Hoofdstuk 1 - introducing global politics
state/staat een politieke vereniging die binnen bepaalde territoriale
grenzen soeverein bevoegd is
state-centrism/staatscentrisme een benadering van de politieke analyse waarbij de inzet de
sleutelrol speelt in het binnenlandse domein en op het
wereldtoneel
state-system/staastsysteem een patroon van relaties tussen en onder staten dat een maat
voor orde en voorspelbaarheid vaststelt (zie pag. 5)
sovereignty/soevereiniteit Soevereiniteit is het principe van het hoogste en
onbetwistbaar gezag, dat tot uitdrukking komt in de claim van
de staat om de enige auteur van wetten op zijn grondgebied
te zijn. Externe soevereiniteit (soms 'staatssoevereiniteit' of
'nationale soevereiniteit' genoemd) verwijst naar het
vermogen van de staat om onafhankelijk en autonoom te
handelen op het wereldtoneel. Dit impliceert dat staten
juridisch gelijk zijn en dat de territoriale integriteit en politieke
onafhankelijkheid van een staat onschendbaar zijn. Interne
soevereiniteit verwijst naar de plaats van de hoogste
macht/autoriteit binnen de staat.Het instituut van de
soevereiniteit ontwikkelt en verandert niettemin, zowel
naarmate nieuwe concepten van soevereiniteit ontstaan
('economische' soevereiniteit, 'voedsel'-soevereiniteit
enzovoort) als naarmate de soevereiniteit wordt aangepast
aan nieuwe omstandigheden ('gepoolde' soevereiniteit,
'verantwoordelijke' soevereiniteit enzovoort)
security/veiligheid om veilig te zijn voor schade, de afwezigheid van
bedreigingen; veiligheid kan worden opgevat in 'nationale',
'internationale', 'mondiale' of 'menselijke' termen
focus on...the Westphalian state- De Vrede van Westfalen (1648) zou het begin zijn van de
system/focus op...het Westfalen moderne internationale politiek. De Vrede was een reeks
staatssysteem verdragen die een einde maakten aan de Dertigjarige Oorlog
(1618-48), die bestond uit een reeks verklaarde en niet
verklaarde oorlogen in heel Midden-Europa, waarbij het
Heilige Roomse Rijk en verschillende tegenstanders,
waaronder de Denen, de Nederlanders en vooral Frankrijk en
Zweden, betrokken waren. Hoewel de overgang over een veel
langere periode plaatsvond, hielpen deze verdragen een
middeleeuws Europa van elkaar overlappende autoriteiten,
loyaliteiten en identiteiten om te vormen tot een modern
staatsbestel.
genaamd 'Westfaals systeem' was gebaseerd op twee
belangrijke principes:
Staten hebben soevereine jurisdictie, in die zin dat ze
onafhankelijke controle hebben over wat er op hun
1
, grondgebied gebeurt (alle andere instellingen en groepen,
geestelijk en wereldlijk, zijn dus ondergeschikt aan de staat).
De betrekkingen tussen en tussen staten zijn gestructureerd
door de aanvaarding van de soevereine onafhankelijkheid van
alle staten (wat betekent dat staten juridisch gezien gelijk
zijn).
diplomacy/diplomatie een proces van onderhandeling en communicatie tussen
staten dat erop gericht is conflicten op te lossen zonder een
beroep te doen op oorlog; een instrument van het buitenlands
beleid
great power/grote macht Een grote macht is een staat die wordt beschouwd als een van
de machtigste in een hiërarchisch staatssysteem. De criteria
die een grote macht definiëren worden betwist, maar vaak
worden er vier geïdentificeerd. (1) Grote mogendheden
bevinden zich in de eerste rang van militaire dapperheid, met
het vermogen om hun eigen veiligheid te handhaven en, in
potentie, om andere mogendheden te beïnvloeden. (2) Het
zijn economisch machtige staten, hoewel dit (zoals Japan laat
zien) een noodzakelijke, maar niet voldoende voorwaarde is
voor de status van grote mogendheid. (3) Ze hebben mondiale
en niet alleen regionale belangen. (4) Ze voeren een
'vooruitstrevend' buitenlands beleid en hebben daadwerkelijk,
en niet alleen potentieel, invloed op internationale
aangelegenheden (tijdens de isolationistische fase was de VS
dus geen grote mogendheid).
globalization/globalisatie het ontstaan van een complex web van onderlinge
verbondenheid dat betekent dat ons leven steeds meer wordt
gevormd door gebeurtenissen die zich voordoen en
beslissingen die op grote afstand van ons worden genomen
(zie pag. 8)
transnationalism/ politieke, sociale, economische of andere vormen die de
transnationalisme nationale grenzen overstijgen of overschrijden
interdependence/interdepentie Onderlinge afhankelijkheid verwijst naar een relatie tussen
→ onderlinge onafhankelijkheid twee partijen waarbij de ene partij wordt beïnvloed door
beslissingen die door de andere partij worden genomen.
Onderlinge afhankelijkheid impliceert wederzijdse
beïnvloeding, zelfs een ruwe gelijkheid tussen de betrokken
partijen, die meestal voortkomt uit een gevoel van
wederzijdse kwetsbaarheid. De onderlinge afhankelijkheid
wordt dus meestal geassocieerd met een trend naar
samenwerking en integratie in de wereld. Keohane en Nye
(1977) hebben het idee van 'complexe onderlinge
afhankelijkheid' naar voren geschoven als een alternatief voor
het realistische model van de internationale politiek. Dit heeft
2
, duidelijk gemaakt dat (1) staten niet langer autonome
internationale actoren zijn; (2) economische en andere
kwesties meer op de voorgrond zijn getreden in de wereld; en
(3) militaire macht een minder betrouwbare en minder
belangrijke beleidsoptie is geworden
anarchy/anarchie letterlijk, zonder regel; de afwezigheid van een centrale
overheid of hogere autoriteit, soms, maar niet
noodzakelijkerwijs in verband gebracht met instabiliteit en
chaos.
self-help/zelfhulp een beroep op interne of innerlijke middelen, vaak gezien als
de belangrijkste reden waarom staten prioriteit geven aan
overleving en veiligheid
balance of een toestand waarin geen enkele staat overheerst ten
power/machtsevenwicht opzichte van de andere, waardoor een algemeen evenwicht
wordt gecreëerd en de hegemoniale ambities van alle staten
worden beteugeld (zie pag. 262)
globalization/globalisering Globalisering is het ontstaan van een complex web van
onderlinge verbondenheid, wat betekent dat ons leven steeds
meer wordt gevormd door gebeurtenissen die zich voordoen
en beslissingen die op grote afstand van ons worden
genomen. Het centrale kenmerk van de globalisering is dan
ook dat de geografische afstand steeds kleiner wordt en dat
de territoriale grenzen, zoals die tussen de natiestaten,
minder belangrijk worden. Globalisering impliceert echter
geenszins dat 'het lokale' en 'het nationale' ondergeschikt
worden gemaakt aan 'het mondiale'. Het benadrukt eerder de
verdieping en verbreding van het politieke proces, in die zin
dat lokale, nationale en mondiale gebeurtenissen (of
misschien lokale, regionale, nationale, internationale en
mondiale gebeurtenissen) voortdurend met elkaar in
wisselwerking staan.
international De term 'internationale samenleving' suggereert dat de
society/internationale relaties tussen en tussen staten worden geconditioneerd door
samenleving het bestaan van normen en regels die de regelmatige
interactiepatronen bepalen die een 'samenleving' kenmerken.
Deze visie wijzigt de realistische nadruk op machtspolitiek en
internationale anarchie door het bestaan van een
'staatssamenleving' te suggereren in plaats van alleen maar
een 'systeem van staten', wat impliceert dat de internationale
betrekkingen worden bestuurd en dat deze regels bijdragen
aan de handhaving van de internationale orde. De
belangrijkste instellingen die culturele cohesie en sociale
integratie genereren zijn het internationaal recht (zie p. 332),
de diplomatie en de activiteiten van internationale
3
, organisaties (zie p. 433). De mate van sociale integratie kan
echter sterk afhankelijk zijn van de mate van culturele en
ideologische gelijkenis tussen en tussen staten.
global actors...non-governmental Een niet-gouvernementele organisatie (NGO) is een
organizations/wereldwijde particuliere, niet-commerciële groepering of instantie die haar
actoren...niet-gouvernementele doel tracht te bereiken met niet-gewelddadige middelen. De
organisaties Wereldbank (zie p.373) definieert NGO's als "particuliere
organisaties die activiteiten ontplooien om het lijden te
verlichten, de belangen van de armen te bevorderen, het
milieu te beschermen, sociale basisdiensten te verlenen of de
gemeenschap te ontwikkelen". Zeer vroege voorbeelden van
dergelijke organisaties waren de Society for the Abolition of
the Slave Trade (opgericht door William Wilberforce in 1787)
en het Internationaal Comité van het Rode Kruis, opgericht in
1863.De eerste officiële erkenning van NGO's werd in 1948
door de Verenigde Naties (VN) verleend, toen 41 NGO's een
raadgevende status kregen na de opstelling van de Universele
Verklaring van de Rechten van de Mens (sommige NGO-
activisten zijn inderdaad van mening dat alleen groepen die
formeel door de VN als 'echte' NGO's worden erkend, als
zodanig moeten worden beschouwd).er wordt vaak een
onderscheid gemaakt tussen operationele NGO's en
pleitbezorgersorganisaties:
Vaak wordt een onderscheid gemaakt tussen operationele
NGO's en belangenbehartigings-NGO's: operationele NGO's
hebben als voornaamste doel het opzetten en uitvoeren van
ontwikkelingsgerelateerde projecten; zij kunnen zowel op
hulpverlening als op ontwikkeling gericht zijn, en zij kunnen
zowel op de gemeenschap als op nationaal of internationaal
niveau actief zijn. Advocaten-NGO's bestaan om een bepaalde
zaak te bevorderen of te verdedigen; zij worden soms ook wel
promotionele pressiegroepen of groepen van algemeen
belang genoemd.
Betekenis: In de loop van de jaren negentig werd de gestage
groei van het aantal NGO's een ware explosie.
In 2000 hadden meer dan 1000 groepen een raadgevende
status gekregen van de VN, waarbij het totale aantal
internationale NGO's naar schatting meer dan 30.000
bedroeg. Als men de nationale NGO's in aanmerking neemt,
neemt het aantal enorm toe: de VS heeft naar schatting 2
miljoen NGO's; Rusland heeft 65.000 NGO's; en Kenia, als men
alleen al naar één ontwikkelingsland kijkt, heeft elk jaar
ongeveer 2.400 NGO's in het leven geroepen.De grote
internationale NGO's hebben zich ontwikkeld tot grote
organisaties, zoals Care International, dat zich inzet voor
wereldwijde armoedebestrijding, een budget van meer dan
100 miljoen dollar beheert, Greenpeace 2,5 miljoen leden en
meer dan 1200 medewerkers heeft en Amnesty International
over betere middelen beschikt dan de mensenrechtenafdeling
4
, van de VN. Er kan weinig twijfel over bestaan dat de grote
internationale NGO's en de NGO-sector als geheel nu
belangrijke actoren zijn op het wereldtoneel. Hoewel de
economische invloed die de TNC's kunnen uitoefenen,
ontbreekt, zijn NGO's die opkomen voor de mensenrechten
zeer bedreven gebleken in het mobiliseren van 'soft power'
(zie p.216) en het uitoefenen van druk door het volk. In dit
opzicht hebben ze een aantal voordelen, zoals dat
toonaangevende NGO's een hoog publiek profiel hebben
gecultiveerd, vaak in verband met publieke protesten en
demonstraties die de aandacht van de media trekken; dat hun
typische altruïstische en humanitaire doelstellingen hen in
staat stellen om publieke steun te mobiliseren en morele druk
uit te oefenen op een manier die conventionele politici en
politieke partijen met moeite kunnen wedijveren; en dat, over
een breed scala aan onderwerpen, de standpunten van NGO's
zowel gezaghebbend als ongeïnteresseerd zijn, gebaseerd op
het gebruik van specialisten en
De operationele NGO's zijn van hun kant ongeveer 15 procent
van de internationale hulp gaan leveren, wat vaak betekent
dat ze sneller kunnen reageren en efficiënter kunnen werken
dan nationale of internationale overheidsinstellingen.
Aanhangers van NGO's beweren dat ze de wereldpolitiek ten
goede komen en verrijken. Ze bieden een tegenwicht aan de
macht van het bedrijfsleven, stellen de invloed van TNC's in
vraag, democratiseren de wereldpolitiek door de belangen
van mensen en groepen die door het globaliseringsproces zijn
ontmoedigd te verwoorden, en treden op als een morele
kracht, die het gevoel van burgerzin vergroot en zelfs het
wereldburgerschap promoot.).Critici stellen echter dat NGO's
zelfbenoemde groepen zijn die geen echte democratische
geloofsbrieven hebben en vaak de standpunten van een kleine
groep hooggeplaatste professionals verwoorden. In een
poging om een hoog profiel in de media te krijgen en steun en
financiering aan te trekken, zijn NGO's ervan beschuldigd
overdreven beweringen te doen, waardoor de perceptie van
het publiek en de beleidsagenda worden vertekend. Om hun
'insider'-status te behouden, hebben NGO's de neiging hun
principes te compromitteren en 'mainstream' te worden,
waardoor ze in feite deradicalistische sociale bewegingen
worden (de impact en het belang van NGO's wordt verder
onderzocht in hoofdstuk 6).
focus on...definitions of " [T]e intensivering van de wereldwijde sociale relaties die verafgelegen
globalization/focus plaatsen met elkaar verbinden op een manier dat lokale gebeurtenissen
op...definities van worden gevormd door gebeurtenissen die zich op vele kilometers
globalisering afstand voordoen en vice versa" (Giddens 1990).
"De integratie van nationale economieën in de internationale economie
door middel van handel, directe buitenlandse investeringen,
5
, kortetermijnkapitaalstromen, internationale stromen van werknemers
en de mensheid in het algemeen, en technologiestromen" (Bhagwati
2004)
De processen waardoor soevereine natiestaten worden doorkruist en
ondermijnd door transnationale actoren met uiteenlopende
vooruitzichten op macht, oriëntaties, identiteiten en netwerken' (Beck
2000).
Een proces (of reeks van processen) dat de transformatie van de
ruimtelijke organisatie van sociale relaties en transacties belichaamt
(Held et al . 1999).
Een herconfiguratie van de sociale geografie, gekenmerkt door de groei
van de transplanetaire en supraterritoriale verbindingen tussen mensen
(Scholte 2005)
positivism/positivisme de theorie dat sociale en zelfs alle vormen van onderzoek zich zouden
moeten conformeren aan de methoden van de natuurwetenschappen
(zie pg. 526)
Thomas Hobbes (1588- Engels politiek filosoof. Hobbes was de zoon van een minderjarige
1679) geestelijke die vervolgens zijn familie in de steek liet. Schrijvend in een
tijd van onzekerheid en burgeroorlog, neergeslagen door de Engelse
Revolutie, ontwikkelde Hobbes de eerste uitgebreide theorie over de
natuur en het menselijk gedrag sinds Aristoteles. Zijn klassieke werk,
Leviathan (1651), besprak de gronden van de politieke verplichting en
weerspiegelde ongetwijfeld de impact van de Burgeroorlog. Gebaseerd
op de veronderstelling dat de mens 'macht na macht' zoekt, bood het
een realistische rechtvaardiging voor absolutistisch bestuur als het
enige alternatief voor de anarchie van de 'staat van de natuur', waarin
het leven 'eenzaam, arm, smerig, wreed en kortstondig' zou zijn.
Hobbes' nadruk op de staat als essentiële waarborg voor orde en
veiligheid heeft sinds 9/11 geleid tot een hernieuwde belangstelling
voor zijn ideeën
power een benadering van de politiek die uitgaat van de veronderstelling dat
politics/machtspolitiek het streven naar macht het belangrijkste menselijke doel is; de term
wordt soms beschrijvend gebruikt
Immanuel Kant (1724- Duitse filosoof. Kant bracht zijn hele leven door in Königsberg (dat toen
1804) in Oost-Pruisen lag) en werd in 1770 hoogleraar in de logica en
metafysica aan de universiteit van Königsberg. Zijn 'kritische' filosofie
stelt dat kennis niet slechts een samenvoeging is van zintuiglijke
indrukken; het hangt af van het conceptuele apparaat van het menselijk
begrip. Kant's politieke gedachte werd gevormd door het centrale
belang van de moraal. Hij geloofde dat de wet van de rede categorische
imperatieven dicteerde, waarvan de belangrijkste de verplichting was
om anderen als 'doel' te behandelen, en nooit alleen als 'middel'. Kant's
belangrijkste werken omvatten Critique of Pure Reason (1781), Idea for
a Universal History with a Cosmopolitan Purpose (1784) en Metaphysics
of Morals (1785)
6
