Positieve psychologie
HOOFDSTUK 1
= een snelgroeiende stroming in de psychologie, gericht op het welbevinden en optimaal
functioneren
Het nikki-principe
Voorloper: William Grant study (1937)
• Grondlegger: Martin Seligman
Ontstaan psychologie
(1997) – Seligman en dochter Nikki als inspiratiebron
Seligman was aan het snoeien in de tuin terwijl zijn dochtertje rond aan het springen was en
onkruid in de lucht aan het gooien, … . Seligman werd boos op zijn dochter waarna zij
wegliep.
Nikki kwam terug en zei: ‘Papa, misschien heb je het niet gemerkt, maar voordat ik 5 was
zeurde ik over van alles. Toen ik 5 werd heb ik besloten om daarmee op te houden. Dat is mij
gelukt. Als ik kan ophouden met zeuren kan jij ophouden met mopperen.’
uitgangspunt = opvoeding moet gaan over het benoemen, stimuleren
ontplooien van de sterke kanten en niet op het nadruk leggen van zwakke
kanten.
Nikki-principe
= Focus op sterke kanten ipv op zwakke kanten!
Psychologie: even veel aandacht voor wat mensen gelukkig maakt als voor wat mensen ongelukkig
maakt.
Wat is positieve psychologie?
Uitgangspunt: Geluk is niet het gevolg van alleen de juiste genen of toeval, maar het is te vinden
door het identificeren en gebruik te maken van de sterke kanten die iemand al bezit.
• PP is een aanvulling
• Gezondheid ≠ afwezigheid van ziekte (mental health is niet hetzelfde als de afwezigheid van
mental illness)
• Gezondheid = aanwezigheid van welbevinden
Basisvraag: hoe kunnen we het beste uit onszelf en de ander halen?
• Focus: wat gaat er goed?
• Nadruk op de factoren die de draagkracht van de cliënt kunnen bevorderen
• Belangrijke namen: Seligman en Csikszentmihalyi, Fredrickson
• Opkomst: eind jaren ‘90
Sterke kanten en zelfvertrouwen
Inspirerende vragen
• Waar hou je het meeste van bij jezelf?
• Wat zouden anderen waarderen bij jou?
• Waarop hoop je stiekem dat anderen bij jou ontdekken?
• Hoe hoog zou je jouw zelfvertrouwen scoren (0-10)?
Uitgangspunten sterkekantenbenadering
Mogelijkheden voor individuele en professionele ontwikkeling
=> focus op successen, persoonlijke kwaliteiten en sterke kanten van mensen om verandering
mogelijk te maken.
ü Iedereen heeft sterke kanten
ü Start vanuit goede eigenschappen
1
, • Motivatie stijgt
• Groei wordt bevorderd
Classificatie
ü Geen algemeen geaccepteerd classificatiesysteem
ü Wel methoden om sterke kanten te identificeren:
• VIA Signature Strengths Test
• Seligman
• 24 sterke kanten, ingedeeld in 5 deugden (of ‘karakterkrachten’)
• Doel: universeel classificatiesysteem van deugden en sterke kanten
Resultaat: 5 sterke kanten gerangschikt van meest naar minst op jou
van toepassing
1) Wijheid en kennis = cognitieve vaardigheden die het verwerven en gebruiken van
kennis bevorderen
2) Moed = emotionele kwaliteiten die ervoor zorgen dat het doel ondanks tegenwerking
wordt behaald
3) Rechtvaardigheid = kwaliteiten die zorgen voor een gezond sociaal leven
4) Zelfbeheersing = kwaliteiten die beschermen tegen excessen
5) Transcendentie = kwaliteiten die verbinden met het universum en zorgen voor
zingeving
• StrengthsFinder
• Doel: ontdekken wat je talenten zijn en hoe je deze bewuster kan
gebruiken in je werk.
• Iedereen heeft een unieke combinatie van 34 talenten.
• Resultaat: jouw 5 meest ontwikkelbare talenten
• R2 Strengths Profiler
• 60 sterke kanten of ‘persoonlijkheidskrachten’ in 3 dimensies:
competentie, energie en het gebruik.
• Onderscheid in ‘potentiële (unrealised)’ en ‘manifeste (realised)’
sterke kanten
Niet- gerealiseerde sterke punten - de dingen die iemand energie geeft en goed kan, maar
niet zo vaak gebruikt.
Maximaliseer deze voor ontwikkeling, loopbaanontwikkeling en om doelen te
bereiken.
Zwakke punten - de dingen die het individu moeilijk vindt om goed te doen en uitputtend
vindt.
Deze moeten zo weinig mogelijk voorkomen
2
, Gerealiseerde sterke punten - de dingen die het individu energie geeft, goed kan en vaak
gebruikt.
Deze moeten veel voorkomen in het takenpakket
Aangeleerd gedrag – de dingen die iemand goed heeft geleerd te doen, maar waar je geen
energie van krijgt.
Matig deze om burn-out te voorkomen door ze minder te gebruiken en meer
vanuit sterke punten te werken.
• talentenwijzer
• persoonlijke kwaliteiten (talenten) en kerncompetenties (sterke
kanten)
• Ontwikkeld voor hoger onderwijs
• Zo kan een stimulerend leerklimaat gecreëerd worden waarin
studenten het beste uit zichzelf kunnen halen.
Onderzoek
ü Linley, Nilsen, Gillet en Biswas-Diener (2010)
• Mensen die meer gebruik maken van hun sterke kanten
o Meer zelfvertrouwen en welbevinden
o Hogere ervaren competentie
o Meer realisatie van doelen
ü Seligman en Csikszentmihalyi (2000)
• Sterke kanten fungeren als buffer tegen psychische stoornissen
ü Sheldon, Jose, Kashdan en Jarden (2015):
10 belangrijkste sterke kanten bij bereiken van doelen en welbevinden:
• Nieuwsgierigheid
• Idee van controle over goede en slechte gebeurtenissen
• Aanwezigheid van zingeving
• Volharding
• Dankbaarheid
• Gebruik van sterke kanten
• Neiging tot plezier maken
• Neiging tot betrokkenheid
• Neiging tot zingeving
• Genieten van het moment
ü Samenhang
• Combinatie van twee sterke kanten verkleint risico op suïcide
(Kleiman, Adams, Kashdan en Riskind, 2013):
Volwassenen: volharding en dankbaarheid
•
• Zelfdeterminatietheorie (Ryan & Deci, 2001)
o Behoefte aan competentie
o Behoefte aan autonomie
o Behoefte aan verbondenheid en acceptatie
3
, HOOFDSTUK 2
1. Optimisme: optimisme is leren
Seligman: onderzoek naar depressie (‘70): honden blootgesteld aan oncontroleerbare schokken,
passief werden, symtomen ontwikkelden die leken op depressie en lichamelijke aandoeningen =
aangeleerde hulpeloosheid (ook na onderzoek bleven die gevolgen bestaan)
Aangeleerde hulpeloosheid
Wat we verwachten, bepaalt voor een deel wat er met ons gebeurt = mensen ontwikkelen
verwachtingen over het optreden van tegenslag in hun leven, verwachtingen goede voorspellers van
gedrag. De verwachting dat tegenslag zal aanhouden en dat er niets tegen te doen valt, leidt tot
passiviteit, vermijding , angst, depressie en zelfs lichamelijke ziektes
nadien aangeleerd optimisme onderzoeken
Attributiestijl
ü = factoren waaraan mensen goede en slechte gebeurtenissen toeschrijven en welke
verklaringen ze ervoor geven.
ü Attributiestijl:
• Tijdelijk, specifiek en extern
vs
• Stabiel, globaal, intern
Negatieve gebeurtenissen
Pessimistisch
Stabiel: ... zullen lang doorwerken
Globaal: ... zullen doorwerken in veel gebieden van hun leven
Intern: ... vooral aan hen zelf te wijten
Optimistisch
Tijdelijk: ... zijn tijdelijk van aard
Specifiek: ... zullen niet in alle domeinen van hun leven doorwerken
Extern: ... meer te wijten aan de situatie of anderen dan henzelf
Positieve gebeurtenissen
Pessimistisch
Tijdelijk: het gaat slechts om tijdelijk succes
Specifiek: ze zullen er weinig aan hebben in andere situaties
Extern: ... zijn meer te danken aan de situatie dan aan henzelf
Optimistisch
Stabiel: ... zullen lang doorwerken
Globaal: ... zullen ook doorwerken in andere situaties
Intern: ... zijn vooral aan henzelf te danken
Pessimistische denkstijl leidt tot verwachting van hulpeloosheid
Hoe verklaren jullie dit?
• Wat bepaalt of iemand een optimistische of pessimistische instelling heeft?
§ 25% genetische aanleg
§ Succes- en faalervaringen + reacties van ouders + leeftijdsgenoten hierop
§ Hechting
§ Duurzame, affectieve relaties hoger optimisme
§ Traumatische ervaringen lager optimisme
• Wat is bepalend voor het ontwikkelen van optimistische attributiestijl?
4