Samenvatting Straf en Jeugdrecht
THEMA 1 = Inleiding strafrecht
De grote lijnen van de geschiedenis van het strafrecht
Er ontstonden vetes die vaak generaties standhielden,
bloedwraak waarbij vele slachtoffers vielen. Aangezien de reactie vaak niet in
verhouding stond tot het vergrijp, ontstond overheidsbemoeienis . De overheid zou een
deel van de reactie op zich nemen. Deze opdracht werd aan speciale personen
toevertrouwd, de voorgangers van ons huidig openbaar ministerie.
We zien dat de huidige nieuwe opvattingen omtrent straffen veranderd is. We
evolueren naar een meer herstelrechtelijke benadering : het slachtoffer, maar ook de
samenleving hebben recht op herstel door het leveren van een prestatie door de dader.
Soms zien we zelfs een vorm van vergeving en verzoening tot stand komen tussen
dader en slachtoffer , indien dit contact tussen beiden door partijen gewenst en
mogelijk is.
In de geschiedenis van het strafrecht is Beccaria een veel klinkende naam. Lang voor
onze tijd gaf hij al principes mee waar het moderne strafrecht aan diende te voldoen.
De principes van het strafrecht volgens Beccaria
Beccaria is een filosoof en politicus. In het boek “Dei delitti e delle pene “(Over misdaden en
straffen) (1764) schreef hij naast zijn andere bekommernissen in het strafrecht over
principes die vandaag de begrippen en de basis van het strafrecht vormen.
1. Het legaliteitsprincipe
2. Het gelijkheidsprincipe
3. Het proportionaliteitsprincipe
4. Het subsidiariteitsprincipe
5. Het Rationaliteitsprincipe
6. Het Personaliteitsprincipe
7. Het Laïciseringsprincipe
8. Het abolitionistisch principe
9. Het publiciteits principe/openbaarheid
1
,De onderverdeling van het materieel strafrecht, strafprocesrecht en
strafuitvoeringsrecht
Materieel strafrecht : strafbare gedragingen, “misdrijven” en “straffen” zoals ze vastliggen in
rechtsregels. ( Welk gedrag is strafbaar en welke straf staat hier tegen over)
Strafprocesrecht: regelt de procedure van het materieel strafrecht.
Strafuitvoeringsrecht( komen wij het meeste mee in aanraking) : de regeling van de
tenuitvoerlegging van de straffen. → Bij deze tak is er een straf gegeven.
Vb. Wie doet de strafuitvoering?
Vb. Wat is de strafuitvoeringsrechtbank?
Thema 2 Geschiedenis termen
Kunnen in eigen woorden uitleggen hoe vroeger werd gestraft.
Vroeger werd er gestraft met de doodsstraf. Er werdt van uit gegaan als je iets gedaan had
zoals een moord dat je dan de doodstraf moest krijgen. Dit uiten zich in het ophangen van
de dader, verbranden, martelen, kettingband… Het principe was “ oog om oog, tand om
tand.” De dader moest leiden voor wat hij/ zij gedaan had. Dit gebeurde ook bij niet
onopgeloste moordzaken. Als er twijfel was, werd dit nog steeds doorgedreven. Met als
gevolg dat er soms iemand onschuldig stierf. Sommen de negen principes van Beccaria op
en kunnen in eigen woorden uitleggen wat deze inhouden/betekenen.De oplossing bestond
in het vergelden van het misdrijf door uitoefening van wraak waar de ganse gemeenschap
van zowel dader als slachtoffer bij betrokken werden.
Sommen de negen principes van Beccaria op en kunnen in eigen woorden
uitleggen wat deze inhouden/betekenen.
1. Legaliteitsprincipe
→ Er mag geen straf worden uitgesproken zonder dat daarvoor een wet bestaat, en er
mogen ook geen wetten worden gemaakt met een terugwerkende kracht. Zo moeten wetten
voor iedereen klaar en duidelijk zijn, dus opgesteld in de taal die het volk kan begrijpen en
niet louter in het Latijn zoals in die tijd doorgaans het geval was. → Er kan geen straf zijn
zonder wet. Als er in de wet die bepaalde straf niet omschreven staat, kan je hiervoor niet
gestraft worden.
2. Het gelijkheidsprincipe
→ Met dit principe wordt bedoeld dat iedereen gelijk is voor de wet. Iemands rechten worden
niet bepaald door zijn rang, stand en rijkdom. Elk verschil in rijkdom of sociale rang kan
slechts ingeroepen worden indien het voortkomt uit een vooraf wettelijk vastgestelde
gelijkheid, waarbij alle onderdanen als gelijk onderworpen worden aanzien. Hij kwam op
voor de gelijkwaardigheid van vrouwen in het rechtssysteem. In de vroegere tijden werd een
getuigenis van een vrouw verboden omwille van de “zwakheid van geslacht”. Gelijkheid gaat
misbruiken tegen.
2
, 3. Het proportionaliteitsprincipe
→ Een straf moet in verhouding zijn tot het gepleegde misdrijf. De straf dient als afschrikking
voor mogelijke plegers door een indruk na te laten bij de bevolking. Voor de dader zou de
straf zo weinig mogelijk leed mogen veroorzaken. De strafuitvoering moet daarom
doeltreffend maar niet overdreven zijn. Volgens Beccaria hadden de wrede straffen zoals ze
vroeger werden toegepast, het tegenovergestelde effect.
4. Het subsidiariteitsprincipe
→ Dit principe volgt uit het proportionaliteitsprincipe. het is beter een minimale straf op te
leggen dan helemaal geen straf of een veel te zware straf. Om criminaliteit te voorkomen is
het van belang dat men weet dat er zeker een straf volgt op het misdrijf. Bestraffing moet
redelijk blijven. Beccaria stuurt hiermee aan dat preventie en redelijkheid boven vergelding
moet staan. Mensen moeten niets anders vrezen dan de wetten zelf.
5. Het rationaliteitsprincipe
→ Hiermee ging Beccaria de strijd aan tegen de macht van de kerkelijke inquisitie.
Irrationele beschuldigingen zoals ketterij, hekserij en homoseksualiteit. De straffen hadden in
deze zaken de dood tot gevolg. Het post mortem bestraffen van zelfmoordenaars en
confiscatie van diens bezittingen troffen diens verwanten. Diegenen die bang zijn voor het
leed van de straf, volgen de wetten. De dood maakt een einde aan het lichamelijk lijden. Het
heeft geen zin om wetten uit te vaardigen die geen sancties inhouden. Hij maakte met dit
element ook duidelijk dat door preventieve maatregelen de criminaliteit kan dalen. Het
verdelen van de politie over verschillende wijken en het verlichten van de straten. → Een
straf moet gebaseerd zijn op bewijzen en feiten.
6. Het personaliteitsprincipe
→ Hiermee bepleit de schrijver dat enkel de misdadiger kan bestraft worden, onschuldigen
en weerlozen mogen niet de straf dragen.Tegenwoordig bestaat enkel nog de bijzondere
verbeurdverklaring. Zoals goederen of materiaal dat voorwerp uitmaakte van het misdrijf of
diende tot het plegen ervan. In verhouding tot de zwaarte van het misdrijf zouden
verschillende confiscaties mogelijk zijn.
7. Het Laïciseringprincipe
→ Hiermee beoogde Beccaria een einde te maken aan de straffen die gebaseerd waren op
het godsoordeel. Door de maatschappelijke veranderingen, is het aan de rechter om te
beslissen wat nuttig of schadelijk is voor de maatschappij. Ook het kerkelijke asielrecht uit
zijn tijd werd verworpen door de schrijver. → Macht van de kerk, kerk en staat gescheiden.
8. Het Abolitionistisch principe
→ Afschaffing van foltering en de doodstraf. Beccaria is tegen de doodstraf. Deze werkt niet
afschrikkend en ook lijfstraffen bieden geen soelaas omdat deze de criminaliteit niet
verminderen.
9. Het publiciteitsprincipe / Openbaarheid
→ Terechtzittingen van rechtbanken zijn in principe openbaar. Om het even wie mag de
zittingen bijwonen, behalve de zittingen van de Raadkamer, Strafuitvoeringsrechtbank,
Familie- en de Jeugdrechtbank. Iedereen die ouder is dan 14 jaar mag zonder enige
3
, toestemming zittingen bijwonen bezoekers jonger dan 14 jaar moeten begeleid zijn door één
van de ouders of door een voogd. De voorzitter kan de aanwezigheid van minderjarigen bij
de terechtzitting verbieden, omwille van het karakter van de zaak of de omstandigheden
waarin de zitting verloopt. De beklaagde kan ook de sluiting van de deuren vragen als hij
vreest dat de openbaarheid hem schade kan berokkenen. De rechter is niet verplicht om
hierop in te gaan. Als de zitting met gesloten deuren verloopt, worden alleen de betrokken
partijen en hun advocaten toegelaten.
Kunnen in eigen woorden uitleggen hoe vandaag wordt gestraft.
Er zijn verschillende straffen mogelijk: Repressief of Preventief door het strafbaar
maken van bepaalde gedragingen.
Repressief = Vervolging, bedoeld te onderdrukken ‘ oog om oog, tand om tand’
Preventief = Bedoeld om te voorkomen
soorten straffen :
- gevangenisstraffen
- geldboetes
- gemeenschapsdiensten
Gevangenisstraffen, geldboetes, gemeenschapsdienst, ontzetting uit bepaalde rechten,
straatverbod, publicatie van de veroordeling, probatie of andere veiligheidsmaatregelen
zoals internering, beschermingsmaatregelen in de jeugdbijstand.
Kunnen in eigen woorden een definitie geven van het materieel strafrecht,
strafprocesrecht en strafuitvoeringsrecht.
Materieel strafrecht : strafbare gedragingen, “misdrijven” en “straffen” zoals ze vastliggen in
rechtsregels.
Strafprocesrecht: regelt de procedure van het materieel strafrecht. ( blauw boekje)
Strafuitvoeringsrecht: de regeling van de tenuitvoerlegging van de straffen.
Vb. Wie doet de strafuitvoering?
Vb. Wat is de strafuitvoeringsrechtbank?
Kunnen in eigen woorden het concept schuldstrafrecht uitleggen.
In België bestaat het principe van het schuldstrafrecht. Een persoon kan maar veroordeeld
en gestraft worden als deze schuldig is. Hij kan maar schuld hebben als hij vrij heeft kunnen
kiezen tussen goed en kwaad en wetens en willens voor “het kwade” heeft gekozen. Iemand
die geestesziek is of minderjarig is, kan niet uit vrije wil en met volle besef van de gevolgen
voor een misdrijf hebben gekozen. Hij kan dan ook niet gestraft worden in de juridische
betekenis . Door de rechtbanken kan wel een veiligheidsmaatregel opgelegd worden. Bij een
geesteszieke spreken we over de internering. Voor jongeren zal een maatregel uit het
jeugdsanctierecht genomen worden.
4
