VROEDKUNDE
VAN EICEL TOT MENOPAUZE
Niamh Bals
“Life doesn’t come with a manual. It comes with a mother”
~Unknown
,Inhoudsopgave
1 Fysiologie van de voortplanting (Prins, et al. 2014) 17
1.1 De menstruele cyclus 17
1.2 Hormonale regulering in de menstruatie 17
1.3 Cyclus van het ovarium 17
1.4 Cyclus van het endometrium 20
1.4.1 Menstruele fase 21
1.4.2 Proliferatie- of folliculaire fase 21
1.4.3 Secretie of luteale fase 22
1.5 Hormonen 23
1.5.1 Schematische voorstelling hormonen en voortplanting 23
1.5.2 Hypothalamus (Van Leugenhaege L., 2018) 23
1.5.3 Hypofyse (Van Leugenhaege L., 2018) 23
1.5.4 Gonadotrofine releasing hormoon 25
1.5.5 Bèta-endorfine 25
1.5.6 Inhibine (Nap, 2013) 26
1.5.7 Anti-Müllerian hormoon (Nap, 2013) 26
1.5.8 Gonadotrofine (Dhondt, 2012) 26
1.5.9 Steroïden (Nap, 2013) 27
1.5.10 Oestrogenen (Nap, 2013) 28
1.5.11 Androgenen (Nap, 2013) 28
1.5.12 Progesteron (Nap, 2013) 29
1.6 De bevruchting en blastogenese (Prins, et al., 2014) 30
1.6.1 Schematisch overzicht bevruchting 32
2 Ontwikkeling embryo en foetus (Moore,2003) 34
2.1 Embryonale leeftijd en zwangerschapsduur 34
2.2 Bevruchting 34
3 Foetale groei en ontwikkeling (Moore,2003) 35
3.1 Ontwikkeling orgaan systemen 35
3.1.1 De eerste maand 35
3.1.2 De tweede maand 36
3.1.3 De derde maand 41
Pagina | 1
,3.1.4 Tweede trimester 42
3.1.5 Derde trimester 42
3.2 Foetale circulatie en na de geboorte 44
4 Placenta, vliezen en navelstreng (Moore, 2003) 45
4.1 Amnion en chorion 45
4.2 Vruchtwater 45
4.3 Navelstreng 45
4.4 Functie van de placenta (Moore, 2003) 46
4.4.1 Placenta 46
5 Seksualiteit 49
5.1 Definitie seksualiteit (Nap, et al., 2013) 49
5.2 Chromosomaal geslacht (Dhont, 2012) 49
5.3 Gonadaal geslacht (Dhont, 2012) 49
5.4 Indifferente gonaden tot ontwikkeling mannelijke of vrouwelijke
genitaal stelsel (Dhont, 2012): 50
5.5 Seksuele responscyclus (Nap, et al., 2013) 51
5.5.1 Opwindingsfase 51
5.5.2 Plateaufase 51
5.5.3 Orgasme of climax 51
5.5.4 Herstelfase 51
6 Seksualiteit bij de vrouw 52
6.1 Baringskanaal (Bogaerts, et al., 2016) 52
6.1.1 Het benige baringskanaal (Dörr, et al., 2017) 52
6.1.2 Anatomische vlakken van het bekken 54
6.1.3 Obstetrische vlakken van het bekken (Bogaerts, 2016) 55
6.1.4 Het weke baringskanaal (Dörr, et al., 2017) 56
7 Oögenese (Nap, 2013) 57
8 Spermatogenese (Nap, 2013) 58
8.1 Hormonale regulatie van de spermatogenese 58
Pagina | 2
,8.2 Van kiemcel tot ejaculaat 58
9 Seksuele disfuncties (Van Gils, 2018) 59
9.1 Diagnostisch overzicht van seksuele stoornissen: 59
9.2 Seksuele stoornissen 60
9.2.1 Stoornissen in het seksueel verlangen 60
9.2.2 Stoornissen in de seksuele opwinding 60
9.2.3 Orgasmestoornissen 60
9.2.4 Seksuele pijnstoornissen 61
10 Fertiliteit (Nap, et al., 2013) 63
10.1 Normale menstruele cyclus: 64
10.1.1 Diagnostiek cyclus: 65
10.2 Cyclusstoornissen (Nap, et al., 2013) 67
10.2.1 Anovulatie 67
10.2.2 WHO-indeling 68
10.2.3 Endometriose en subfertiliteit 70
10.3 Uterusafwijkingen 75
10.3.1 Verworven afwijkingen in het cavum uteri 75
10.4 Tubapathologie en tubadiagnostiek 77
10.4.1 Anatomie en functie van de tuba 77
10.4.2 Transport van zaadcel, eicel en embryo 77
10.4.3 Salpingitis 77
10.4.4 Postchirurgische infecties 77
10.4.5 Salpingitis isthmica nodosa 77
10.4.6 Extra uteriene graviditeit 78
10.4.7 Endometriose 78
10.4.8 Sterilisatie 78
10.4.9 Hysterosalpingocontrastsonografie 79
10.4.10 Hysterosalpingografie 79
10.5 Conclusie stoornissen 80
10.6 Infertiliteit (Nap, et al., 2013) 81
10.6.1 Vruchtbaarheidsonderzoek bij de vrouw 82
10.6.2 Ontmoeting van mannelijke en vrouwelijke gameten 82
10.6.3 Vruchtbaarheidsonderzoek bij de man 83
10.6.4 Oorzaken mannelijke infertiliteit 86
Pagina | 3
,10.7 Ovulatie-inductie 87
10.7.1 Criteria dat moet voldoen voor diagnose (PCOS): 87
10.7.2 Criteria om over te gaan op medicamenteuze behandeling: 87
10.7.3 Leefstijlaanpassingen 88
10.7.4 Follikelsparende factoren 88
10.8 Infertiliteitsbehandelingen 88
10.8.1 Behandeling hyperprolactinemie 88
10.8.2 Behandeling bij WHO I (hypogonadotrope, hypo-oestrogene situatie) 89
10.8.3 Behandeling bij WHO II (normogonadotrope, normo-oestrogene situatie) 90
10.9 Intra-uteriene inseminatie 93
10.9.1 Indicaties: 93
10.9.2 Ovariële hyperstimulatie 94
10.9.3 Semenbewerking 94
10.9.4 Timing en aantal inseminaties per cyclus 94
10.10 In vitrofertilisatie en intracytoplasmatische sperma injectie 95
10.10.1 Indicaties: 95
10.10.2 Procedure: 95
10.11 ICSI = intracytoplasmatische spermainjectie: 97
10.11.1 Complicaties: 97
10.12 Laparoscopische ovariële kapseldrilling (LOD) 98
10.13 Pre-implantatie genetische diagnostiek (PGD) 98
10.14 Complicaties van de moderne voortplantingstechnologieën 99
10.14.1 Ovarieel hyperstimulatiesyndroom (OHSS) 99
10.14.2 Trombo-embolische complicaties 99
10.14.3 Complicaties van de follikelpunctie 99
10.14.4 Torsie van het adnex 99
11 Seksuele overdraagbare aandoeningen (Brouns, 2017) 101
11.1 Hoe krijg je een soa? 101
11.1.1 Algemene klachten van een SOA? 101
11.1.2 Voorkomen van een SOA: 101
11.1.3 Verdediging van het genitaal stelsel 101
11.1.4 10 factoren die een verminderde weerstand veroorzaken ter hoogte van de
genitale tractus 102
11.2 Verschillende SOA’s (Liekens G., 2017) 102
Pagina | 4
,11.2.1 Candida 102
11.2.2 Herpes simplex 102
11.2.3 Syfilis 103
11.2.4 Chlamydia 103
11.2.5 Gonorroe 103
11.2.6 Genitale wratten 104
11.2.7 Schaamluizen 104
11.2.8 Trichomonas vaginalis 104
11.2.9 Bacteriële vaginose 105
11.3 Overzicht SOA 105
12 Anticonceptie 106
12.1 Overzicht van anticonceptiemethoden 106
13 Prenatale zorg 111
13.1 Foetale groei in de zwangerschap (Prins, et al. 2014) 111
13.1.1 Embryonale structuren 111
13.1.2 Foetale groei 111
13.1.3 Evolutie foetale ontwikkeling 112
13.1.4 Lengte van de foetus 112
13.2 Hormonale functie (Prins, et al. 2014) 114
13.2.1 Het zwangerschapshormoon HCG 114
13.2.2 Progesteron 114
13.2.3 Oestrogenen 114
13.2.4 hPL en hGH 114
13.2.5 Enzymen 115
13.3 Fysiologische aanpassing aan de zwangerschap 115
13.3.1 Huid 115
13.3.2 Mammae 116
13.3.3 Genitaliën 117
13.3.4 Endocriene veranderingen 118
13.3.5 Hart en vaatstelsel 119
13.3.6 Longfunctie 119
13.3.7 Nieren en urinewegen 119
13.3.8 Samenstelling bloed 119
13.3.9 HCG tijdens de zwangerschap 120
13.3.10 Water- en zouthuishouding 120
13.3.11 Tractus digestivus 120
Pagina | 5
,13.4 Trimesters in de zwangerschap 120
13.5 Prenatale controles 121
13.6 Klachten in de zwangerschap 122
13.6.1 Misselijkheid 122
13.6.2 Brandend maagzuur 123
13.6.3 Moeheid en slaappatroon 123
13.6.4 Kortademigheid 123
13.6.5 Duizeligheid 123
13.6.6 Mictie 123
13.6.7 Obstipatie 124
13.6.8 Hemorroïden 124
13.6.9 Varices 124
13.6.10 Spierkrampen 124
13.6.11 Restless legs 124
13.6.12 Vaginale afscheiding 124
13.6.13 Hoofdpijn 125
13.6.14 Tandverzorging en tandvleesbloedingen 125
13.6.15 Rugklachten, bekkenpijn en suprapubische klachten 125
13.6.16 Haargroei 125
13.7 Handgrepen van Leopold (Bogaerts, 2016) 126
14 Pathologie tijdens de zwangerschap 127
14.1 Mors in utero 127
14.1.1 Oorzaken: 127
14.1.2 Baring inleiden 127
14.1.3 Autolyse van de weefsels 127
14.2 IUGR 128
14.2.1 Foetale groei verloopt onder de vijfde percentiel voor een groeicurve
aangepast aan: 128
14.2.2 Foetale groeirestrictie is geassocieerd met: 128
14.2.3 Belangrijkste risico-indicatoren voor foetale groeibeperking 128
14.2.4 Negatieve dyscongruentie, fundushoogte niet overeenkomend met
zwangerschapstermijn 128
14.2.5 Diagnose : 128
14.2.6 Symmetrisch IUGR 128
14.2.7 Asymmetrisch IUGR 128
14.2.8 Gedaald groeipotentieel : 129
14.2.9 Verschillende verdedigingsmechanismen van de foetus 129
Pagina | 6
,14.2.10 Beleid bij IUGR 129
14.3 Bloedverlies 130
14.3.1 Miskraam 130
14.3.2 Buitenbaarmoederlijke zwangerschap 131
14.3.3 Herhaalde miskraam 133
14.3.4 Trofoblastziekten 133
14.4 Tweeling 136
14.4.1 Onderscheid tussen dizygote tweeling en monozygote tweeling 136
14.4.2 Onderscheid tussen monozygote tweelingen 136
14.4.3 Diagnose van een meerlingzwangerschap: 137
14.4.4 Verwikkelingen dat gepaard gaan met meerlingzwangerschappen 137
14.4.5 Beleid tijdens de zwangerschap bij een meerling: 139
14.4.6 Beleid tijdens de arbeid bij een meerling 139
14.5 Placenta praevia 140
14.6 Solutio placenta 140
14.7 Externe versie 142
14.8 Cervixinsufficiëntie 143
14.9 Diabetes mellitus 144
14.9.1 Zwangerschapsdiabetes 144
14.10 Polyhydramnion VS oligohydramnion 145
14.10.1 Schema 145
14.10.2 Oligohydramnion 145
14.10.3 Polyhydramnion 146
14.11 Solutio placenta 146
14.12 Premature arbeid 147
14.13 PPROM: preterm prelabour rupture of membranes 149
14.14 Serotiniteit 149
14.15 Inductie 149
14.15.1 Pre-inductie 150
14.15.2 Inductie 150
14.16 Complicaties monozygote tweelingen 150
14.16.1 Twin-to-twin-transfusiesyndroom (TTS) 150
Pagina | 7
,14.16.2 Twin anaemie polycytemie sequentie (TAPS) 151
14.16.3 Twin reversed arterial perfusion 151
14.17 Hematologische problemen 151
14.17.1 Iso-immunisatie 151
14.17.2 ABO-iso-immunisatie 152
14.17.3 Resus-iso-immunisatie 152
14.17.4 Maternale anemie 152
14.17.5 Ijzergebreksanemie 153
14.17.6 Thalassemieën 153
14.17.7 Sikkelcelanemie 153
14.18 Trombocytopenie 154
14.19 Trombose / embolie / diep veneuze trombose 154
14.19.1 Risico in de zwangerschap 154
14.19.2 Diep veneuze trombose 154
14.19.3 Longembolie 154
14.19.4 Trombofilie 154
14.19.5 Antifosfolipidensyndroom 155
14.20 Hypertensieve aandoening 155
14.20.1 Hypertensie 155
14.20.2 Pre-eclampsie / eclampsie 155
14.20.3 HELPP syndroom 157
14.20.4 Zwangerschapshypertensie 158
14.21 Urinewegproblemen tijdens de zwangerschap 158
14.21.1 Urolithiasis 158
14.21.2 Urineretentie 159
14.22 Schildklierproblemen 159
14.22.1 Schildklierwerking tijdens de zwangerschap 159
14.22.2 Hypothyreoïdie 160
14.22.3 Hyperthyreoïdie 160
14.23 Epilepsie en zwangerschap 161
14.24 Carpal tunnel syndroom 161
14.25 Langdurige ontsluitingsfase 162
14.26 Langdurige uitdrijvingsfase 162
14.27 Vaginale kunstverlossing 162
Pagina | 8
, 14.28 Sectio caesaria 163
15 Echografie (Vanden Bergh L., 2019) 165
15.1 Prenatale diagnostiek 167
15.2 Vroege zwangerschapsecho 168
15.3 Eerste trimester echografie 169
15.4 Structureel echoscopische onderzoek 174
15.5 Derde trimester echografie / groeiecho 178
Echoscopisch zichtbare afwijkingen 180
16 De foetus 189
16.1 Embryonale ontwikkeling 189
16.1.1 Kruin-romplengte: 189
16.1.2 Vruchtzak: 189
16.1.3 Dooierzak: 189
16.1.4 Foetale hartactiviteit: 189
16.2 Foetale bloedsomloop (Prins, et al. 2014) 189
16.3 Foetale geslachtsbepaling 191
16.3.1 Indifferente gonaden tot ontwikkeling mannelijke of vrouwelijke genitaal
stelsel (Dhont, 2012): 191
16.4 Foetale groei- en ontwikkelingsstoornissen (Faes, 2018) 192
16.5 Intra-uteriene vruchtdood (IUVD) of mors in utero (MIU) (faes,2018) 193
16.6 Foetale schedel (Dörr, et al., 2017) 195
16.7 Standbepaling bij vaginaal toucher (Bogaerts, 2016) 196
16.8 Premature schedel – postmature schedel 197
16.9 Synclitisme – assynclitisme 197
16.10 Moulage van de schedel tijdens de baring 197
17 Fysiologische baring (Bogaerts, 2016) 198
17.1 Baarmoedercontracties 198
17.1.1 Zwangerschapsweeën 198
Pagina | 9
