Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg
Inleiding
1. wat is gerechtelijke GGZ?
- gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg = forensische geestelijke gezondheidszorg
o gaat over de raakvlakken tussen de geestelijke gezondheidszorg en rechtsbedeling
o verschillende benamingen
gerechtelijke (of forensische GGZ)
gerechtelijke (of forensische) psychiatrie
gerechtelijke (of forensische) psychologie
Engels: Law and mental health, Forensic psychology, Forensic psychiatry
MAAR gerechtelijke (forensische) geneeskunde behoort niet tot dit
vakgebied
vb. DNA- en ander medisch onderzoek in functie van waarheidsvinding
- wat is geestelijke gezondheidszorg?
o = de georganiseerde dienstverlening die de maximale bevordering vd psychische
gezondheid beoogt
men gaat preventief te werk / voorkomen van psychische problemen
+ behandelen van lichte, milde en ernstige psychische problemen
deelgebied: psychiatrie (ernstige psychische problemen)
- wat is rechtsbedeling?
o verschillende vormen van recht
focus id 1ste plaats op strafrecht maar GGZ ruimer dan enkel strafrecht
(arbeidsrecht, …)
o verschillende diensten en instellingen
politie, rechtbank, gevangenis, forensische instellingen, ...
- verschillende doelgroepen
o van geïnterneerden tot justitiabelen met een psychiatrische stoornis, …
geïnterneerden: daders die ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard en niet
worden gestraft maar wel een beveiligingsmaatregel van onbepaalde duur
krijgen opgelegd
justitiabelen: persoon die in contact is gekomen met justitie als dader en een
acute of chronische psychiatrische stoornis heeft maar wel
toerekeningsvatbaar is voor zijn/haar daden
o MDO = Mentally Disordered Offenders
o OMI = Offenders with a Mental Ilness
2. verschillende basisparadigma’s
- werk van een forensische hulpverlener verschillend van een hulpverlener id reguliere GGZ
-> verschillende paradigma’s
o reguliere psychiater / wereld vd GGZ
, men gaat een samenwerkingsverband aan met de patiënt om een oplossing
te vinden
eventueel in samenwerking met familie, andere collega’s zoals
psychologen, …
patiënt vraagt hulp en is zelf gemotiveerd om tot een oplossing te
komen
veel belang ah ontwikkelen van een therapeutische vertrouwensrelatie
mogelijkheid zonder remmingen kunnen vertellen, beroepsgeheim, …
o forensische GGZ / wereld vd rechtsbanken
openbaar <-> privésfeer (reguliere)
altijd een 3de partij (rechter) die meekijkt => ≠ exclusieve relatie tussen
hulpverlener en patiënt
binnen elk juridisch systeem: het concept oppositie
telkens 2 (of meer) partijen die iets anders nastreven of eisen
relatie tussen de psychiatrische stoornis en het delict staat centraal
beroepsgeheim
MAAR ook beoordeling: slaat de behandeling aan, veilig voor jou id stad, …
voorbeeld: strafrechtsprocedure
psychiater treedt op als expert en adviseert of informeert de rechter
-> deskundigen/expertiseonderzoek ih kader van een gerechtelijk
onderzoek op vraag van gerechtelijke instanties of vd verdediging
(gerechtspsychiaters)
voorbeeld: forensische behandeling
wordt opgelegd als onderdeel vd justitiële voorwaarden waardoor de
forensische hulpverleners vaak ongemotiveerde patiënten over de
vloer krijgen
doel: bescherming vd mts
o <-> verbeteren psychische gezondheid en kwaliteit van leven
vh individu
- spanningsveld tussen doelen vh justitieel systeem en de gezondheidszorg
-> 2 benaderingen
o 1. risicobenadering
focus op de rehabilitatie van daders om het risico op recidive te reduceren
en de mts te beschermen
o 2. gezondheidsbenadering
focus op het behandelen van patiënten die lijden aan een psychiatrische
stoornis
,DEEL 1: psychiatrische stoornissen
1. Algemeen
1.1. wat is een psychiatrische stoornis?
- psychiater of een therapeut
o kunnen niet door mensen heen kijken en hebben ook geen glazen bol
o zijn vaker bezig met de oppervlakte (wat zie ik, wat observeer ik, …) dan
diepgaande beschouwingen en hypothesen van wat hierachter zou kunnen zitten
o ! als je psychiatrie bestudeert krijg je een beter zich id structuur van psychische
processen ih algemeen
MAAR hierdoor krijg je niet automatisch meer inzicht in je eigen (dys)functioneren
- psychiatrische ziekte
o = ziekte met psychische symptomen en/of door psychische oorzaken, die gepaard
gaat met lijden en/of sociaal disfunctioneren
o symptomen zijn klachten of verschijnselen zoals bv. verwardheid,
geheugenproblemen, hallucinaties, …
o niet altijd een duidelijk onderscheid tussen lichamelijke en psychische ziekten
vb. depressie (psychisch) die ontstaat doordat je schildklier te traag werkt
(lichamelijk)
vb. anorexia (psychisch) maar hierdoor word je erg mager en krijg je problemen aan
je hart (lichamelijk)
niet de geest of het lichaam zijn ziek maar het individu of de persoon in zijn
geheel
veel overlap maar psychiatrie onderscheidt zich van andere medische
specialismen doordat de nadruk ligt op psychische symptomen en
psychische oorzaken
o niet altijd mogelijk om een specifieke oorzaak vast te stellen
-> spreken van psychiatrische stoornissen ipv psychiatrische ziekten
! niet elke psychische klacht betekent dat je een psychiatrische stoornis hebt
klachten zijn vaak een reactie op iets wat men meemaakt zoals bv.
een relatiebreuk
ze gaan na verloop van tijd vanzelf over of men leert ermee leven
psychiatrische stoornis: psychisch evenwicht is langdurig verstoord + heeft
een negatief effect op meerdere levensdomeinen + sociale rollen die je hebt
komen onder druk te staan
behandeling vereist <-> psychische klachten
- psychiaters beschouwen psychische klachten en verschijnselen als symptomen van
stoornissen id zogenaamde psychische functies vd hersenen
o psychische functies worden in 3 hoofdgroepen ingedeeld
cognitieve functies: bewustzijn, aandacht, oriëntatie, aandacht, geheugen,
waarneming (denken)
affectieve functies: emoties (voelen)
conatieve functies: psychomotoriek, motivatie, het gerichte gedrag (willen)
hoe werkt dit dan?
hersenen nemen info op uit de omgeving (bewustzijn, …) en toetsen
deze ervaring aan eerdere ervaringen (geheugen) en motieven
de info wordt gewaardeerd of beoordeeld (emoties) en gewogen
(denken)
de uitkomst vertaalt zich in spierbewegingen (psychomotoriek) en/of
gericht handelen (gedrag)
o dit gedrag is vervolgens weer op de omgeving gericht
, => psychische functies niet op 1 plaats id hersenen, ze hangen
samen met sterk wisselende netwerken id hersenen
o zo zijn de meeste hersenafwijkingen niet uniek kenmerkend
(pathognomonisch) voor een bepaald psychiatrisch
ziektebeeld
o bij veel stoornissen ook geen afwijking id hersenen te vinden
=> al deze functies betreffen een wisselwerking tussen individu en de
omgeving
1.2. psychiatrische diagnostiek
- doel van diagnostiek = vaststellen of er sprake is van een stoornis
o zo kunnen we vaststellen welke dat is en wat het beloop is, wat de mogelijke
oorzaken zijn en wat de aangewezen behandeling is
- hoe stelt men een psychiatrische diagnose?
o id kern gaat het (net zoals id gewone geneeskunde) om het in kaart brengen en
verhelderen van klachten en het vaststellen van verschijnselen
hoe? anamnese
gesprek tussen arts en de patiënt
verschillen gewone geneeskunde en psychiatrisch onderzoek
o 1. psy. is uitgebreider met veel aandacht voor gedachten,
gevoelens, gedragingen, …
gesprek als intiemer beleefd dan bij gk. en contact ook
belangrijker
o 2. psychiater doet onderzoek terwijl hij de anamnese afneemt
andere artsen doen eerst een anamnese en gaan dan
over tot lichamelijk onderzoek
dit lichamelijk onderzoek doet een psychiater
dus niet maar hij observeert terwijl hij de
anamnese afneemt
-> observatie = eigenlijke onderzoek
o psychiater heeft een aantal hulpmiddelen
psycholoog voor psychodiagnostisch onderzoek, somatische arts voor
lichamelijk onderzoek, …
o de door de patiënt gerapporteerde en/of bij de patiënt waargenomen symptomen
worden vervolgens geclusterd tot ziektebeelden of stoornissen
klachten (anamnese en exploratie) + afwijkende verschijnselen (observatie
en psychologische tests)
o veel overlap tussen ziektebeelden en de desbetreffende hersenafwijkingen
bij sommige syndroomdiagnosen worden op groepsniveau bij
neurobiologisch onderzoek afwijkingen gevonden die samenhangen met de
stoornis
MAAR voor de individuele patiënt hebben deze bevindingen nog geen
klinische betekenis
soms kunnen we vaststellen dat er meer kans is op een bepaalde
hersenafwijking bij een bepaalde ziekte
MAAR deze hersenafwijking kunnen we niet gebruiken om een
diagnose te stellen
o omdat niet alle patiënten met een bepaalde ziekte die
afwijking vertonen
o omdat niet alle patiënten met die afwijking die bepaalde
ziekte hebben