Duurzaamheid Steven Van Passel
1. Duurzame ontwikkeling en economische groei
Grenzen aan de groei?
- Economische groei
o Bbp VS reële economische groei
Kijkt naar omvang economische activiteit, som toegevoegde waarden
Toename van bbp in constante/reële prijzen, inflatie uitgefilterd
o Belang
Stimulatie economische activiteit, “meer”
o Hoe
Vrije marktmechanisme beschermen, belastingen optimaliseren, publieke
investeringen
o ≠ goede indicator voor levenskwaliteit
o Economische groei en duurzaamheid sluiten elkaar uit
o Armoede bestrijden met herverdeling rijkdom en hulpbronnen
o Werkloosheid oplossen met herverdeling werk
o Economische groei financiert overheid maar er zijn alternatieve manieren
- Grenzen
o Limits to growth 1972
Conclusies houden nog steeds stand
o Relatie tussen
Bevolkingsgroei, voedselproductie, industriële
productie, uitputting van niet-hernieuwbare
hulpbronnen, vervuiling
o Toekomstscenario
≠ toekomstvoorspelling
Duurzame ontwikkeling
- Brundtland rapport 1987
o Kritiek
Economische groei nog steeds centraal
Machtsverhoudingen worden buiten beschouwing gelaten
o Verbeterde definitie
Aandacht aan integratie van en het samenwerkingsvoordeel tussen sociale,
ecologische en economische dimensie
Realisatie vergt veranderingsproces
Hulpbronnen, bestemming investeringen, gerichtheid technologische
ontwikkeling en institutionele veranderingen worden afgestemd op
toekomstige en huidige behoefte
o SDG
1
,Duurzaamheid Steven Van Passel
Ecologische grenzen aan groei
- Ecosfeer:
o Eigenschappen
Eindig, niet groeiend en materieel gesloten
Wel open voor niet groeiende continue doorstroom aan energie
o Economie
Deelsysteem van ecosfeer
Open systeem en onderdeel van de grotere ecosfeer (ecosysteem)
- Wetten thermodynamica
o Kwantiteit (1ste wet)
behoud van energie en massa, energie kan niet gemaakt of vernietigd worden,
energie wordt omgezet
Implicaties economische wetenschap
we kunnen niets vanuit het niets maken en alles moet ergens heen
Economische groei
energie en materiaal opnemen vanuit ecosfeer, meer economie = minder
natuurlijke omgeving
o Kwaliteit (2de wet)
toename entropie, neiging van energie om zich te verspreiden van geconcentreerde
vormen naar minder geconcentreerde vormen en om minder bruikbaar te zijn
Gesloten systeem
men kan sterk geconcentreerde vormen van energie creëren maar energie
verspreid zich zo dat systeem uiteindelijk sterft dus enkel voor beperkte tijd
en enkel door energie toe te voegen
- Nicholas Georgescu – Roegen
o Economische activiteiten
Gebruiken energie die vervat zit in natuurlijke grondstoffen en die in
toestand van lage entropie is en transformeren deze energie tot nuttige
producten en diensten
Kan geen nieuwe vormen van energie creëren, enkel beschikbare gebruiken
op manier dat deze energie omzet in minder nuttige vorm
o Zandloper
Gesloten systeem, bovenaan = geconcentreerd + lage entropie, onderaan =
verspreid + hoge entropie + niet nuttig
Universum = geïsoleerd systeem, aarde = gesloten systeem
o Lege onbelaste wereld
Economie relatief klein t.o.v. ecosysteem
Economische gezien geen conflict tussen economische groei en ecosysteem
(in natuurkundige zin wel) => geen aandacht voor gevaar
o Volle overbelaste wereld
Doorstroom natuurlijke hulpbronnen nodig om bevolking te onderhouden
Begint bij uitputting lage entropie grondstoffen, eindigt bij terugbrengen
vervuilende hoge entropie afvalstoffen
2
,Duurzaamheid Steven Van Passel
Duurzame ontwikkeling binnen economische groei
- 3 doelstellingen = ecologische economie
=> Herman Daly en Joshua Farley
o Schaal
uitoefening economische activiteit die
ecologisch duurzaam is
o Distributie
rechtvaardige verdeling van natuurlijke
hulpbronnen binnen en tussen generaties
o Efficiëntie
efficiënte toewijzing van natuurlijke
hulpbronnen aan finale producten en diensten
conform aan voorkeuren en
betalingsbereidheid van individuen
! Neoklassieke economie enkel distributie en efficiëntie
- Optimale schaal
= noden bevolking voldoen zonder vermogen aarde om te voorzien in hulpbronnen en afval
te verwerken te ondermijnen
o Praktisch
Hernieuwbare bronnen niet sneller gebruiken dan ze zich kunnen herstellen
Niet-hernieuwbare bronnen niet sneller ontginnen dan dat hernieuwbaar
alternatief gecreëerd kan worden
o Efficiënte allocatie = vertrouwen op markwerking
o Verdeling = vertrouwen op politiek en publiek beleid
- Plimsoll lijn
=> Herman Daly
o Ballast herverdelen = nutteloos
komt hetzelfde neer als focus op allocatie waardoor men schaal uitsluit
Alternatieven voor groei-economie
- Steady state economie
=> Herman Daly
o Gebruik lage entropie bronnen tot minimum beperken
o Doel
in stand houden en genieten van het leven voor lange tijd (niet voor altijd) op
voldoende niveau van welvaart voor goed (geen luxueus) leven
o Onderlinge afhankelijkheid tussen menselijke economie en natuurlijke
ecosysteem
Grens moet worden erkend en op juiste plaats worden getekend
Schaal van het menselijke, economische subsysteem heeft een optimum
Doorstroom aan energie en materie moet ecologisch duurzaam zijn
3
, Duurzaamheid Steven Van Passel
- Donut economie
=> Kate Raworth
o Focus niet langer op economische groei
creëer om te regenereren en circulaire economie, als maatschappij gedijen binnen
veilige en rechtvaardige grenzen van donut, zie het grotere geheel
o Maak de mens groot
Mens = zelfzuchtig, geïsoleerd, berekend en staat boven natuur = eenzijdig
Mens = sociaal, onderling afhankelijk, onze waarden liggen niet vast en
afhankelijk van de natuurlijke omgeving
o Relaties tussen systemen
Economisch systeem staat niet op zichzelf maar in interactie met het grotere
ecosysteem
o Herverdeel
Economisch groei leidt niet tot betere verdeling van welvaart
Als maatschappij zelf instrumenten creëren om te komen tot meer gelijke
verdeling van welvaart (land, ondernemingen, technologie, kennis)
- Degrowth
o Opgekomen in Europa begin jaren ’00
o Gebruik van lage entropie bronnen tot minimum beperken
o Radicale, vrijwillige verandering in consumptiepatronen
o Schaal waaraan we materialen en energie gebruiken moet verkleind worden door
minder te consumeren/produceren
o Afname BBP
≠ doel op zich maar gevolg van noodzaak consumptie en productie te beperken
o Normatieve doelstelling die verenigbaar zijn:
Milieubehoud, maatschappelijk welzijn, sociale gelijkheid
o Geen beleidsondersteuning
Terugkerende elementen bij alternatieven
o Doelstelling veranderen
o Gebruik van natuurlijke hulpbronnen beperken
Schaal bepalen => Cap and trade
Investeren in natuurlijk kapitaal
o Systeemdenken
o Gericht op noden, niet op wensen
o Herverdelen
4
