Mens, samenleving & maatschappij
Inhoud
uitleg Examen .......................................................................................................................................... 2
Hoofdstuk: Psychologie ........................................................................................................................... 3
1.1 Motivatie ................................................................................................................................. 3
1.1.1. Motiveren zonder controleren: Hoe kan je anderen inspireren en aanzetten tot
duurzame actie? .............................................................................................................................. 3
1.1.2. Motiveren vanuit een verschillend mensbeeld. .............................................................. 5
1.1.3. Autonome en gecontroleerde motivatie ......................................................................... 8
1.1.5. Het ABC van motivatie basisbehoeften ......................................................................... 16
1.1.6. Intrinsieke versus extrinsieke waarden ......................................................................... 22
1.1.7. Hoe ABC en autonome en gecontroleerde motivatie versterken? ................................ 26
1.1.8. Leiderschap en collega’s ................................................................................................ 28
1.1.9. Oefeningen .................................................................................................................... 30
1.2. Keuzes maken ........................................................................................................................ 32
1.2.1. Inleiding keuze ............................................................................................................... 32
1.2.2. Hoe kiezen we? .............................................................................................................. 32
1.2.3. Behavioral economics (Ariely) ....................................................................................... 33
1.2.4. The paradox of choice (Schwartz) ................................................................................. 44
Hoofdstuk: Geschiedenis ....................................................................................................................... 53
1.2.5. Economische groei, welvaart en ongelijkheid ................................................................... 53
1.1. The Great Divergence ........................................................................................................ 53
1.2. Industriële revolutie en moderne economische groei ...................................................... 68
2. Consumptie, honger en overvloed ............................................................................................ 89
2.1. Inleiding ............................................................................................................................. 89
2.2. Consumptie en inkomen.................................................................................................... 89
2.3. Consumptie en levensstandaard ....................................................................................... 92
2.4. Voeding en sociale ongelijkheid ........................................................................................ 97
Begrippenlijst – Geschiedenis ......................................................................................................... 102
Hoofdstuk: Sociologie ....................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Pagina 1 van 105
,uitleg Examen
• Elke 3 delen staan op evenveel punten.
• Sociologie en psychologie zijn meerkeuzevragen.
• Geschiedenis:
o 3 soorten vragen:
▪ 2 begrippen/ definities uitleggen in eigen woorden. Bijv. The great divergens
leg uit… (/6)
▪ Inhoudsvraag: Stukje uit PowerPoint vragen. (/7)
Bijvoorbeeld:
- Bespreek de belangrijke migratiestroom in de 19e eeuw vanuit Europa naar
de rest van de wereld en de sociaal economische impact ervan.
- Bespreek de demografische ontwikkeling Europa lange 19e eeuw.
Verbandenvraag: Onderdelen van de cursus in verband brengen (/7)
Bijvoorbeeld:
- Bespreek de wisselwerking tussen economische revolutie en agrarische
revolutie, demografische revolutie.
- Leg uit hoe kan de agrarische evolutie de economische revolutie beïnvloed
kan invloeden.
o Opmerking: Geen punten die afgetrokken worden voor teveel te schrijven. Je mag
volzinnen schrijven, werken puntjes, kleurtjes en onderlijnen.
Pagina 2 van 105
,Hoofdstuk: Psychologie
1.1 Motivatie
1.1.1. Motiveren zonder controleren: Hoe kan je anderen inspireren en aanzetten tot
duurzame actie?
Facts to act
→ oordelen op basis van ‘Feiten’/ wetenschappelijk bewijs. Beslissingen nemen door gewetensvol,
expliciet en oordeelkundig gebruik te maken van het beste beschikbare bewijs.
Bijvoorbeeld:
• Hoe is het aantal doden per jaar door natuurrampen de afgelopen 100 jaar veranderd?
Wetenschappelijk bewezen: Gedaald tot minder dan de helft.
→ Veel mensen denken dat gestegen is of zelfde is gebleven doordat deze onderwerpen
veelvuldig in het nieuws kwamen.
= Availibility heuristic (bayesiaanse statistiek)= is een mentaal proces waarbij mensen de
waarschijnlijkheid van een gebeurtenis inschatten op basis van hoe gemakkelijk ze
voorbeelden of gevallen van die gebeurtenis kunnen oproepen uit hun geheugen. Als mensen
zich gemakkelijk één specifiek geval kunnen herinneren, kunnen ze de neiging hebben om te
geloven dat dit geval representatief is voor de algemene situatie, zelfs als dat niet het geval is.
→ Concreet: Mensen denken vaak aan 1 specifieke case om een antwoord te geven op de
voorbije 100 jaar. Belangrijk hierbij is om antwoord (wetenschappelijk) op te zoeken.
• Hoe is het verloop in organisaties in België veranderd de afgelopen 10 jaar?
Ongeveer hetzelfde gebleven, hoewel we vandaag al veel hebben gehoord dat jongeren
massaal van job veranderen.
Conclusie: Jongere mensen verwisselen sneller van job dan ouderen, maar ondanks alles wat
we in de media gehoord hebben, blijft het aantal werkenden stabiel.
Motiveren vanuit de Zelf-determinatie theorie (SDT)
Mensen hebben een fundamentele behoefte aan autonomie, verbondenheid en competentie om
gemotiveerd te zijn. Deze behoeften bevorderen de noodzakelijke voorwaarden voor persoonlijke
groei, integriteit en welzijn.
Pagina 3 van 105
, Deze benadering van behoeften leidt tot het vermoeden dat diverse regulerende processen, die ten
grondslag liggen aan het streven naar doelen, op verschillende manieren gerelateerd zijn aan
effectief functioneren en welzijn. Er wordt ook verondersteld dat verschillende doelinhouden
verschillende regulerende processen hebben en dat diverse doelen verbonden zijn met
uiteenlopende niveaus van behoeftebevrediging.
• In sociale contexten en individuele verschillen die bijdragen aan de bevrediging van
basisbehoeften (ABC), faciliteren natuurlijke groeiprocessen waarin zowel intrinsiek
gemotiveerd gedrag als de integratie van extrinsieke motivatie worden gestimuleerd.
• Aan de andere kant zijn sociale contexten en individuele verschillen die de bevrediging van
basisbehoeften belemmeren, geassocieerd met mindere motivatie, prestaties en welzijn, met
name in situaties waar autonomie, competentie of verbondenheid beperkt wordt.
Concluderend is het een ruime theorie. Deze kan deze benadering toegepast worden in verschillende
domeinen (zoals bijvoorbeeld het onderwijs, de geneeskunde), waarbij het uitgaat van diverse
motivatietypes en voortbouwt op eerdere theorieën zoals SMART-doelen. Wat deze benadering
uniek maakt, is de toevoeging van de kwaliteit van motivatie als een cruciaal aspect.
De theorie heeft vier kernaspecten: (Metatheorie = verder uitgediept volgende hoofdstukken)
1. het mensbeeld
= Dit verwijst naar het begrip van de aard van de mens. In de zelfdeterminatietheorie wordt
aangenomen dat mensen actieve organismen zijn die zichzelf actief organiseren en hun gedrag
reguleren.
2. autonome en gecontroleerde motivatie
• autonome motivatie: Bij autonome motivatie is het individu intern gemotiveerd om een
activiteit te ondernemen. Dit betekent dat de motivatie voortkomt uit eigen keuze, interesse
of persoonlijke overtuigingen. Er is een gevoel van vrijwilligheid en een intrinsieke
verbondenheid met de activiteit. Autonome motivatie wordt geassocieerd met positieve
resultaten zoals betere prestaties, volharding en welzijn.
• gecontroleerde motivatie: In gecontroleerde motivatie wordt het individu gemotiveerd door
externe factoren, zoals beloningen, straffen, sociale druk of verwachtingen van anderen. De
motivatie komt niet van binnenuit, maar wordt bepaald door externe invloeden.
Gecontroleerde motivatie kan leiden tot minder duurzame betrokkenheid bij een activiteit en
wordt vaak geassocieerd met negatieve effecten, zoals verminderde tevredenheid en
volharding.
3. Basisbehoeften
De zelfdeterminatietheorie stelt dat mensen drie basisbehoeften hebben die hun motivatie en
welzijn beïnvloeden: de behoefte aan autonomie (de behoefte om zelf keuzes te maken en
controle te hebben), de behoefte aan competentie (de behoefte om effectief te zijn in
activiteiten), en de behoefte aan verbondenheid (de behoefte om relaties met anderen aan te
gaan).
4. intrinsieke en extrinsieke waarden. = GOALS; Values, aspirations
• Intrinsieke waarden: Dit verwijst naar waarden die inherent zijn aan de activiteit zelf.
Bijvoorbeeld, plezier hebben in een activiteit omdat je het intrinsiek waardevol vindt.
Pagina 4 van 105
