BESTUURSRECHT 2023-2024
Algemene info over het vak
• Op Canvas:
o Lesopnames, slides, rechtsleer, rechtsspraak en modelvragen met antwoorden → bekijk zeker RS en
RL, is ook te kennen leerstof + modelvragen komen terug op examen!
• Te kennen stof:
o Grondig beheersen van basisbegrippen, basistechnieken (bv schorsing), basisrechtsregels en
beginselen van het bestuursrecht! Je moet ze goed kennen en mondeling kunnen toelichten en aan
de hand van voorbeelden uitleggen, VB zijn heel belangrijk! Aan de wezensbestanddelen en
kenmerken van de juridische concepten moet inhoud aan worden gegeven + concepten van elkaar
kunnen onderscheiden (bv concessie openbare werken en concessie openbare diensten en
domeinconcessie..)
o Handboek (2021), zeer belangrijk om ook definities uit te raadplegen.
▪ Inleiding (p1-92): volledig
▪ Boek I (p97 – 272): volledig
▪ Boek II (p275 – 340): volledig
▪ Boek III (p345 e.v., enkel hoofdstukken I, II, III en VI)
▪ Boek V (p921-993, met name hoofdstuk II)
• Examen, bestaat uit 2 delen:
o Schriftelijke gedeelte (60%) bestaat uit 3 tot 4 verdiepende vragen (ong. 75 min)
▪ Er wordt gepolst naar verdiepend inzicht in begrippen, concepten en bestuurlijke indelingen
waarbij deze worden (om volledig te antwoorden):
1) Gesitueerd in de cursus
2) Ze worden gedefinieerd en uitgelegd
3) De rechtsgrond wordt aangeduid (aangevuld met rechtspraak en rechtsleer) (ALTIJD
jurdische grondslag noteren, is voor later in praktijk ook noodzakelijk!)
4) De wezenskenmerken en toepasselijke rechtsregels worden beschreven en
5) Ze worden aan de hand van een voorbeeld geïllustreerd
▪ ENKEL BAMA-codex mag worden gehanteerd OF wetgeving die in de BAMA-codex is
opgenomen.
▪ Beoordelingscriteria: (1) kennis, (2) structuur, (3) nauwkeurigheid, (4) inzicht en (5)
toepassingsvermogen
o Mondeling gedeelte (40%) bestaat uit 2 beknopte begripsvragen (ong. 10 min)
▪ Gepeild naar de mondelinge parate kennis van bestuursrechtelijke begrippen en concepten
dat wordt uitgelegd EN gesitueerd in de cursus met een voorbeeld
▪ Wetboek mag niet worden gehanteerd
▪ Beoordelingscriteria: (1) parate kennis tonen, (2) mondelinge vaardigheid (geen schrik
hebben), (3) helderheid en nauwkeurigheid
▪ Voorbeeld: wat is een tuchtmaatregel? Er moet gezegd kunnen worden waar in de cursus
het gezien is en een behoorlijke omschrijving moet gegeven worden.
▪ Er wordt in geen geval een bijkomende, “vervangende” vraag gesteld
o GEEN KRUISVERWIJZINGEN OF AANTEKENINGEN IN HET WETBOEK
▪ Wat wel mag zijn markeringen + post-its
1
, MODULE I: WAT HOUDT BESTUURSRECHT IN?
+ DE BEGRIPPEN “ADMINISTRATIEVE RECHTSHANDELINGEN” EN “DE ADMINISTRATIEVE OVERHEID”
Bestuursrecht?
Het staatsrecht, het recht dat de staat beheerst, kent 2 grote takken: het Grondwettelijk Recht en het Bestuursrecht (=
administratief recht).
Het Grondwettelijk recht zijn de regels betreffende de vestiging, structuur en uitoefening van het overheidsgezag. Het
gaat over de inrichting van + verhouding tussen de staatsmachten (verhouding WM, UM en RM) EN de grondrechten
en vrijheden van de burgers (tegenover de staatsmachten).
- Het geeft dus de indeling van de BE staat weer (gemeenschappen, gewesten, federale staat, lokale besturen (gem
en prov). Daarnaast ook geleerd over de drie machtenleer (UM, RM, WM). Tenslotte ook geleerd over de
administratieve rechtscolleges (rechtscollege dat geen deel uitmaakt van RM of UM, staat op zich zelf. Zowel op
deelstatelijk niveau als op federaal niveau. Het is een orgaan dat uitspraak doet over de conformiteit van besluiten
(UM) ten opzichte van de wetgeving (van WM). Bijvoorbeeld RvS, Raad voor vreemdelingenbetwisting, Raad voor
betwisting inzake studievoortgangsbeslissingen, Raad voor vergunningsbetwisting…) en het Grondwettelijk Hof
(Arbitrage hof, om bevoegdheidsconflicten op te lossen tussen federaal en regionaal niveau) .
- Grondwettelijk recht is van wezenlijk belang om het bestuursrecht te kunnen begrijpen.
Het Bestuursrecht is de regeling van de staatstaak na afscheiding van wetgeving en rechtspraak. Het omvat de
voorschriften van de bestuurlijke bedrijvigheid (dus voorschriften waaraan het bestuur onderworpen is) of de activiteit
van “administratieve overheden” (in wezen van de “UM”). Dit zijn de overheden die noch tot de wetgevende, noch tot
de rechterlijke macht behoren. De uitvoerende macht ressorteert evenwel niet alleen onder het administratief recht,
zo behoren de verhoudingen tussen de uitvoerende en de wetgevend macht en de buitenlandse betrekkingen, tot het
gebied van het grondwettelijk recht. Binnen het bestuursrecht kijken we vooral naar de UM. De RM zal het bestuur wel
controleren en komt zo aanbod in de cursus, maar we kijken vooral naar de UM. → het regelt de werking van de
bestuurlijke OH (ruimer dan de UM, zoals in GW beschreven).
Bestuursrecht zijn de rechtsregels die de apparaten van de bestuurlijke overheden gaan regelen. Het gaat niet strikt om
de uitvoerende macht (regering, koning, ministers,…), want het domein van bestuursrecht is veel ruimer dan dat.
Hieronder vallen ook het handelen van de lokale besturen (gemeentes en provincies), diverse zelfstandige besturen,
zelfs het bestuurlijk handelen van private instellingen (zoals de VUB).... Beslissingen genomen door de Gemeenteraad
zijn beslissingen die worden genomen door een administratieve overheid. MIVB, De Lijn, NMBS, VUB… zijn ook
administratieve overheden. De klassieke administratieve overheden zijn de Koning, de Regering, de Ministers.
Administratieve handelingen kunnen zowel een bestuurlijke, wetgevende als jurisdictionele inhoud hebben.
Jurisdictioneel: administratieve rechtscolleges (bv. De Raad van State, afdeling bestuursrechtspraak) doen uitspraak
over talrijke geschillen van bestuur. Wetgevende inhoud: bestuursreglementen zoals een gemeentelijk
politiereglement. De taak van het bestuur (admini OH) is vooral een taak van tenuitvoerlegging, want het is door de
tussenkomst van de admini OH dat de beslissingen van de wetgever en rechterlijke macht worden verwezenlijkt.
1. Bestuursrecht: de inhoud
Van het bestuursrecht kan geen materiële/inhoudelijke definitie worden gegeven. Het gaat om de rechtsregels die het
handelen van de administratieve overheden regelen. Vanwege de afwezigheid van een materiele definitie, kijken we
voornamelijk naar het orgaan.
Om aan het begrip bestuursrecht inhoud te geven geldt een deels “organieke” en een deels “functionele”
benadering:
2
, - Het bestuursrecht normeert het handelen van de staatsorganen die (organiek) tot de ‘uitvoerende macht’
behoren. Echter: de UM zoals die beschreven wordt door de Grondwet dekt niet het hele subject van het
moderne bestuursrecht. Het gaat om handelingen die uitgaan van een ‘bestuur’ of een ‘administratieve
overheid’ die (functioneel) beschikt over eenzijdige beslissingsbevoegdheid of “imperium” en derhalve
beslissingen neemt/kan nemen die ‘derden’ binden (zgn. derdenbinding). Zo’n administratieve overheid kan
een privaatrechtelijke rechtspersoon zijn zoals de VUB. Die administratieve overheden hebben een imperium =
eenzijdige beslissingsbevoegdheid waardoor ze eenzijdig beslissingen kunnen nemen en zo een rechtspositie
kunnen wijzigen of voorkomen dat deze gewijzigd wordt. Bv: je vraagt als landbouwer vergunning om gebied
uit te breiden (omgevingsvergunning) maar dat wordt geweigerd. Wat kan je tegen zo een beslissing doen?
Zien we in dit vak.
- Het domein van het bestuursrecht (en de rechtsbescherming tegenover het bestuur) is dan ook ruimer dan
dat van de (klassieke) UM alleen. Het betreft evenzeer het (bestuurlijk) handelen van lokale besturen
(gemeenten, provincies), diverse verzelfstandigde besturen (al dan niet gestructureerd op lokaal niveau),
regulatoren belast met geschillenbeslechting (bv FSMA), bestuurlijke beroepscolleges (bv Hogere Tuchtraad)
en, zelfs, het (bestuurlijk of “imperium”-) handelen van private instellingen (inrichtingen van het vrij
onderwijs). Het bestuur kan dus een publiekrechtelijke vorm hebben (zoals de regering, VDAB, de lijn,
universiteit Gent.. publiekrechtelijk vormgegeven door overheden) maar ook privaatrechtelijk vormgegeven
entiteiten (zoals de VUB) kunnen als een bestuur/administratieve overheid kwalificeren voor sommige
handelingen die ze stellen (bv prof die examen afneemt, treed als admini OH op want ze kreeg van
wetgever/decreetgever de BH om eenzijdig examens af te nemen).
Er is geen materiele definitie van bestuursrecht, wat houdt het dat inhoudelijk/materieel in? Zeer veel. We komen
constant in contact met de overheid. Bijvoorbeeld belastingbrief invullen en fiscus (admini OH controleert of dit juist is)
of omgevingsvergunning aanvragen bij burgemeester en schepen om huis te verbouwen of wanneer je niet meer mag
deelnemen aan examen omwille van gebruik gsm of als je crèche wilt openen en vergunning aanvraagt. Hoe meer de
OH intervenieert in het maatschappelijk leven, hoe ruimer het bestuursrecht wordt. We leren binnen dit vak verder
over de klassieke begrippen van het bestuursrecht (bv de administratieve OH of een bestuurshandeling) en hoe die
besturen zijn georganiseerd + zich tot elkaar verhouden.
Alle bijzondere takken van het bestuursrecht: zoals omgevingsrecht, vreemdelingenrecht, gezondheidsrecht… die
lokale besturen zijn aparte takken en die zullen we binnen dit vak niet kunnen bestuderen (bijzonder bestuursrecht).
Binnen dit vak leren we wel de algemene technieken en basisbeginselen (=algemeen bestuursrecht) en als je vraag
betrekking heeft tot een bepaald domein, ga je wel kunnen leren hoe je dit opzoekt en toepast. Die specifieke
domeinen van het bestuursrecht hebben daarnaast ook nog bijzondere en specifieke regels, naast de algemene
technieken en basisbeginselen. Prof werkt bij Raad van State en ieder heeft daar zijn specialisatie (van prof is
economisch publiek recht). En zelfs in dat gebied/de specialisatie, moet prof elke maand verschillende wetgeving
bestuderen om na te gaan of de admini OH correct heeft gehandeld en daar past ze de technieken van het
bestuursrecht op toe. Om aan te tonen hoeveel materies betrekking hebben tot bestuursrecht en dat die
bestuursrechtelijke technieken belangrijk zijn. Let wel: er is een permanente wisselwerking en beïnvloeding tussen het
algemeen bestuursrecht en bijzonder bestuursrecht!
Administratieve overheden worden onderscheiden doordat zij eenzijdige beslissingen kunnen nemen (=
administratieve rechtsbeslissingen). Deze eenzijdige beslissing is een bindende beslissing die nageleefd zal moeten
worden. De administratieve overheid heeft geen toestemming nodig om uw rechtspositie te wijzigen.
Andere benadering van bestuursrecht: binnen het bestuursrecht kunnen vier categorieën rechtsregels worden
aangeduid:
1. het bestuurlijk organisatierecht, dit is het geheel van organieke regels dat bepalend is voor het organigram
van de overheid. Vb. er zijn federale, regionale en communautaire besturen. Daarnaast zijn er ook
publiekrechtelijk en privaatrechtelijk vormgegeven besturen.
3
, 2. het materieel bestuursrecht, dit zijn de inhoudelijke regels van het bestuursrecht (vb. criteria ter beoordeling
van een vergunningsaanvraag, een subsidieaanvraag...). De inhoudelijke regels kunnen meestal worden
teruggevonden in de bijzondere wetgeving die een bepaalde tak van het bestuursrecht regelen, bv
ambtenarenrecht. Je moet aan deze voorwaarden blijven voldoen gedurende de volledige economische
activiteit.
3. het procedureel bestuursrecht, dit zijn de vormelijke regels en beginselen die het bestuur moet toepassen bij
het nemen van een bestuursbeslissing (vb. inwinnen van een advies, naleven hoorplicht, taalgebruik,
bestuurlijke beroepsprocedures...). Vb. Hoe moet een administratief dossier worden samengesteld opdat het
ontvankelijk zou zijn en zou worden onderzocht door de administratie? Wanneer er sprake is van een klacht
zal de betrokkene moeten worden gehoord, er is altijd een situatie van woord en wederwoord? Het leert ons
iets over de wijze waarop een bestuur een beslissing neemt, bv bij de aanvraag tot een vergunning zal deze
eerst moeten worden bekend gemaakt (gele papieren) waarop personen zoals buren bezwaar kunnen
aantekenen.
4. het bestuursprocesrecht, dit zijn de regels en beginselen die van toepassing zijn op de jurisdictionele
procedures voor de bestuursrechters. De regels als men naar de bestuursrechter wilt stappen om OH-
beslissing te bestrijden, kan een regionale bestuursrechter zijn zoals Raad vergunningsbetwisting of Raad
studievoortgang (VL) maar kan ook RvS zijn. Zie het vak rechtsbescherming tegenover de overheid. De Raad
van State treed op als cassatierechter (laatste aanleg) voor de regionale bestuursrechters, maar voor KB en
federale materie ga je wel rechtstreeks naar RvS.
2. Aard van het bestuursrecht: Is het een uitzonderingsrecht?
Velen vinden bestuursrecht een moeilijk vak, komt mede door de aard ervan. Mogelijke redenen: (1) een grote
moeilijkheid is dat er geen bestuurswetboek bestaat. Er is een disparate wetgeving en je hebt geen één wetboek zoals
het burgerlijk wetboek dat je kan vastpakken. Er is een wetgeving over overheidsopdrachten, een wetgeving
ambtenaren, wetgeving en decreten inzake openbaarheid van bestuur… eindeloos veel wetgeving. Bamacodex bevat
maar klein deel van die wetgeving. (2) Daarnaast krijgen niet veel studenten al te maken met het bestuursrecht, bv het
aanvragen van een vergunning.
Belangrijkste reden: (3) Gemeen recht (privaatrecht als ‘ius commune’) versus (afwijkend) bestuursrecht (publiekrecht).
Het bestuursrecht wijkt op veel vlakken af van het gemeen recht (het burgerlijk recht)
- Het bestuursrecht hanteert een eigen terminologie en begrippenapparaat met specifieke rechtsgevolgen (BR =
autonoom), bv. het ambtenarenrecht in het bestuursrecht is anders georganiseerd dan het privaatrechtelijk
arbeidsrecht waaronder het ambtenarenrecht onder valt. Ook het administratief zakenrecht is ook anders
georganiseerd dan het privaatrechtelijk zakenrecht. In het burgerlijk recht en het administratief recht dekken dezelfde
woorden niet dezelfde begrippen.
Reden ? Het doel van de bestuursOH is om het algemeen belang te behartigen. De OH is bekleed met de uitoefening
van het openbaar gezag (prerogatief van openbaar gezag of imperium). De OH heeft een eenzijdige
beslissingsbevoegdheid dat resulteert in het kunnen nemen van eenzijdige bestuurshandelingen met rechtsgevolgen
voor derden (derdenbeding). Want er is geen gelijkheid tussen de partijen, binnen het bestuursrecht staan er geen
twee private partijen op gelijke voet (zoals een WG of WN, die eenzijdig hun ovk niet zomaar kunnen wijzigen). OH
beschikt over de mogelijkheid om eenzijdig je rechtspositie in de gunstige of ongunstige zin te wijzigen (bv beslissing
om vergunning in te trekken om crèche uit te baten). Een eenzijdige beslissing moet wel gemotiveerd worden.
→ Het bestuursrecht is een uitzonderingsrecht omdat het bekleedt is met het prerogatief van eenzijdige
beslissingsbevoegdheid. Het is het enige recht dat dit mag omdat dit het algemeen belang kan én moet nastreven. Het
algemeen belang moet de doorslag krijgen, onder omstandigheden zal het individuele belang moeten wijken. De
behartiging van het algemeen belang, waarvoor desnoods ieder particulier belang moet wijken, verklaart de bijzondere
rechtspositie van de overheid (één van de kenmerkende eigenschappen van het administratief recht).
Verschillen:
4
