Samenvatting slides en eigen notities les. (zo goed mogelijk)
Niet in samenvatting: gastlezing, PPT: 4. De vrijheidsberovende straf: documentaire ‘Prison complet’ vragenronde
Inhoud
Inhoudstafel ............................................................................................................................................ 1
Hoofdstuk 1: inleiding in de cursus ........................................................................................................ 6
1. Wat begrijpen we onder straf? ................................................................................................... 6
2. Hoe bestuderen we bestraffing in een cursus ‘penologie en penitentiair recht’? ..................... 6
Hoofdstuk 2: waarom straffen? ............................................................................................................. 7
1. Inleiding: situering van het rechtvaardigingsvraagstuk van de straf .......................................... 7
2. Intermezzo: waarom straffen we? Twee recente cases ............................................................. 7
3. De klassieke antwoorden: retributivisme, utilitarisme & verenigingstheorieën ........................ 7
Retributivisme ................................................................................................................................. 7
Utilitarisme ...................................................................................................................................... 7
Verenigingstheorieën ...................................................................................................................... 8
De kwestie van de relatieve autonomie .......................................................................................... 8
4. Intermezzo: over het woord ‘allochtoon’.................................................................................... 8
5. Het abolitionistische (meest radicale) antwoord: géén rechtvaardiging voor de straf .............. 8
6. Het herstelrechtelijke antwoord ............................................................................................... 11
7. Tot besluit .................................................................................................................................. 13
Hoofdstuk 3: Sociologie van de straf ................................................................................................... 14
Deel I: Arbeidsmarkt, macht en straf ............................................................................................... 14
1. Inleiding ..................................................................................................................................... 14
1.1. De probleemstelling van de bestraffingssociologie .......................................................... 15
1.2. Een korte historiek in hoofdlijnen + waar gaan we naartoe? ........................................... 16
1.3. Waarom bijzondere aandacht voor het werk van David Garland? ................................... 17
2. Het marxistische perspectief: arbeidsmarkt, ideologie, repressie en straf .............................. 17
2.1. De marxistische analyse van de maatschappij .................................................................. 17
2.2. Georg Rusche: arbeidsmarkt en straf ................................................................................ 17
2.3. Intermezzo: less eligibility, normalisering en de Belgische basiswet, gevangeniswezen en
rechtspositie van gedetineerden................................................................................................... 18
3. Twee recente illustraties: opgesmukte werkloosheidsstatistieken en de ‘gekaapte’
verkiezingsoverwinning van Bush Jr. ................................................................................................. 19
4. Het Foucaultiaanse machtsperspectief ..................................................................................... 21
Deel II: Solidariteit, civilisatie en straf ............................................................................................. 23
1. Inleiding: terug- en vooruitblik .................................................................................................. 23
2. Het revisionisme onder vuur ..................................................................................................... 23
, 3. Het Durkheimiaanse perspectief ............................................................................................... 24
3.1. Arbeidsdeling, solidariteit en straf .................................................................................... 24
3.2. Twee wetten over de evolutie van de straf....................................................................... 25
3.3. Intermezzo: de stille mars, een Durkheimiaans fenomeen? ............................................. 25
4. Het Eliasiaans perspectief ......................................................................................................... 26
4.1. De civilisatietheorie van Norbert Elias .............................................................................. 26
4.2. Intermezzo: hoe de gevangenis ‘uit het zicht’ verdwijnt ................................................. 26
4.3. Het werk van Pieter Spierenburg ...................................................................................... 26
4.4. Herman Franke over eenzame opsluiting ......................................................................... 27
4.5. Intermezzo: Johnny Cash, San Quentin en de emancipatie van gevangenen ................... 28
5. De multidimensionele bestraffingssociologie van David Garland ............................................. 28
Deel III: Bestraffing in de controlecultuur ....................................................................................... 29
1. Inleiding: aanloop naar de controlecultuur............................................................................... 29
2. De controlecultuur: opbouw van de studie .............................................................................. 29
3. De controlecultuur na 9/11 ....................................................................................................... 33
4. Het debat over de controlecultuur............................................................................................ 33
4.1. Vergelijkende criminologie ................................................................................................ 33
4.2. Amerikaans exceptionalisme............................................................................................. 33
Deel IV: Casus: het NAS-rapport over opsluiting in de Verenigde Staten ...................................... 35
1. Inleiding: opsluiting ter discussie .............................................................................................. 35
2. Het NAS-rapport ............................................................................................................................ 35
Hoofdstuk 4: Lijf- en doodstraf ............................................................................................................ 38
1. Inleiding: Het menselijke lichaam als object van straf .............................................................. 38
2. Lijfstraf (i): de bestraffing van zelfmoord in België ................................................................... 38
3. Lijfstraf (ii): de kaakstraf in België ............................................................................................. 39
4. De doodstraf .............................................................................................................................. 39
4.1. De doodstraf in België: ontwikkeling en afschaffing ......................................................... 39
4.2. De doodstraf wereldwijd: situatie anno 2018 ................................................................... 45
4.3. De afschaffing van de doodstraf wereldwijd: de ‘nieuwe dynamiek’ ............................... 46
Hoofdstuk 5: De vrijheidsberovende straf ........................................................................................... 48
Deel I: Historiek van het gevangeniswezen (ca 1550 – 1939) ......................................................... 48
Vooraf: enkele beschouwingen bij een middeleeuwse gevangenis (13e eeuw, Firenze) ................. 48
1. De plaats van de vrijheidsberoving in de ontwikkeling van het sanctiepakket ........................ 48
1.1. Inleiding ............................................................................................................................. 48
1.2. Het tuchthuis als voorloper van de moderne gevangenis................................................. 49
1.3. De prioritaire plaats van de vrijheidsberoving als straf vanaf de 19de eeuw .................... 50
2
,2. Het ontstaan en de uitbouw van een centraal geleid cellulair gevangenissysteem ................. 50
2.1. De toestand in 1830 .......................................................................................................... 50
2.2. De realisatie van een moreel-educatief project ................................................................ 51
2.3. De duurzaamheid van Ducpétiaux’s nalatenschap ........................................................... 52
3. Het penitentiair-antropologisch hervormingsoffensief tijdens het interbellum ...................... 53
3.1. Uitgangspunten ................................................................................................................. 53
3.2. De oprichting van de Penitentiair Antropologische Dienst en de uitbreiding van de
antropologische laboratoria (1920 – 1922)................................................................................... 53
3.3. De penitentiaire antropologie in conflict met de ‘penitentiaire gedachte en actie’ (1920-
1929) 53
3.4. De verdere evolutie tot eind 1939 .................................................................................... 54
Deel II: Het recente strafbeleid en de vrijheidsberovende straf ..................................................... 54
Inleiding ............................................................................................................................................. 54
1. Doorbraak van het gemeenschapsregime en verdere liberalisering van het inwendig
gevangenisregime ............................................................................................................................. 55
2. Toenemende aandacht voor de problematiek van slachtoffers ............................................... 56
3. Enkele evoluties met betrekking tot aspecten van de externe rechtspositie van veroordeelden
tot een vrijheidsstraf ......................................................................................................................... 57
4. De overbevolking en zijn relatie tot het invrijheidstellingsbeleid ............................................. 58
5. De verdere ontwikkeling van de criminele antropologie en de communautarisering van de
strafuitvoering ................................................................................................................................... 58
6. Toenemende aandacht voor de rechtspositie van gedetineerden en formeel-wettelijke
verankering van ‘rechten van gedetineerden’ .................................................................................. 58
Deel III: documentaire ‘Prison complet’ .......................................................................................... 59
Deel IV: gevangenispopulatie en organisatie .................................................................................. 59
1. Inleiding ..................................................................................................................................... 59
2. Databronnen ............................................................................................................................. 59
3. Organisatie / penitentiaire infrastructuur ............................................................................... 59
4. Wet van 23 maart 2019 ............................................................................................................. 62
5. Gevangenispopulatie ................................................................................................................ 64
5.1. België in Europees vergelijkend perspectief ..................................................................... 64
5.2. Evolutie van de Belgische gevangenispopulatie ................................................................ 65
Zelfmoorden en andere overlijdens .............................................................................................. 77
Deel V: Detentiebeleving en gevangenissociologie ......................................................................... 80
Inleiding ............................................................................................................................................. 80
1. Gresham Sykes, Society of Captives .......................................................................................... 80
2. Erving Goffman over totale instituties ...................................................................................... 81
3
, 3. Deprivatie of importatie? .......................................................................................................... 82
4. Aanpassing en socialisatie ......................................................................................................... 83
5. Ervaring van langdurige opsluiting ............................................................................................ 84
6. Digitalisering in detentie ........................................................................................................... 85
Deel VI: interne rechtspositie van gedetineerde ............................................................................. 86
Inleiding: de hond van Oost-Berlijn ................................................................................................... 86
1. De interne rechtspositie van gedetineerden: achtergrond en ontwikkeling ................................ 87
1.1. Van inherente beperkingen… ............................................................................................ 87
1.2. …naar gelegitimeerde beperkingen .................................................................................. 88
1.3. Detentierecht als autonoom recht .................................................................................... 89
1.4. Ontwikkelingen in België in vogelvlucht............................................................................ 90
2. Basiswet gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden ............................................. 91
2.1. Inwerkingtreding en wijzigingen ....................................................................................... 91
2.2. Bespreking van de wet ........................................................................................................... 91
Deel VII: externe rechtspositie van gedetineerden ......................................................................... 94
Inleiding ............................................................................................................................................. 94
1. De oprichting van strafuitvoeringsrechtbanken........................................................................ 95
2.1. De situatie vóór 1888 ............................................................................................................. 95
2.2. De Wet Lejeune van 31 mei 1888 ..................................................................................... 95
2.3. Jaren ’90 van twintigste eeuw: hervorming wordt op gang getrapt ................................. 97
2.4. Tussenstap: Commissies voorwaardelijke invrijheidstelling ............................................. 99
2.5. Naar strafuitvoeringsrechtbanken ......................................................................................... 99
2. De strafuitvoeringsrechtbanken: werking en organisatie ......................................................... 99
3.1. Rol rechterlijke en uitvoerende macht ................................................................................... 99
3.2. Beslissingsbevoegdheid minister van Justitie....................................................................... 102
3.3. Beslissingsbevoegdheid van de strafuitvoeringsrechtbanken ............................................. 103
3.4. Organisatie ........................................................................................................................... 103
3.5. Nieuwe ontwikkelingen straffen tot 3 jaar (toekomst) ........................................................ 104
3. De terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank .................................................. 104
Hoofdstuk 6: Forensisch welzijnswerk ............................................................................................... 105
1. Inleiding ................................................................................................................................... 105
2. De zogenaamde ‘beleidsontdubbeling’ ................................................................................... 106
3. Decreet van 8 maart 2013 betreffende de organisatie van hulp- en dienstverlening aan
gedetineerden ................................................................................................................................. 109
4. Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden: Strategisch plan 2015-2020............................ 110
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur nisrinefouad. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €3,48. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
