E
T
H
I
E
K
,Arts-patiëntrelatie
Medische ethiek
ethiek = moraalwetenschap = de tak van de filosofie die zich bezighoudt met de kritische bezinning over
het juist handelen
● èthos (Grieks) = gewoonte, zedelijke handeling
● criteria vaststellen die beoordelen of een handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd en
om motieven en consequenties van deze handelingen te evalueren
medische ethiek = een vakgebied binnen de filosofie en geneeskunde waarin wordt nagedacht over een
zo goed mogelijke uitvoering van de geneeskunde, waarbij ethische vragen worden gesteld
● toegepaste ethiek, meestal aan de hand van concrete medisch ethische problemen (bv.
euthanasie, abortus, in vitro fertilisatie …)
deontologie = plichtenleer = een ethische stroming die uitgaat van absolute gedragsregels, vaak (niet
altijd) gesteld als normen
● deon (Grieks) = plicht
● logos (Grieks) = rede
● normen zijn strikter dan gedragsregels (medische ethiek)
normatieve ethiek = ethische stroming dat zich bezighoudt met reflectie over en kritiek op morele normen
en hun rationele fundering
elk met hun eigen nadrukken en interpretatie
● nadrukken: vaste set van geschreven regels & wetten
● interpretatie: afhankelijk van levensbeschouwing, opvoeding, ervaringen als mens ...
Hippocrates van Kos
= grondlegger van de geneeskunde, als eerste op basis van lichamelijke symptomen een diagnose stellen
en daarbij therapie voorschrijven
⇒ religeuze geneeskunde → wetenschappelijke geneeskunde
hippocratische traditie
● 4e & 5e eeuw voor onze tijdrekening
● tijdgenoot van filosofen Socrates en Plato
● Eed van Hippocrates
○ professioneel en wetenschappelijk onderbouwd
○ medisch geheim
○ grenzen van arts-patiënt relatie
○ weldoen tov de patiënt
, Eed van Hippocrates (2011)
Nu ik toetreed tot de medische professie, beloof ik dat ik mij naar mijn beste vermogen voor een
kwaliteitsvolle geneeskunde ten dienste van de medemens en de samenleving zal inzetten.
Ik zal het beroep van arts plichtsbewust en nauwgezet uitoefenen.
Ik zal boven alles voor mijn patiënten zorgen, hun gezondheid bevorderen en hun lijden verlichten.
Ik zal mijn patiënten correct informeren.
Ik zal geheimhouden wat ik krachtens mijn beroep van mijn patiënten weet, ook na hun dood.
Ik zal de professoren en allen die mij gevormd hebben, blijvend waarderen voor wat ze mij hebben
bijgebracht.
Ik zal mij blijven bijscholen, de grenzen van mijn mogelijkheden niet overschrijden en waar mogelijk
bijdragen tot de vooruitgang van de geneeskundige kennis.
Ik zal verantwoordelijk omgaan met de middelen die de maatschappij ter beschikking stelt en ijveren voor
een gezondheidszorg die toegankelijk is voor iedereen.
Ik zal mij collegiaal gedragen en respectvol met medewerkers omgaan.
Ik zal ervoor waken dat mijn houding tegenover patiënten niet beïnvloed wordt door levensbeschouwing,
politieke overtuiging, sociale stand, ras, etnie, nationaliteit, taal, gender, seksuele voorkeur, leeftijd,
ziekte of handicap.
Ik zal het leven en de menselijke waardigheid eerbiedigen.
Zelfs onder druk, zal ik mijn medische kennis niet aanwenden voor praktijken die indruisen tegen de
menselijkheid
Belangrijke waarden
● principilisme (Beauchamp & Childress)
● professionalisme
○ kennis, gedrag, attitude, handelen, interprofessioneel, intercollegiaal
● humanisme
○ manier waarop we de vrijheid van het individu en menselijke relaties in de maatschappij
respecteren
Principilisme (Beauchamp & Childress)
Prima Facie principes uit de biomedische ethiek
● non-maleficence: geen schade berokkenen, geen kwaad doen
● beneficence: het goede doen, die patiënt genezen
● autonomie: zelfbeschikkingsrecht (bv. informed consent, informatie …)
○ arts heeft plicht inzicht te verschaffen, te informeren, maar ook om persoonlijke opvattingen
te erkennen, ook al wijken ze af van de professionele medische norm
● rechtvaardigheid: behandel de patiënten eerlijk
○ morele acties moeten gelijkwaardig, onbevooroordeeld en principieel zijn
Drie pijlers van geneeskunde
● expertise (professionalisme)
● ethiek
● dienstbaarheid (de wens anderen te helpen)
belangrijke waarden: engagement, zorg, bekwaamheid, integriteit, vertrouwelijkheid, teamwork, zorg voor
het individu en de gemeenschap, onderwijs en training, wetenschappelijke bijdragen …
Professionalisme
vereist dat artsen zich engageren
● voor wetenschappelijk en klinisch competente patiëntenzorg
, ● voor de bescherming en bevordering van de gezondheidsgerelateerde belangen van de patiënt
● voor het systematisch op de tweede plaats stellen van het individuele en collectieve eigenbelang
⇒ zorg voor de patiënt staat op de 1e plaats
professionaliteit = de essentiële kwaliteiten van een arts, ongeacht het aantal gewerkte uren
● altruïsme
● eerlijkheid
● mededogen = betrokkenheid bij de andere, het invoelen van lijden bij de andere en dit proberen te
verzachten
● integriteit = eerlijk en oprecht
“De essentiële eenheid van de medische praktijk is de gelegenheid waarin iemand die ziek is, of denkt dat
hij ziek is, in de intimiteit van de spreekkamer of de ziekenkamer het advies inwint van de arts die hij
vertrouwt. Dit is het consultatieproces en al het andere in de geneeskunde vloeit daaruit voort.”
~ James Spence (1892-1954)
verantwoordelijkheidsplicht = accountability = ten allen tijde verantwoording moeten én durven afleggen
voor wat je doet, zeker wanneer je niet volgens de richtlijnen handelt
● documentatieplicht
● omgekeerde bewijslast: vroeger moesten de patiënten bewijzen dat een arts iets had fout gedaan,
nu moet de arts bewijzen dat die niets fout heeft gedaan
Onprofessioneel gedrag - learning from lapses
positieve connotatie
● inzet: op tijd komen, tijdig afmelden, initiatief nemen, deadlines respecteren
● integriteit: niet samenwerken tijdens examens, geen plagiaat, geen data verzinnen, handelen met
vereiste toestemming
● interactie: respectvolle verbale en non-verbale communicatie, gepaste kledij, luisterende houding
● inzicht: luisteren en verbeteren na feedback, inzicht in eigen gedrag, oorzaken van eigen
problemen zelf aanpakken, empathisch zijn
Teaching professionalisme
professionaliteit = de persoonlijke transformatie van het zelf die in fasen plaatsvindt tijdens de eerste jaren
van de medische opleiding en praktijk
