn aan korte of langdurige blootstelling aan toxische stoffen
Ø Dankzij forensische toxicologie kan men sneller tot diagnose komen
Ø Dankzij mechanische toxicologie zijn specifieke antidoten ontwikkeld
• Beschrijvende toxicologen:
Ø Evalueren toxiciteit v geneesmiddelen, voeding & andere producten
Ø Verzamelen info uit oa dierproeven om dosis v ziekte & dood vast te stellen (TD50,LD50,NOEL,..)
v NOEL: No Observed Effect Level
• Forensische & analytische toxicologen:
Ø Gebruiken chemische analysemethoden om toxische stoffen kwalitatief & kwantitatief te bepalen in
stalen v levende organismen (bloed, maaginhoud, lichaamsvloeistoffen,…)
Ø Zoeken nr oorzaak & omstadigheden v dood of intoxicatie op stalen die dr overheid aangebracht zijn
, • Voedingstoxicologen:
Ø Stellen grensconcentraties op voor voorkomen v chemische (hulp)stoffen in voedingsmiddelen ter
preventie v gezondheidsschade
Ø Beoordelen toxische eigenschappen v chemische stoffen die v naturen in voeding aanwezig zijn, als
verontreiniging voorkomen of eraan toegevoegd w (additieven: E-nummers) & adviseren op grond
daarvan over hun toelaatbaarheid (FAVV: Federaal Agentschap Veiligheid Voedselketen)
Ø Hebben onderzoeksmethoden ontwikkeld met een grote voorspellende waarde & hebben hiervoor
proefdieren nodig
• Milieu- en ecotoxicologen:
Ø Bestuderen de gevolgen die vervuilende stoffen in milieu (water, lucht, bodem) hebben op biologische
organismen, populaties, ecosystemen & biosfeer
Ø Integreren inzicht in mogelijke giftige werking op organismen met inzicht in gedrag v stoffen in milieu &
met inzicht in gevolgen v/h effect v/e stof op één of meerdere organismen op het integraal functioneren
v/e gemeenschap
Ø Geven advies aan de hand waarvan toelaatbaarheid v chemicaliën w beoordeeld
v Hiertoe moeten ze risico’s beoordelen & voorspellen in soms uiterst complexe systemen
v Hebben behoeften aan eigen onderzoeksmodellen met andere proefdieren dan in humane
toxicologie (vissen, lagere organismen zoals algen & wormen, vogels,..)
• Industrie- of arbeidstoxicologen:
Ø Bestuderen risico’s v chemische stoffen op werkplaats met als doel intoxicaties te voorkomen
v Dit is niet eenvoudig omdat mens op werkplaats gedurende lange tijd aan zeer lage concentraties
kan blootgesteld w & sommige stoffen knn ook in privéomgeving voorkomen
Ø Beoordelen (meestal samen met bedrijfsarts) toxicologische risico’s binnen bedrijven dr meten v
blootstelling v/d arbeiders aan bepaalde stoffen in combinatie met medische controle
Ø Stellen adviezen op over toelaatbaarheid & grensconcentraties v chemische stoffen op werkplaats op
basis v experimenten met proefdieren
• Geneesmiddelentoxicologie:
Ø Specifiek ontwikkeld om mogelijke nadelige effecten v geneesmiddelen na te gaan vooraleer deze w
toegediend aan mens
Ø Geneesmiddelen moeten uitgebreid getest w op proefdieren
Ø Meer en meer toxicologietesten werden verplicht nadat aantal accidenten zich hadden voorgedaan
Ø Ontwikkeling v veterinaire (dier) geneesmiddelen ontstaan raakpunten met voedingsmiddel- en
milieutoxicologie → deze stoffen knn in eetbare delen v dieren & in milieu terecht komen al dan niet
onder de vorm v metabolieten
Ø Bij onderzoek nr toxische eigenschappen v geneesmiddelen leveren farmacologen belangrijke bijdrage
• Regulatorische of regelgevende toxicologie:
Ø Verzamelt & beoordeelt bestaande toxicologische info om op basis daarvan veilige dosissen vr
chemische stoffen (geneesmiddelen, chemicaliën, pesticiden, cosmetica, additieven,…) op te stellen,
waardoor dier & mens beschermd w
Ø Zijn in dienst v overheidsinstanties (FDA & EPA)
Ø Stellen regels op omtrent toxicologietesten die verplicht uitgevoerd moeten w
