SAMENVATTING BOUWCONSTRUCTIES 1
Inhoudsopgave
1 Hoofdstuk 1: Grondonderzoek en grondwerk .......................................................................................... 5
1.1 Inleiding ................................................................................................................................................. 5
1.2 Grondsoorten in België .......................................................................................................................... 5
1.3 Kenmerken en eigenschappen van de grond ......................................................................................... 7
1.3.1 Korrelgroottes ................................................................................................................................... 7
1.3.2 Pakking, poriënvolume en doorlaatbaarheid .................................................................................... 7
1.3.3 De consistentie of samenhang .......................................................................................................... 8
1.3.4 Classificatie grond ............................................................................................................................. 9
1.3.5 Draagvermogen ................................................................................................................................. 9
1.3.6 Water in de grond ........................................................................................................................... 10
1.3.7 Evenwicht van taluds....................................................................................................................... 11
1.3.8 Gronddruk – waterdruk................................................................................................................... 12
1.3.9 Uitleveren/inklinken van de grond .................................................................................................. 13
1.3.10 Zettingen ..................................................................................................................................... 14
1.4 Grondonderzoek op het terrein ........................................................................................................... 15
1.4.1 Geologische gegevens ..................................................................................................................... 15
1.4.2 Graven van onderzoekputten ......................................................................................................... 15
1.4.3 Visiteerijzer (= sondeerijzer) ........................................................................................................... 15
Grondboringen (zie P20!) ............................................................................................................................. 16
1.4.4 Sondeerproeven .............................................................................................................................. 16
1.4.5 Mogelijke fouten bij het uitvoeren van een grondonderzoek ........................................................ 17
1.5 Graafwerken ........................................................................................................................................ 18
1.5.1 Inleiding ........................................................................................................................................... 18
1.5.2 Graafwerken boven de grondwaterspiegel (boven FO) .................................................................. 19
1.5.3 Uitgraving onder de grondwaterspiegel (onder FO) ....................................................................... 19
1.6 Grondkeringen ..................................................................................................................................... 22
1.6.1 Afstempelen .................................................................................................................................... 22
1.6.2 Berlinerwand ................................................................................................................................... 22
1.6.3 Damwanden d.m.v. damplanken .................................................................................................... 22
1.7 Aanaarden ........................................................................................................................................... 25
1.8 Woordenlijst ........................................................................................................................................ 25
2 Hoofdstuk 2: Funderingen...................................................................................................................... 28
2.1 Algemeenheden en overzicht ............................................................................................................... 28
2.2 Fundering op staal ............................................................................................................................... 29
2.2.1 Massiefbouw ................................................................................................................................... 30
2.2.2 Funderingen op staal bij skeletbouw .............................................................................................. 33
2.2.3 De gemene muur ............................................................................................................................. 35
2.3 Fundering op putten ............................................................................................................................ 38
2.3.1 Gebruiksvoorwaarden ..................................................................................................................... 38
2.3.2 Toepassingsgebieden ...................................................................................................................... 38
2.3.3 Werkingsprincipe ............................................................................................................................ 38
2.3.4 Uitvoeringsmethode ....................................................................................................................... 39
2.3.5 Plaats van de putten........................................................................................................................ 39
2.3.6 Nadelen ........................................................................................................................................... 40
2.3.7 Opmerkingen ................................................................................................................................... 40
1
, 2.4 Funderingen op palen .......................................................................................................................... 40
2.4.1 Algemeenheden .............................................................................................................................. 40
2.4.2 Inheien............................................................................................................................................. 45
2.4.3 Vijzelen ............................................................................................................................................ 51
2.4.4 Schroeven ........................................................................................................................................ 53
2.4.5 Boren ............................................................................................................................................... 54
2.5 Funderingsdiepwanden ....................................................................................................................... 55
2.6 Palenwanden ....................................................................................................................................... 56
2.7 Schade door gebreken aan funderingen .............................................................................................. 57
2.7.1 Nazakkingen van het aanvullingsmateriaal ..................................................................................... 57
2.7.2 Aanvulling met niet geschikte materialen ....................................................................................... 57
2.7.3 Aanvullingen met een sterk ongelijkmatige dikte ........................................................................... 57
2.7.4 Belastingen naast bestaande constructies ...................................................................................... 57
2.7.5 Uitdroging van leem- en kleigronden .............................................................................................. 58
2.7.6 Natuurlijke variatie van het watergehalte ...................................................................................... 58
2.7.7 Snelgroeiende bomen ..................................................................................................................... 58
2.7.8 Schommelen van waterpeil ............................................................................................................. 58
2.7.9 Slechte uitvoering............................................................................................................................ 58
2.7.10 Aanbrengen van funderingspalen naast bestaande funderingen ............................................... 59
2.8 Aardingslus .......................................................................................................................................... 59
2.9 Woordenlijst ........................................................................................................................................ 60
3 Hoofdstuk 3: Kelders .............................................................................................................................. 62
3.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 62
3.2 Eisen te stellen aan kelders .................................................................................................................. 62
3.3 Mechanische weerstand ...................................................................................................................... 62
3.3.1 Muren .............................................................................................................................................. 62
3.3.2 Keldervloer + fundering ................................................................................................................... 63
3.4 Waterdichtheid .................................................................................................................................... 64
3.4.1 Invloed van water ............................................................................................................................ 64
3.4.2 Uitvoering ........................................................................................................................................ 65
3.5 Belichting en verluchting van kelders .................................................................................................. 70
3.5.1 Geval 1: Peil gelijkvloers veel hoger dan maaiveld ......................................................................... 70
3.5.2 Geval 2: Peil gelijkvloers ligt +/- 15 cm boven het maaiveld ........................................................... 70
3.6 Kruipkelders ......................................................................................................................................... 72
3.6.1 Functies van de kruipruimte............................................................................................................ 72
3.6.2 Uitvoering ........................................................................................................................................ 72
3.7 Prefabkelders ....................................................................................................................................... 73
3.8 Problemen bij kelders .......................................................................................................................... 73
3.8.1 Waterdamp in ventilatielucht ......................................................................................................... 73
3.8.2 Luchtinfiltratie vanuit kruipkelder ................................................................................................... 74
3.9 Woordenlijst ........................................................................................................................................ 74
4 Hoofdstuk 4: Rioleringen ....................................................................................................................... 75
4.1 Soorten afvalwater .............................................................................................................................. 75
4.1.1 Huishoudelijk afvalwater ................................................................................................................. 75
4.1.2 Opsplitsing 3: industrieel afvalwater ............................................................................................... 75
4.1.3 Opsplitsing 4: hemelwater (regenwater) ........................................................................................ 75
4.2 Verschillende rioleringsstelsels ............................................................................................................ 75
2
, 4.2.1 Gemengde riolering: zwart, grijs & wit water ................................................................................. 76
4.2.2 Gescheiden rioleringsstelsel: zwart en grijs samen, wit afzonderlijk .............................................. 76
4.2.3 Gedeeltelijk gescheiden rioleringsstelsel ........................................................................................ 77
4.2.4 Open riolering = niet-geïntubeerde riolering .................................................................................. 77
4.3 Overzicht (met foto’s) .......................................................................................................................... 77
4.3.1 Gescheiden rioleringsstelsel ............................................................................................................ 77
4.3.2 Gemengd rioleringsstelsel ............................................................................................................... 81
4.4 Vlarem II .............................................................................................................................................. 81
4.4.1 De IBA .............................................................................................................................................. 82
4.5 Huisriolering......................................................................................................................................... 84
4.5.1 Keuring ............................................................................................................................................ 84
4.6 Regenwater ......................................................................................................................................... 85
4.6.1 Gebruik regenwater ........................................................................................................................ 85
4.6.2 Infiltreren of bufferen ..................................................................................................................... 85
4.6.3 Buffering met vertraagde afvoer ..................................................................................................... 86
4.7 Soorten buizen ..................................................................................................................................... 87
4.7.1 Geglazuurde grèsbuizen (straatriolering) ........................................................................................ 87
4.7.2 Betonbuizen (straatriolering) .......................................................................................................... 87
4.7.3 PVC-buizen (huisriolering) ............................................................................................................... 87
4.7.4 PE-buizen (huisriolering) ................................................................................................................. 88
4.7.5 Metselwerk ..................................................................................................................................... 88
4.7.6 Putten en andere onderdelen van de riolering ............................................................................... 88
4.8 Woordenlijst ........................................................................................................................................ 96
5 Hoofdstuk 5: Metselwerk....................................................................................................................... 97
5.1 Inleiding ............................................................................................................................................... 97
5.2 Begrippen van metselwerk .................................................................................................................. 97
5.2.1 Afmetingen ...................................................................................................................................... 97
5.2.2 Muurdikten ..................................................................................................................................... 98
5.2.3 Lagen ............................................................................................................................................... 98
5.2.4 Voegen ............................................................................................................................................ 98
5.2.5 Metselwerkverbanden .................................................................................................................... 98
5.3 Uitvoering ............................................................................................................................................ 98
5.3.1 De dragende functie ........................................................................................................................ 98
5.3.2 De vochtisolerende functie ............................................................................................................. 99
5.3.3 De thermisch isolerende functie ................................................................................................... 101
5.3.4 De geluidsisolerende functie ......................................................................................................... 101
5.3.5 Conclusie ....................................................................................................................................... 101
5.3.6 Uitvoering van metselwerken ....................................................................................................... 102
5.4 Openingen in de muren ..................................................................................................................... 102
5.4.1 Afwerking van de zijkant van de muuropening ............................................................................. 102
5.4.2 Afwerking aan de bovenkant ........................................................................................................ 102
5.4.3 Afwerking onderzijde buitenschrijnwerk ...................................................................................... 106
5.5 Muurbeëindiging ............................................................................................................................... 108
5.5.1 De rollaag ...................................................................................................................................... 108
5.5.2 Ezelsruggen ................................................................................................................................... 108
5.5.3 Dekstenen ..................................................................................................................................... 109
5.5.4 Vlechting........................................................................................................................................ 109
5.5.5 Gevelpannen ................................................................................................................................. 109
5.6 Voegwerk ........................................................................................................................................... 110
3
,5.7 Dilataties............................................................................................................................................ 110
5.7.1 Thermische vervormingen ............................................................................................................ 110
5.7.2 Constructieve dilataties ................................................................................................................. 111
5.8 Lijmen van metselwerk ...................................................................................................................... 111
5.9 Woordenlijst ...................................................................................................................................... 111
4
,1 Hoofdstuk 1: Grondonderzoek en grondwerk
1.1 Inleiding
Aard en samenstelling grond zijn bepalend om te beslissen welke fundering er gebruikt zal worden
om de stabiliteit van het bouwgeheel te verzekeren.
> Kennis van grond ter plaatse = nodig
> Grond wordt ook gebruikt als bouwmateriaal
Grondlagen:
- Bestaan uit: opeenstapeling van materialen van diverse oorsprong
- Ontstaan door verwering van erosie van gesteenten en transport en afzetting door water en
wind
- Materialen hebben diverse mineralogische of organische samenstelling
Tussen opeengestapelde korrels bevinden zich poriën: zijn gevuld met lucht of water
- Grond is dus: bestanddeel van de aardkorst en kan verschillende structuren bezitten: korrelig,
samenhangend of onsamenhangend, vezelig…
Ongeroerde grond = grond die door verwering of omzetting ter plaatse is gevormd of door werking
van water, wind of ijs haar plaats heeft bereikt
Geroerde grond = grond die werd uitgegraven of vervoerd is
Belangrijk: in grond zit lucht en/of water
- Maar is NIET-elastisch, NIET-isotroop, NIET-homogeen
1.2 Grondsoorten in België
Rots Komt vooral voor in Hoog-België onder vorm van zand-, kalk- en leisteen
Gesloten structuur & is hard (onsamendrukbaar)
Is bruikbaar als funderingsbodem indien:
- Hij niet verweerd of verweerbaar is
- De laagdikte minimum 2 meter bedraagt
- Er geen holten aanwezig zijn
- De laag niet te schuin loopt (schuiven)
Grind Te vinden in heel België
Samenstelling en kenmerken:
- Loskorrelig materiaal – afmeting 2 tot 80 mm
- Sterk waterdoorlatend
- Kleur: wit, geel grijs of bruin
- Naargelang de vindplaats: zeegrind, riviergrind of berggrind
Bruikbaar als funderingsbodem indien:
- Grindlaag minimum 3 meter dik is
- Het niet te schuin afhelt
Zand Te vinden in Vlaanderen en de Kempen
Samenstelling en kenmerken
- Loskorrelig materiaal: afmeting 0,2 tot 2mm
- Matig waterdoorlopend
- Kleur: wit, geel grijs of bruin
- Naargelang de vindplaats: zeezand, rivierzand, bergzand, duinzand
5
, Bruikbaar als funderingsbodem indien
- Zandlaag minimum 3 meter dik is
- Rots voldoende dicht is afgezet
- Rots niet door grondwater kan worden uitgespoeld
- Het draagvermogen afneemt bij kleiner wordende korrel
Loopzand en drijfzand: indien er water in de poriën komt, kan er door verandering in
de grondwaterstand een verhoogde waterspanning in de zandmassa ontstaan
> Druk van korrels op elkaar zal verminderen
> Drijfzand kan worden gevormd → kan tot loopzand overgaan indien water de
korrels wegdrukt (waardoor deze zweven in een overvloed van water)
Grindzand Te vinden in Kempisch plateau
Samenstelling & kenmerken: loskorrelig materiaal, samengesteld uit grind en zand
Bruikbaar als funderingsbodem: indien bank voldoende dicht en vast afgezet is
Mergel Te vinden nabij grens met Nederlands Limburg en in zuidelijke deel van België
Samenstelling en kenmerken
- Zacht gesteente gevormd uit leem en kalk
- Witachtig tot geel van kleur, bevat veel fossielen
- Verweekt door indringend water
Bruikbaar als funderingsbodem indien:
- Laagdikte minimum 3 meter is
- Het onttrokken aan indringend water is
- Het niet te schuin lopend is
Klei Te vinden in streek van Ieper, Kortrijk, Boom, in Land van Herve, in Condroz en
Belgisch Lotharingen
Samenstelling en kenmerken:
- Sterk samenhangend, gebonden materiaal
- Kleur: geel, bruin of grijsblauw
- Zeer fijne korrels: afmeting < 0,074 mm
- Zwelt en krimpt door water
Bruikbaar als funderingsbodem indien:
- Laagdikte minstens 3 meter
- Onttrokken aan watertoevoer en -afvoer
- Niet te schuin lopend
Leem Te vinden in Zuid-Vlaanderen, Zuid-Brabant, Haspengouw, Hageland en Ardennen
Samenstelling en kenmerken
- Klei die groot aantal zandkorrels bevat: afmeting van 0,002 tot 0,2 mm
- Kleur: geel, bruin of rood
- In droge toestand samenhangend
Bruikbaar als funderingsbodem indien:
- Laagdikte minstens 3 meter
- Onttrokken aan watertoevoer en -afvoer
- Niet te schuin lopend
Zavel Samenstelling en kenmerken:
- Zand vermengd met 10 à 30% klei of leem
- Doorgaans meer vast en samenhangend dan klei
- Kleur: okerbruin
Bruikbaar als funderingsbodem indien: laag voldoende dik is en vast afgezet
6
, Slib Samenstelling en kenmerken:
- Fijne kleideeltjes afgezet in water
- Dik vloeiend
- Voorkomend in dunne lagen
NIET geschikt als funderingsbodem
Teelaarde Samenstelling en kenmerken:
- Dunne bovenlaag vermengd met in ontbinding verkerende plantaardige
bestanddelen
- Kleur: zwart of donkerbruin
- Goede voedingsbodem voor gewassen
NIET geschikt als funderingsbodem
Veen Te vinden in Ardennen, Hoge Venen en in sommige moerasgronden
Samenstelling en kenmerken
- Grond bestaande uit in ontbinding verkerende planten
- Vezelachtig en samenhangend
- Kleur: bruin, grijs, zwart
NIET geschikt als funderingsbodem
1.3 Kenmerken en eigenschappen van de grond
1.3.1 Korrelgroottes
Grootte van de korrels (want bodem in België is korrelig) bepaalt de naam van de grondsoort
> Bepaalt verder ook volgende eigenschappen van de grond: doorlatendheid,
samendrukbaarheid, plasticiteit, dichtheid, samenhang…
Korrelverdeling of granulometrie van grond wordt vastgesteld in laboratorium
- Grove fractie: bepaald door zifting
- Fijnere fractie: bepaald door bezinking
Korrelgroottes worden verdeeld in fracties & uitgezet op verdelingskromme
Vaak komen verschillende grondsoorten in 1 monster voor
Resultaat granulometrische analyse: grafisch voorgesteld d.m.v. cumulatieve frequentieverdeling
(P5)
1.3.2 Pakking, poriënvolume en doorlaatbaarheid
1.3.2.1 Pakking
Grondsoorten bestaan uit korrels van verschillende grootte: korrels kunnen op verschillende
manieren zijn samengebracht:
Losse pakking Tussen korrels zijn veel, grote holten
(poriën) aanwezig – kunnen opgevuld
worden met water of lucht
Vaste pakking Korrels liggen in elkaar geschoven
> Holle ruimten tss korrels blijven
bestaan → zijn opnieuw gevuld
met lucht of water
7
, 1.3.2.2 Poriëngehalte
= verhouding tussen het volume van alle poriën die in een bepaalde grond aanwezig zijn, tot het
volume van deze hoeveelheid grond met poriën
> Uitgedrukt in volumeprocenten
> Afhankelijk van poriënvolume & verzadigdheid met water zijn er verschillende volumieke
massa’s van 1 grondsoort
1.3.2.3 Doorlaatbaarheid
Door belasten van grond komen grondkorrels alsook water of lucht in poriën onder druk te staan
- Door belasting: grond wordt samengedrukt (zet zich) en grondkorrels schuiven meer in
elkaar
- Dus bij optrekken van gebouw → belasting op grond en zetting nemen toe
Door in elkaar schuiven van korrels zullen water en lucht tussen poriën weggedrukt worden
> Sneller bij zand door relatief grote korrels
• Zandlagen worden zo goed als doorlaatbaar gezien
> Langzamer bij fijne klei (zijn gekend als slecht doorlaatbare lagen)
1.3.3 De consistentie of samenhang
Water kan zich hechten aan oppervlak van grondkorrels in vorm van zeer dunne huidjes of
waterfilms
> Bv. sterk aanwezig bij klei: onderlinge samenhang wordt mogelijk gemaakt door waterhuidjes
Consistentie fijnkorrelige grondsoorten wordt (behalve door chemische samenstelling) grotendeels
door werking van adhesief water bepaald evenals volumeveranderingen door toe- en afname van
water
> Grond gaat zwellen en krimpen
1.3.3.1 Consistentiegrenzen
= korrelmassa die door verandering van het watergehalte overgaat van een vaste naar een plastische
of vloeibare toestand
Worden uitgedrukt in watergehalte dat grond bij overgang bevat
Vochtgehalte zelf wordt uitgedrukt in % van het gewicht van de droge stof
> Bovenste plasticiteitgrens/vloeigrens = overgang van vloeibare naar plastische toestand
> Onderste plasticiteitsgrens/uitrolgrens = overgang van plastische naar vaste toestand
1.3.3.2 De vloeigrens
Wordt bepaald door apparaat van Casagrande
1) Verzadigd grondmonster wordt aangebracht in schoteltje en afgestreken
2) Met spatel wordt hierin groef van 2mm breed aangebracht
3) Schoteltje beweegt op en neer bewogen waarbij het telkens op de basisplaat valt
4) Door beweging sluit de groef geleidelijk
5) Aantal slagen dat nodig is om groef te sluiten over afstand van minstens 1cm worden geteld.
6) Watergehalte wordt bepaald
7) Proef wordt herhaald waarbij grond meer en meer bevochtigd wordt
• Ofwel start men met een verzadigd monster en herhaald de proef waarbij de grond
geleidelijk uitdroogt door natuurlijke verdamping
8
