Dierenkunde Samenvatting
Audrey Vantorre
1Ba Biologie
Hoofdstuk 1: Inleiding tot het dierenrijk
Een dier :
- Is een eukaryoot
- Is meercellig en heterotroof
- Heeft geen celwand maar Verbindingselementen als tight junctions , desmosomen en gap
junctions
- heeft unieke weefsels (spierweefsel , bindweefsel , zenuwweefsel ..
- plant zich meestal geslachtelijk voort (Meestal onbeweeglijke eicel , beweeglijke spermatozoïden
en er zijn ook (cyclisch) parthenogenetische dieren )
- heeft een typische embryonale ontwikkeling : Zygote - morula - blastula - gastrula
- Twee of drie kiembladen: ectoderm( opperhuid, nagels, ooglens, tandglazuur, centraal
zenuwstelsel) + endoderm (darmen , maag , longen ) + mesoderm (spieren, skelet, hart, nieren,
tandbeen,)
Diploblastisch: twee embryonale kiembladen (ectoderm, endoderm) Porifera, Cnidaria, Ctenophora
Triploblastisch: drie embryonale kiembladen (ectododerm, endoderm, mesoderm) hogere dieren
Bij dieren die mesoderm hebben ontstaat het in het embryo in de coeloomholte tussen het ectoderm
(blauw) en het endoderm (geel)
Hox genen (homeobox ) : sturen de ontwikkeling van dieren door expressie van andere genen te
reguleren , bepalen bouwplan van een organisme . Meer Hox-genen geeft grotere complexiteit.
Classificatie
Soorten in groepen indelen
Taxonomie
Classificatie, beschrijven en benoemen van soorten en het definiëren van hiërarchische categorieën
(taxa) (Rijk , Fylum , Klasse, Orde, Familie, Geslacht, Soort)
Systematiek
Classificatie + taxonomie
1
,Fylogenie
Studie van de evolutionaire geschiedenis van taxa
Opstellen van evolutionaire stambomen
Cladistiek
fylogenetische analysemethode op basis van gemeenschappelijk afgeleide kenmerken
(synapomorfieën)
Morfologisch/anatomische boom
Gebaseerd op uitwendige/inwendige kenmerken
Maakt gebruikt van de cladistische methode (met synapomorfieën)
Vier diepe vertakkingen
monofyletische groepen
1.Parazoa - Eumetazoa
2.Radiata - Bilateralia
3.Acoelomata - Coelomata
4.Protostomia - Deuterostomia
2
,Moleculaire boom
Gebaseerd op ribosomaal RNA
Bevestigd grote patronen
anatomisch/morfologische boom
2 protostome clades :
Lophotrochozoa
trochophora-larve
Ecdysozoa
exoskelet (cuticula)
ecdysis
Klassieke boom zou Anneliden samen met Insecten
stoppen in dezelfde groep omdat beide groepen
gesegmenteerd zijn
Moleculaire boom zou Insecten bij de Nematoda
stoppen.
Dit laatste lijkt juist te zijn omdat er ook
morfologische info is die de groepen linkt nl. het
voorkomen van vervelling
1. Parazoa vs. Eumetazoa
Parazoa hebben gedifferentieerde cellen maar nog geen echte
weefsels of organen zoals voorkomen bij Eumetazoa.
2. Radiata vs. Bilateralia
Radiata Bilateralia
Een radiaal symmetrisch dier heeft een bovenkant tweezijdige symmetrie
en een onderkant, of een oraal (mond) en aboraal dorsaal (rugzijde) - ventraal (buikzijde)
einde, maar geen kop of staart, en geen anterieur (rostraal) - posterieur (caudaal)
linker of rechter zijde. links - rechts
radiale symmetrie cephalisatie vaak vrij bewegend triploblastisch (ectoderm,
top - bodem (oraal - aboraal) endoderm, mesoderm)
vaak vastzittend (sessiel) diploblastisch Bijv. wormen, geleedpotigen, mollusken
of planktonisch
Bijv.: anemonen, koralen, kwallen
3
,3. Acoelomata vs. Coelomata
Acoelomata:
geen lichaamsholte
geen coeloom
blastocoel opgevuld met mesodermaal weefsel
vb. Platyhelminthes (Planaria)
Coelomata:
lichaamsholte opgevuld met vocht en scheidt het spijsverteringskanaal
van de buitenkant van het lichaam.
afgelijnd is door mesodermaal weefsel.
hierbinnen liggen de organen
Kan op verschillende wijzen ontstaan (schizocoelie, enterocoelie)
Functies: bescherming organen , hydroskelet, toelaten beweging
organen (peristaltische bewegingen van de darm en voor het kloppen
van een hart en uitzetting en inkrimping van longen. )
vb: Mollusca (mossel), Annelida (aardworm), Arthropoda (insect),
Echinodermata (zeester)
Pseudocoelomata
coeloom, niet volledig afgelijnd door mesoderm
vb. Nematoda (Ascaris)
4. Protostomia vs. Deuterostomia
4
, De Fyla van de Bryozoa
(Mosdiertjes), Phoronida, en
Brachiopoda (Armpotigen), samen
de Lophophoraten, kunnen, op
basis van anatomie en embryologie
niet geplaatst worden binnen de tak
van de Coelomaten.
Hoofdstuk 2: Het succesverhaal van de ongewervelden
Succesvolle bouwplannen
Segmentatie: herhalen van elementen
Tagmatisatie: fuseren van segmenten tot lichaamsdelen
Porifera
Cnidaria : - Hydrozoa – Scyphozoa - Anthozoa
Ctenophora
Platyhelminthes : - Turbellaria – Monogenea – Trematoda – Cestoidea
Rotifera
Nemertea
Bryozoa
Phoronida
Brachiopoda
Mollusca : - Polyplacophora – Gastropoda – Bivalvia - Cephalopoda
Annelida - Oligochaeta - Polychaeta - Hirudinea
Nematoda
Arthropoda - Trilobitomorpha - Chelicerata - Crustacea - Hexapoda - Myriapoda
Echinodermata
Porifera
Sessiele organismen , geen zenuwcellen of spieren wel sensorische cellen.
Water via de poriën aangezogen in de centrale holte of spongocoel en vloeit het osculum terug.
De poriën worden gevormd door buisvormige cellen: de porocyten.
Suspensievoeders (filtervoeders) , spongocoel volledig bezet met choanocyten (kraagcellen).
veroorzaken waterstroom door de spons met behulp van hun flagellen en voedseldeeltjes worden
opgenomen door hun kraag.
mesohyl : Gelatineachtige regio tussen tweelagen waar amoebocyten voedseldeeltjes verteren
(fagocytose) en voeren naar andere cellen.
5
,Geslachtelijke verm. : hermafrodiet, zowel spermatozoïden als eicellen produceert. ontwikkelen zich ui
choanocyten of amoebocyten.
Zaadcellen worden via het osculum verspreid.
Larves met flagellen verlaten spons.
sterk regeneratievermogen voor herstel en ongeslachtelijke verm.
scleroblasten: spicula-vormende amoebocyten spicula: Ca-carbonaat of silicium
spongoblasten: spongine-vormende amoebocyten spongine: collageenachtige proteïne
asconoïde, syconoïde en leuconoïde sponzen op basis van hun complexiteit.
Cnidaria
radiale symmetrie, een gastrovasculaire holte
(verteringscompartiment ) en cnidocyten
(netelcellen). Sessiele poliepen (Hydra’s en
anemonen)
hechten zich vast op een substraat met hun
aboraal uiteinde en spreiden hun tentakels in het
water, wachtend op een prooi.
medusen (de kwallen)
drijven passief of zwemmen actief door contractie
van hun lichaam.
Sommige enkel als poliep, andere enkel als
meduse en andere zoals het neteldier Obelia :
poliepenstadium gevolgd door een
medusenstadium.
Carnivoren tentakels om prooien te grijpen en naar de gastrovasculaire holte (verteringsholte) te
brengen voor vertering.
Op tentakels : cnidocyten (netelcellen) hebben cnidocyl (netelhaar). Wanneer geprikkeld : opgerolde
draad uit de netelcel gestoten (met gif ).
Nematocyst : Het kapsel dat deze draad bevat.
Eenvoudige spieren en zenuwen. Cellen epiderm
(ectoderm) en gastroderm (endoderm) bevatten
bundels microfilamenten die in contractiele vezels
gerangsc hikt zijn.
Wanneer het dier zijn mond sluit, functioneert de
gastrovasculaire holte als een hydrostatisch skelet:
Eenvoudige sensorische receptoren die radiaal over
het lichaam verspreid liggen voor controle beweging
6
, 3 grote Klassen.
Ctenophora
Ribkwallen met radiale symmetrie
8 rijen van kammen met ciliën , grootste dieren die voortbewegen
met ciliën (tot 1 meter)
1 paar lange tentakels met colloblasten (zoals netelcellen voor
cnid. ) met kleverige draad
aboraal sensorisch orgaan: oriëntatie
Platyhelminthes
Acoelomata
Gastrovasculaire holte (enkel mond, geen anus)
Bilateraal symmetrisch
Triploblastisch
Turbellaria
Klasse Turbellaria
Vrijlevende platwormen marien, zoetwater planaria
Carnivoor of aaseters
Voortbeweging via trilharen (ciliën) of golvende
zwembewegingen
Ademhaling via diffusie door huid Geen
bloedvatenstelsel
Excretie via vlamcellen Geslachtelijk of ongeslachtelijk
Hermafrodiet, kruisbevruchting
mond van een vrijlevende platworm zit niet op de kop
Spectaculair regeneratievermogen
Excretiestelsel Protonephridia (vlamcellen)
Vertakt netwerk van tubules met osmoregulatorische en excretorische functie
Vlamcellen aan uiteinden van tubulen
7
