Module 1 : spirituele intelligentie en tradities
1. Spiritualiteit : Van levensbeschouwelijke grondhouding naar
Levensbeschouwelijk leren
1.1.1 Spiritualiteit
Wordt omgeschreven als : zoektocht naar betekenis, verbondenheid en transcendentie
Dit trekt zich uit in alle aspecten van het menselijk bestaan en gaat verder dan religieuze
overtuigingen
Het omvat de innerlijke reis van zelfontdekking en zelfrealisatie, waarbij individuen op
zoek gaan naar een diepere betekenis met zichzelf, andere en de wereld om hen heen.
Het is binnenwerk
Reis naar binnen: persoonlijke ontdekkingstocht waarbij mensen eigen waarden,
overtuigingen en doelen onderzoeken
Het is het verkennen van de innerlijke wereld van gedachten, emoties en
ervaringen en streven naar een gevoel van heelheid en vervulling
Er is ook steeds een weg terug naar buiten
Het wordt in gevaar gebracht als het wordt gebruikt als containerbegrip : allerlei ideeën
en praktijken samenvoegen zonder duidelijke definitie wat leidt tot verwarring en
misinterpretatie
We moeten een goede definitie gebruiken die recht doet aan complexiteit en diversiteit
van menselijke ervaring
We erkennen de verschillende manieren waarop mensen spiritualiteit ervaren en beleven
en respecteren de unieke paden die individuen volgen op hun innerlijke reis
Wat is spiritualiteit?
Spiritualiteit :
Zoeken naar betekenis, verbinding en innerlijke groei waarbij we een reis naar
binnen maken en ontwikkelen met een weg terug naar buiten
Belang van zelfreflectie, bewustzijn, integratie van lichaam en intuïtie staan
voorop
Er bestaan religieuze en seculiere spiritualiteit
Voorbeelden: mediatie, yoga, gebed en andere vormen van zelfreflectie en contemplatie
Gevoel van verbondenheid met natuur of universum en verlangen om diepere vragen
over aard bestaan en bewustzijn te onderzoeken
In vele culturen en tradities wordt het aanzien als een onderdeel van de gezondheid en
het welzijn
Veel inheemse culturen hebben al lang bestaande rituelen die nauw verbonden zijn aan
hun dagelijks leven
Er kunnen ook persoonlijke en geïndividualiseerde ervaringen zijn van spiritualiteit in
plaats van religieuze tradities
Spiritualiteit in dagelijkse leven: ochtendrituelen, wandelingen in natuur, moment stilte,
dankbaarheid voor eten
4 vormen van intelligentie
IQ : intelligentiequotiënt
, EQ : emotionele quotiënt : bewust van eigen gevoelens en die van andere;
empathie en medeleven, samenwerking, voorwaarde effectief inzetten van IQ
FQ: fysieke intelligentie: intelligentie van ons lichaam en voertuig van IQ en EQ,
onbewust aangestuurd
SQ: spirituele intelligentie : behoefte aan betekenis en plaatsen van handelen en
bestaan in ruimte, zingevende context
Religieuze spiritualiteit
Dit is 1 van de meest voorkomende spiritualiteiten
Het houdt vaak in dat je een bepaalde religieuze overtuiging aanhangt en praktiseert
binnen een georganiseerde groep, zoals kerk, tempel en moskee
Verschillende traditionele vormen: gebed, meditatie, rituelen
Deze maken vaak deel uit van overtuigingen en praktijken van verschillende religies :
christendom, islam, boeddhisme
Meer en meer sprake van multiple religious beloning / meervoudige levensbeschouwelijke
identiteit: mensen hebben niet langer 1 bepaalde overtuiging die ze als waardevol en
betekenisrijk vinden maar bouwen het op met elementen uit verschillende
levensbeschouwingen
Verschillende redenen hiervoor: ouders hebben verschillende levensbeschouwing,
interesse gekregen door vrienden of mensen
Seculiere spiritualiteit
Spirituele overtuigingen en praktijken die niet gebaseerd zijn op religieuze kaders
Deze mensen voelen zich niet verbonden of gedesillusioneerd door een georganiseerde
religie, maar verlangen sterk naar een dieper gevoel van zin en doel in het leven
Verschillende vormen aannemen : seculier humanisme tot op natuur gebaseerd op
spiritualiteit en mindfulness
Het is een manier op diepere aspecten van het leven te verkennen en gevoel van zin en
doel te vinden zonder beperkingen van traditionele religieuze dogma’s
Verwarring spiritualiteit en religie:
Religie:
aanhangen van reeks overtuigingen en praktijken binnen georganiseerde
groep
georganiseerde geloofsysteem, rituelen en instituties
Spiritualiteit :
individuele zoektocht naar betekenis en doelgerichtheid
er is een directe verbinding met goddelijke
Wat is religie?
Degene die we verkiezen en vooropstellen : Levensbeschouwing
Levensbeschouwing : min of meer samenhangend geheel van verhalen, bronnen en
ideeën, praktijken, tradities en rituelen en vormen een antwoord op levensvragen van
mensen
,Religie is een georganiseerde aanbidding van religieuze diensten waaronder rituelen,
ceremonies en gemeenschappelijke bijeenkomsten
De praktijken en overtuigingen van religieus kunnen sterk verschillen, de meeste richten
zich op moraliteit, zingeving en het uiteindelijk doel
Levensbeschouwelijke overtuigingen en diensten zijn een onderdeel geweest van de
menselijke cultuur en samenleving met een levensbeschouwelijke betrokenheid die
wereldwijd varieert
Kunnen vele vormen aannemen: individuele daden van toewijding tot
gemeenschappelijke aanbidding en gebed
Overeenkomsten levensbeschouwingen: focus op transcendentie, zoektocht naar
betekenis en doel, verlangen naar dieper begrip van mysteries van universum
Levensbeschouwing heeft de menselijke geschiedenis en cultuur in belangrijke mate
gevormd
Overeenkomsten levensbeschouwingen en spiritualiteit
Ze gaan over een zoektocht naar betekenis en doel, verlangen om te verbinden met iets
groter dan jezelf en focus op ethische en morele principes
Ze gaan gepaard met praktijken zoals gebed en zelfreflectie die gevoel van gemeenschap
en verbondenheid geven.
Levensbeschouwingen zijn meer gestructureerd en georganiseerd met specifieke
overtuigingen en praktijken
Spiritualiteit is meer geïndividualiseerd en aanpasbaar aan persoonlijke overtuigingen en
ervaringen
Ze bieden beide troost, begeleiding en steun bij het creëren van zinvol leven
Verschillen tussen levensbeschouwingen en spiritualiteit
Levensbeschouwingen
Vereisen lidmaatschap van een bepaald levensbeschouwelijke gemeenschap
Aanhangen van specifieke reeks overtuigingen en gedefinieerd reeks, rituelen en
praktijken
Spiritualiteit
Meer geïndividualiseerd
Kan vele vormen aannemen met meditatie, yoga en mindfulness
Specifieke levensbeschouwingen illustreren verschillen :
Boeddhisme : wordt aanschouwd als spirituele praktijk dan als Levensbeschouwing
omdat het nadruk legt op individuele spirituele groei in plaats van naleven reeks
voorgeschreven overtuigingen en rituelen
Katholicisme : sterk gestructureerde hiërarchie en reeks voorgeschreven
overtuigingen en praktijken waar volgelingen zich aan moeten houden
Levensbeschouwing is meer gestructureerd en gemeenschappelijk
Spiritualiteit is meer geïndividualiseerd en kan aangepast worden aan persoonlijke
overtuigingen en ervaringen
Mensen vinden troost in vinden van geloofssysteem door spirituele ervaringen of
religieuze verbondenheid
Spiritualiteit en levensbeschouwing vertegenwoordigen beide een belangrijk aspect van
menselijke ervaring om betekenis in leven te zoeken
, 1.1.2 Levensbeschouwelijke grondhouding
Levensbeschouwelijke grondhouding: ontwikkeling van bepaalde attitude of houding
Er zijn 8 elementen die deel uitmaken van levensbeschouwelijke grondhouding
Voordat we inzoomen op de precieze elementen, verbinden we de grondhouding met
normatieve professionaliteit
Plaats in onderwijs
We zijn het erover eens dat we aandacht moeten hebben voor persoonsvorming
leerkracht
Iedere persoon heeft verlangens, idealen en is betrokken bij normen en waarden
Persoon hangt aan een religieuze of seculiere levensbeschouwing en toont deze in
pedagogische situaties en relaties wat ook terugkomt in hun handelen
Waardenprofiel is van groot belang omdat het invloed heeft op pedagogisch en didactisch
handelen in de klas en op school
We geven op onze unieke wijze mee vorm aan brede persoonsvorming of
identiteitsontwikkeling van iedere leerling
We leren ze functioneren in een democratische samenleving die gekenmerkt wordt door:
diversiteit van culturen, godsdiensten en levensbeschouwingen
Inzoomen op levensbeschouwelijke grondhouding
Wie we zijn als mens is onlosmakelijk verbonden met onze levensbeschouwelijke kijk op
de werkelijkheid
Levensbeschouwelijke grondhouding: manier waarop we naar onszelf, ander, wereld en
groter geheel kijken
De levensbeschouwelijke grondhouding kan zonder of met godsbegrip zijn
Het focust op de manier van zijn en is vastgebeiteld en is een persoonlijke zoektocht
Het is dynamisch en veranderd doorheen tijd en context en dient op regelmatige
tijdstippen opnieuw bevraagd te worden.
Link met normatieve professionaliteit
De levensbeschouwelijke grondhouding verwijst naar de persoonlijke, filosofische en
spirituele overtuigingen en waarden die de leraar heeft en die benadering en interactie
met leerlingen beïnvloedt
Levensbeschouwelijke grondhouding van leerkracht mag niet leiden tot indoctrinatie of
bevoordeling van een specifieke overtuiging boven een andere
Het moet dienen als bron van inspiratie voor bevorderen van positieve leeromgeving
waarin leerlingen kritisch kunnen nadenken over verschillende levensbeschouwelijke
perspectieven en eigen waarden en overtuigingen kunnen ontwikkelen
8 subthema’s van levensbeschouwelijke grondhouding
Aandachtig zijn voor binnenwereld
De levensbeschouwelijke grondhouding begint bij cultiveren van innerlijk leven
We besteden aandacht aan gedachten, gevoelens en innerlijke ervaringen
