COMPARATIEVE POLITICOLOGIE
HOOFDSTUK 1 : HET STUDIEVELD VAN DE COMPAR ATIEVE
POLITICOLOGIE
SITUERING VAN HET VAK
Comparatieve politicologie is:
• Een vergelijkende studie van politieke stelsels
• Het domein behandelt de interne politieke structuren, actoren en processen van politieke systemen
(voornamelijk landen) en probeert gelijkenissen en verschillen daartussen te beschrijven, te verklaren en
de gevolgen ervan te voorspellen.
Het opleidingsonderdeel is analytisch, dus zowel substantieel als methodisch. In het eerste geval combineert het
meer geïntegreerde beschrijvingen van gevalstudies met meer thematische verklaringen voor politieke fenomenen.
In het tweede geven reikt het regels en standaarden aan voor vergelijking van gevallen. In de gevalstudies ligt de
nadruk op geavanceerde, Westerse liberale democratieën (referentielanden: Nederland, Duitsland, Frankrijk,
Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten), maar bij de thematische benaderingen is er illustratieve aandacht
voor andere gevallen.
INLEIDING OP HET STUDIEVELD
OMSCHRIJVING
Het opleidingsonderdeel bouwt voor op de basisinzichten die verworven werden in het opleidingsonderdeel
‘Politicologie’ (Ba1), waar politieke fenomenen geduid worden vanuit de eigen Belgische contexst.
Het is een belangrijk subdomein van de politieke wetenschappen die een vergelijkende studie doet van de
verschillende politieke systemen op basis van interne structuren, instituties, actoren en processen.
Comparatieve politiek is één van de drie subdomeinen binnen de politieke wetenschappen:
1. Comparatieve politicologie
2. Politieke theorie
3. Internationale betrekkingen
Waar politieke theorie handelt met normatieve en theoretische vragen focust comparatieve politicologie zich op
empirische vragen. De belangstelling van de comparatieve politicologie ligt niet primair op het feit of participatie
goed of slecht is, maar eerder op de vraag welke participatie mensen verkiezen. De discipline op zich is waarde-
neutraal.
Daarentegen, waar internationale betrekkingen handelt over relaties tussen politieke systemen, handelt
comparatieve politicologie over interacties binnen politieke systemen. Comparatieve politicologie analyseert geen
oorlogen tussen naties, maar eerder onderzoeken welke partij in de overheid zit en waarom deze beslist heeft in
het voordeel van een militaire interventie, welk electoraat deze partij gesteund heeft en wat de invloed van de
wapenindustrie is. Als onderwerp is het bezorgd over machtsrelaties tussen individuen, groepen en organisaties,
klassen en instituties binnen politieke systemen. Het ultieme doel van comparatieve politicologie is
machtsconfiguraties binnen systemen.
1
,Belangrijk te begrijpen op dit moment is dat comparatieve politicologie een discipline is dat handelt over de
essentie van politiek, waar de soevereiniteit verblijft: in de staat. Vragen naar macht tussen groepen, de
institutionele organisaties van politieke systemen en de gezaghebbende beslissingen die de gehele gemeenschap
treffen.
De comparatieve politicologie heeft drie empirische tradities:
1. Landenstudie: reflecteert de comparatieve politicologie gedurende zijn ontstaansjaren in de VS, waar
het voornamelijk de bedoeling was om politieke systemen te bestuderen buiten de VS, vaak in isolatie
van mekaar en zonder veel vergelijking.
2. Methodologische studie: heeft belangstelling voor het vestigen van regels en standaarden voor de
comparatieve politicologie. Deze traditie richt zich tot de vragen over hoe comparatieve analyses zouden
moeten uitgevoerd worden. Dit onderdeel heeft belangstelling voor conceptuele, logische en statistische
analysetechnieken.
3. Analytische studie: doordat het empirische stof en methode combineert. Binnen deze tradities gaat het
voornamelijk over het identificeren van verklaringen over verschillen en gelijkenissen tussen landen en
hun instituties, actoren en processen door systematisch te vergelijken. De hoofddoelstelling is verklaren.
Het kan gebaseerd zijn op ‘small-N’ of ‘large-N’-studies (N staat voor aantal cases).
a. Doel:
i. Combinantie van inhoud en methode
ii. Zoeken van verschillen en gelijkenissen in politieke systemen
1. Beschrijven: classificatie en typologie
2. Verklaren: hypothese
3. Voorspellen: (causale) effecten
EVOLUTIE EN INHOUD
Comparatieve politicologie vergelijkt doorgaans nationale politieke systemen, maar beperkt zich daar niet
noodzakelijk toe. Zo kan het ook sub- en nationale systemen of systeemcomponenten vergelijken of onderzoeken.
• Niet-nationale politieke systemen kunnen vergeleken worden: sub-nationale regionale politieke systemen
of supranationale eenheden zoals: regio’s (West-Europa,…), rijken (Ottomaans, Habsburgs,…) en
supranationale organisaties.
• Types van politieke systemen kunnen vergeleken worden (democratie autoritair regime)
• Comparatieve politicologie kan ook afzonderlijk elementen van politieke systemen vergelijken in plaats
van het gehele systeem. Bv, structuren van parlementen van verschillende landen of regionale
overheden,…
De nadruk wordt gelegd op de interne regimes. Deze weerspiegelen de evolutie en de discipline van institutie naar
functies en terug:
• Fundamenten: de formele instituties van de voornaamste Westerse landen;
• Impact van de Behavioral Revolution
• Kritiek en tegenreactie: bringing the state back in, grounded theory, case-oriented analysis en rational
choice.
• De erfenis van deze cyclus?
o Veelheid van kenmerken politieke systemen bestudeerd
o Integratieve meerwaarde van systeemdenken
o Meer aandacht voor maken, uitkomst en impact beleid
• Belangrijk om nog te vermelden is dat er een groeiende interdependentie is tussen de politieke systemen.
2
,METHODEN
Er is een veelheid aan methoden:
• Welke onderzoeksvraag?
• Welke dimensie van vergelijking?
• Welke analyse-eenheden?
• Focus op gelijkenissen of verschillen?
Van gevallen naar variabelen en terug:
• Opkomst extensief design: large N, few variables
• Terugkeer naar intensief design: small N, many variables
• MS/MD & QCA
• Configuratielogica: geval = geheel bepaald door complexe constellatie factoren
Van geaggregeerde naar individuele date en terug:
• Econologische (staatss)gegevens
• Behaviouralism: onafhankelijk, individuele data, computerisering & ecologische fout (Robinson)
• Revival ecologische data: organisatorische inspanning & individuele data beperkt
BEHAVIORAL REVOLUTION
Dimensie van de analyses Before After
Onderzoeksobject Staat Politiek Systeem
Belangrijkste onderwerp Regimes en hun formele instituties Alle actoren die betrokken zijn in
het proces van decision-making
Cases Belangrijkste democratieën: VS, Objectieve extensie van cases
GB en Frankrijk (dekolonisatie) en subjectieve
extensies met een zeer grote
Analyses van democratisch verval variatie aan disciplines in
in Duitsland en Italië verschillende landen.
Autoritarisme in Spanje en
Latijns-Amerika
Indicators/variabelen Eurocentrisch, kwalitatieve Abstracte concepten, empirische
categorieën, typologieën universums, kwantitatieve
variabelen
Methoden Narratieve opsommingen en met Door computer-leesbare sets en
elkaar vergelijken van cases statistiek, quasi-experimenteel
comparatieve methode
Theorie Normatief institutionalisme en Empirisch: structureel
pluralisme, geen uitgewerkt functionalisme, systeemtheorie,
conceptualisme neo-institutionalisme
HET INDELEN VAN POLITIEKE SYSTEMEN
Men kan deze indelingen gebruiken als een soort gids door het statendoolhof. Een typologie wordt gebruikt als
een classificatie en clustert staten met gedeelde kenmerken, bijvoorbeeld: democratie, autoritarisme en hybriden.
Er is weliswaar geen universeel erkend systeem.
Er zijn verschillende historische voorbeelden van indelingen:
- Aristoteles: aantal bestuurders; doel bestuur = 6 types
- Montesquieu: republiek, monarchie, despotisme
3
, - Koude Oorlog: eerste, tweede en derde wereld
Enkele hedendaagse varianten:
• Freedom in the World
o Score en ranking (1-7) op politieke vrijheden en burgerrechten
o Status: vrij, deels vrij en niet vrij
• Democracy Index:
o Score (0-10) op electoral process and pluralism, functioning of government, political
participation, democratic political culture & civil liberties
o Categorieën: full democracy, flawed democracy, hybrid regimes & authoritarian regimes
• Verfijnen
o Politieke economie (GNI/capita) of voorzien basisbehoeften (HDI)
GEVALSTUDIES GEDUID
NEDERLAND
Geografie en democrafie:
- Klein land wint strijd tegen water
- Nederland is Holland niet of de Lage Landen
- Land van minderheden en verenig(ing)en
Meerwaarde comparatieve politicologie:
- Speelterrein → baken stabiliteit & gidsland
- Verzuiling, consensusdemocratie & corporatisme
- Stabiliteit voorbij?
DUITSLAND
Geografie & demografie:
- Centrum met weinig natuurlijke grenzen
- Kwetsbaar & verdeeld tot integratie & hereniging
- Etnisch relatief homogeen
4
