RELIGIE, ZINGEVING EN LEVENSBESCHOUWING
HOOFDSTUK 1: WETENSCHAP, TECHNOLOGIE EN DE “ZINGEVENDE INTERESSE”
‘ZINGEVING’
Wat doet en is wetenschap? Er is een verschil in wat wetenschap doet en wat we doen in het
dagelijkse leven.
1. LEEFWERELD, WETENSCHAP, REDELIJKHEID
Edmund Husserl (1859-1938): Duitse filosoof van Joodse origine.
- Nagedacht over band tussen wetenschap en het leven.
- Vertrekt vanuit ‘de leefwereld’ =
o Intersubjectief: sociaal, verwijst nr de relatie die we hebben met elkaar
o Persoonlijk: persoonlijke dingen
o Betekenisvol: dingen die op een of andere manier betekenisvol zijn
We worden omringd door betekenisvolle dingen, dus we leven in een betekenisvolle
leefwereld die daarenboven intersubjectief is (rationeel), en persoonlijk.
Wetenschap:
- Vertrekt vanuit de leefwereld. Alle wetenschappen die je kan bedenken vertrekken vanuit
betekenisvol gegeven.
o Medische wetenschap vertrekt vanuit betekenisvolle feit dat we een lichaam
hebben.
o Astronomie vertrekt vanuit het betekenisvolle feit dat we ‘s nachts naar boven kijken
en de sterrenhemel zien
- Maakt een abstractie van de betekenisvolle leefwereld
o zet de betekenis die dingen rondom ons hebben tussen haakjes en gaat deze
bekijken als objecten vanuit zekere onpersoonlijkheid/afstand.
o Is een ‘tijdelijke opschorting’ van de normale omgang met de leefwereld, ALTIJD
terugkeren naar de leefwereld
Voorbeeld anatomie
Ook dode lichamen betekenisvol in de leefwereld. Anatomie is gegroeid door dode lichaam
puur als object te gaan beschouwen en dan kunnen we het gaan opensnijden en bestuderen
vereist abstractie, doen alsof we onpersoonlijk daar tegenover staan, dit mag alleen maar
een tijdelijke opschorting zijn van de normale omgang met de leefwereld kan en mag
alleen maar in de context van de wetenschap. Ook bij operatie moet er een abstractie
gemaakt worden dat daar een mens ligt, en puur technisch kijken naar het lichaam. Nadien
moet er worden teruggekeerd naar de leefwereld.
1
,Belangrijke vraag: de relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
- Suggestie: we zijn maar klein onderdeel vh universum, we zijn een hoopje moleculen. De
vraag is of we ons écht zo gaan kunnen identificeren. Dit kan gedeeltelijk wel lukken, maar
nooit volledig. De wetenschap heeft invloed op ons, hoe we naar onszelf kijken.
- Moet onze leefwereld wetenschappelijker worden? Een meer wetenschappelijke leefwereld
of naar een autonome leefwereld?
Redelijkheid en rationaliteit:
- Hoe we met elkaar omgaan heeft een bepaalde redelijkheid, andere redelijkheid dan wat
men de wetenschappelijke rationaliteit noemt
o Redelijkheid vd leefwereld = lijken niet open snijden
o Rationaliteit vd wetenschap = lijken soms wel open snijden
- Toegepast op relaties/vriendschappen
o Vrienden maken aanpakken volgens de wet: meeste kans om bevriend te worden
met iemand qua persoonlijkheid die lijkt op jou, met surveys nr school gaan &
iemand zoeken die bij jou past
o In de wetenschap moet je berekend zijn, overdragen naar leefwereld compleet
onredelijk
2. DE ZINGEVENDE, COGNITIEVE EN MANIPULATIEVE INTERESSES VAN DE MENS
Cognitieve interesse:
- interesse in de kennis, in eerste plaats wetenschappelijke kennis
- Ook kennis over andere zaken zoals bv’s, om zo betrokken te zijn
Manipulatieve interesse:
- Gaat over de vraag over hoe je de wereld naar je hand kan zetten
- Hoe kan ik datgene dat ik nodig heb verkrijgen?
- Technologie is hier meest succesvolle uiting, want deze stelt ons in staat dingen te doen die
we willen doen (meer in contact staat via telefoon, ziekte onder controle krijgen via vaccines)
- ‘ ik heb honger -> ik ga een brood kopen’
Zingevende interesse:
- Alle manieren waarop we verlangen naar een betekenisvol leven
De 3 zaken overlappen, omdat er bepaalde handelingen zijn die het karakter hebben van alle drie.
- Voorbeeld: mensen praten ongelooflijk veel met elkaar
- Gesprek is in de eerste plaats een manier om betekenisvol met elkaar om te gaan, dient geen
doel om kennis of verlangens te voldoen (dus doelloos). Een gesprek is een manier om zin te
geven aan het feit dat je langs elkaar zit of vrienden bent.
! Hoofdargument = we denken vaak dat het zingevende maar een klein gebiedje is, dat het vooral
gaat over kennis en manipulatie, maar eigenlijk is het zingevende veel groter & onafhankelijker !
2
,A) ZINGEVEND & COGNITIEF
- Stelling 1: Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een ‘cognitieve interesse’,
maar die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan.
o Bv. praten met de buurman over het weer
Cognitief gezien is het een totaal zinloos gesprek, want kijk op internet
Gesprek gaat over meer dan dat => met buurman heb je een oppervlakkige
relatie, toch cruciaal dat we altijd goedendag zeggen & klein praatje doen
Ritueel waarin we elkaar erkenning geven als buurman
Stel je zou gewoon voorbij lopen => grof, want normaal gezien heel de tijd
erkenning geven!
- Stelling 2: Op het domein vd zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat
‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is echter niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt ‘rationeel’
en ‘irrationeel’ is.
o Vb: ‘Bedriegt mijn partner mij?’: meest rationele/efficiënte is detective inschakelen
o Als we wetenschappelijke methodes gebruiken in onze leefwereld is dit niet de
manier waarop we kennis verkrijgen.
o Bepaalde dingen die redelijk zijn kunnen irrationeel lijken in leefwereld, en dingen
die onredelijk zijn kunnen rationeel lijken.
- Stelling 3: Wetenschappelijke (cognitieve) bevinden zijn vaak slechts van relatief belang voor
de zingevende relaties in de leefwereld.
o Vb: liefde en chemie, waarom aangetrokken tot bepaalde persoon. Feromonen.
Betekenis van dit wetenschappelijk inzicht tot uw relatie? NIKS.
o Vb: straf, op andere manier op misdaad reageren obv een cognitief inzicht. Vanuit
neurowetenschappen zien we dat mensen hun gedrag gedetermineerd is door hun
hersenen, ze doen misdaad niet uit vrije wil, dus niet straffen (machines kan je niet
straffen).
Dawkins: afstappen van het straffen van mensen, het is belachelijk want
misdadigers zijn kapotte auto’s moeten niet gestraft worden maar
gerepareerd.
Wat is de fout die Dawkins in deze gedachte maakt? Hij gaat er van uit dat
onze leefwereld volledig bepaald moet w vanuit cognitieve interesse. Is niet
mogelijk, straf is de manier waarop wij zin proberen geven aan het feit dat
mensen iets fout hebben gedaan, straf is een soort ritueel.
De zingevende interesse is te vergelijken met kijken naar een schilderij. We zien een windmolen en
zeilschip. De wetenschapper komt ons vertellen dat we verf op het doek zien, maar we blijven molen
en zeilschip zien.
3
, B) ZINGEVEND & MANIPULA TIEF
- Stelling 1: Er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een ‘manipulatieve
interesse’, maar die eigenlijk fundamenteel over zingeving gaan.
o Vb: zoeken naar geluk:
geluksmachine bestaat en geluk is een behoefte.
Zou je willen aangekoppeld zijn je hele leven aan zo’n geluksmachine?
Neen objectieve visie, want machine toont je beelden van dingen die we
belangrijk vinden. Volgens manipulatieve interesse is dit perfecte oplossing,
maar de projecties zijn dingen buiten ons.
Als we alles kunnen controleren, hebben we geen geluk meer. Meer geluk is
iets dat ons overvalt. Geluk is alleen maar geluk, omdat het ook niet had
kunnen gebeuren.
o Vb: zoeken naar erkenning en waardering:
iedereen zoekt erkenning, 90% van ons geluk bestaat uit de erkenning die we
van andere krijgen.
Stel je een pilletje voor waardoor andere je fantastisch vindt. Maar dan is je
erkenning niks meer waard. Het geluk van de erkenning kunnen krijgen van
iemand anders is er omdat je deze erkenning ook niet had kunnen krijgen.
Erkenning en geluk valt structureel buiten de manipulatieve interesse.
- Stelling 2: De focus op de manipulatieve interesse kan uiteindelijk de zingevende dimensies
aantasten.
o Vb: vriendschap/relaties
Iemand hebben die altijd langs je komt zitten in de aula
Op bepaald moment heb je door dat die dat doet om je samenvattingen te
krijgen => zingevende relatie verliest zijn waarde hierdoor
o Vb: burgerschap: het feit dat we in een bepaald land leven daar proberen we zin aan
te geven (adhv symbolen, rituelen, …).
Sandel beschrijft in zijn boek dat het feit dat heel veel dingen in geld worden
uitgedrukt, dat dit bepaalde relaties ondermijnt.
Kernafval opslaan in Zwitserland => enquête bij de bevolking toonde dat 50%
er akkoord mee ging (‘soort zingeving aan het burgerschap’)
Daarna opnieuw enquete, maar zeggen dat ze een geldsom krijgentwv 1000
euro => cijfer zakte spectaculair (niet meer in modus van zingevende
interesse, maar nu manipulatieve interesse)
Relatie tussen burger en staat kan zingevend of manipulatief zijn.
Manipulatieve interesse aangespoord door geld, overwoekerde de
zingevende interesse.
4
